DOI Heft:
Heft 9 (Σεπτέμβριος 1862)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.12172#0132
245
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ
246
πτοντο πλείστα διασωθέντα λείψανα αύτοΰ.— Μεταξύ των ά-
να*αλυφθέντων ευρέθη κατά τον παρελθόντα Ίούνιον βάσις
τετράγωνος έκ λευκού μαρμάρου ύψους 1,9 πλάτους 0, 58 και
πλάτους των πλευρών 1,15 φέρουσα την έπιγραφήν ζ Μέ-
νανδρος | Κηφισόδοτος Τίμαρχος εποίησαν » Ή βάσις αϋτη
κπεικονίσθη και ή επιγραφή αυτής εξεδόθη ήθη πανομοιότυ-
πα)» είς τήν άρχαιολογι/.ήν ήμών έφημερίδα ύπ' άρ. 183.—
Τήν άνακάλυψιν ταύτην ήσπάσθη τρ κοινον και ιδίως ή των
λογίων ομάς μετά μεγίστης δσης χαράς καϊ άγαλλιάσειυς,
ώς έπιβεοαιοΰσαν τά ύπ6 Παυσανίου αναφερόμενα και ώς πολ-
λού λόγου άξίαν δια τήν της αρχαιολογίας έπιστήμην Και α-
ληθώς δι' αυτής μανθάνομεν, ού μόνον οτι Μενάνδρου άγαλ-
μα ένταΰθα εκείτο, δπερ ήδη έκ του ΙΙαυσανίου έγνωρίζο-
μεν, άλλα προς τούτοις, οτι οΐ τό ά'γαλμα τούτο ποιήσαντες
είναι Κηφισόδοτος και Τίμαρχος διάσημοι τής αρχαιότητος
γλύπται, υιοί πατρός ετι περιφημότερου, τοΰ Πραξιτέλους.
Άλλ' ή άνακάλυψις αυτή τότε μόνον θέλει είσθαι μεγίστης ή
μάλλον ανεκτίμητου αξίας διά τήν άρχαιολογίαν, όταν διά
των έςής ολίγων, λέξεων άποδειχθη ώς έλπίζομεν. οτι το επί
τής Βάσεως τ,αύτης τό πάλαι ευρισκόμενον άγαλμα τοΰ Με-
νάνδρου διεσώθη ήμΐν σώον και άδλαόές και οτι των του
Πραξιτέλους υιών "έργον πρωτότυπον διασώζει τό τοΰ Βατι-
κανού μου'σεΐον.
"Οτε κατά τδν δέκατον έκτον αιώνα άνεσκάπτοντο Ιν 'Ρώ-
μγ^ τά ερείπια τών λουτρών τής Όλυμπίάόος συζύγου τοΰ
αύτοκράτορος Κωνσταντίου και θυγατρός τοΰ Άολαβίου ευ-
ρέθησαν έντός αυτών μετα και άλλων λειψάνων αρχαίας τέ-
χνης δύω αγάλματα πεντελησίου μαρμάρου, παριστάνοντα ά'ν-
δρας φυσικοΰ μεγέθους καθήμενους επί κομψών θρονιών (δρα
Ρ. 8. Ββι-ίοΐϊ Μβπιοπβ Νό 29 και Ρ ο α Μΐβοοίΐαηββ, ίϊΐοΐο
[τϊοιι οτΐί βίο οίο. ρ 178 , 1ά δυο ταΰτα αγάλματα, αν και
άπασα ή παράσ:ασις αυτών φαίνεται έναργώς ελληνική κατ
αρχάς όμως ώς αγάλματα τοΰ Μαρίου και Σΰλλα έξελή-
φθησαν και μόλις ό διάσημος Ε. νϊβοοηίϊ περ'ι τάς άρχάς
τής ένεστώσης έκανονταετηρίδος έξήγησεν αυτά δρθώς ώς α-
γάλματα τοΰ Μενάνδρου και Ποσειδίππου, ώς καθαρώς τοΰ δευ-
τέρου και έκ τής έπι τής πλίνθου τοΰ αγάλματος επιγραφής
α 1 Ιοσείδιππος ϊ έμφαινομένου (δρα άπεικον. αυτών παρά V.
ϊβοοηίϊ Μιιβοο Ροΐβπι. III ίαν. XV. XVI. και σελ. 70:
ώ^περ και τοΰ αύτοΰ ,Τοοηο^ι·. £γοο. I ρ 110) Ή έπω-
νομασία αυτη τών δύω τούτων λαμπρών αγαλμάτων διή-
γΕιρεν ώς εικός τον θαυμασμόν και τήν έπιδοκιμασίαν απάν-
των τών αρχαιολόγων, και ουδείς μέχρι τοΰδε άπέρριψεν αυτήν
β Ουδέν » λ;γει 5 νίβοοηίϊ αποδεικνύει μάλλον τήν έλληνι-
χην καταγωγήν τών δύω τούτων αγαλμάτων ή ό μεγαλοπρε-
πής συνάμα δέ και χαρίης ρυθμός αυτών, ώς τών λαμπρό-
τερων καθήμενων αγαλμάτων γνωστών τοις αρχαιότητος προ-
σώπων, ατινα διέσωσεν ήμΐν ό χρόνος. »
"Αν όέ νύν τολμώμεν νά όιϊσχυριζώμεθα οτι τά αγάλματα
ταΰτα εκειντο έντος τοΰ διονυσιακού θεάτρου και είναι τά αυ-
τά, απερ ό Παυσανίας ίδών αναφέρει, τούτο πράττομεν πε-
ποιθότες είς τους εςής λόγους, ως υποστηρίζοντας αρκούντως
τήν ορθότητα τής γνώμης ταύτης.
Πρώτον τά του βατικανοΰ δύω ταΰτα αγάλματα έπΙ τής
κορυφής τής κεφαλής των φέρουσι προσηρμοσμένον σιδηροΰν
ήλον, όστις κατά τήν πιθανωτάτην τοΰ.νϊδοοηίϊ είκααιαν έ-
ξηγεΐται έκ τής συνήθειας τών άρχαίων ελλήνων τοΰ να προς-
αρμόζωσιν ορειχάλκινους δίσκους έν εί'όει σκιαδίων έπι των
κεφαλών τών αγαλμάτων τών είς τό υπαιθρον έκτεθειμενων,
Γνα προφυλάττωσιν αυτά από τής βροχής και τών ακαθαρ-
σιών τών όρνέων (δρα περ'ι τής συνήθειας ταύτης Άριζοφ.
δρν. Π 14.) τοΰς δίσκους δέ τούτους έκάλουν. μηνίσκους. ώ-
στε κατά τον νίβοοηίϊ τά άγά/ίμανα ταΰτα έκ χειρός περί-
φημου Αθηναίου γλύπτου ισταντο είς άγοράν τινα, έπι τής
Ακροπόλεως ή και έντός τοΰ διονυσιακού θεάτρου τών Α-
θηνών. ( νίδ οοη ίί <Τοοιιθ£ΐ\ »γ. I ρ 116) Και ό μεν Βι·-
αιιη (Εηϊηοη χ. Μπββοη Κοηιβ ρ. 365) αποδίδει τά ίχνη
ταΰτα τών ήλων εις χριστιανικήν έποχήν, οτε τά αγάλματα
ταΰτα έντός τής Εκκλησία; τοΰ Άγιου Λαυρεντίου τοΰ Ρα-
ηίΒροΓηίΐ έν 'Ρα>μη ώς Άγιων εικόνες λατρευόμενα ώς ει-
κός και τό αγιον σέλας έπι τής κεφαλής των έ'φερον. Άλλ'
ήμεϊς προτιμώμεν ώς πιθανωτέραν τήν τοΰ νϊβοοηίϊ γνώμην
Ό δεύτερος και ετι ισχυρότερος λόγος προς υποστή-
ρίςΐν τής γνώμης, ήν ανωτέρω άνεφέραμεν είναι, οτι τά μέ-
τρα και αί διαστάσεις τής βάσεως ήμών πληρέστατα συμ-
φωνοΰσι προς τήν πλίνθον τοΰ αγάλματος τοΰ Μενάνδρου
τοΰ έν τω Βατικανφ: διότι ένφ τό μήκος τής βάσεως ήμών
είναι 0,58 αί δέ πλευραί αυτής 1,15, μέ τήν προσθήκην
τοΰ Οραυσμένου γείσου μήκος 0,03 και πλευραί 1,20: ή πλίν-
θος τοΰ άγάλματος τοΰ Μενάνδρου έ'χει μήκος μεν 0,75 βά-
θος δέ 1,20 ώστε ή πλίνθος αυτη έξέχει τής βάσεως, ώς ήτο
έπόμενον έκατόμετρά' τινα.
Τρίτη δέ άπόόειξις, οτι τά αγάλματα ταΰτα κατεσκευάσθη-
σαν είς Αθήνας νομίζομεν είναι, οτι τό μάρμαρον αυτών εί-
ναι πεντελήσιον Τέλος δέ και ό ρυθμός τοΰ άγάλματος τοΰ
Μενάνδρου πληρέστατα συμφωνεί μετά τοΰ ρυθμοΰ τών δια-
φόρων άγαλμάτων έκ χειρός τοΰ Κηφισοδότου και Τιμάρχ»
τών τοΰ Πραξιτέλους υιών, άπερ παρά διαφόρων τής άρ-
χαιότητος συγγραφέων περιγράφονται (δρα Βι-ιιηη. ΚΟββ-
εη. I ρ 391.). Και ώς έ'ργα τών δύω τούτων τεχνιτών, τών
άκμασάντων κατά τήν 121 ην Όλυμπιάδα (Πλίνιος. 34,51).
άναφέρονται έκτος τών ιδανικών παραστάσεων τής Ένυοΰς,
άγάλματος έντδς τοΰ ναοΰ τοΰ Άρεως είς Αθήνας (Παυσ.
1,8,4): τοΰ άγάλματος τοΰ Κάδμου είς Θήβας (Παυσ, IX,
12,3) και άλλων, κυρίως είκονικαί παραστάσεις: οΰτω ά-
γάλματα τοΰ Λυκούργου και τών υιών αυτοΰ τοΰ 'Άορωνος,
τοΰ Λυκούργου και τοΰ Λυκόφρονος (Ψευδό Πλούταρχος), προς
τούτοις τά αγάλματα τών ποιητριών, τής Μυροΰς έκ Βυζαν-
τίου καϊ τή; Άνύτης έκ Τεγέας, και δύω έτερα άγάλματα
άγνωστων προσώπων, ών αί βάσεις διεσώθησαν (δρα Κ ο 88,
ΚΒΙαίί, 1840 Νο13: 8 ί ο ρ 1ι α η ί Ν Κΐι Μοβ. IV ρ 19.—
II α η £8,1)6 ΚβρβΓ . Νο 1 103. 1104). άναφέρονται δέ και ά-
γάλματα φιλοσόφων ώς έ'ργα τοΰ Κηφιαοδότυ (Πλίνιος 35,87.)
Και ό μεν Βΐ'αηη. (άνω), βασιζόμενος κυρίως έ~ί συμ-
πλέγματος έρωτικοΰ, δπερ παρά Πλινίου (36,24) ώ; έ'ργον
τοΰ Κηφισοδότου αναφέρεται, θέλει νά χαρακτηρίση τήν τέ-
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ
246
πτοντο πλείστα διασωθέντα λείψανα αύτοΰ.— Μεταξύ των ά-
να*αλυφθέντων ευρέθη κατά τον παρελθόντα Ίούνιον βάσις
τετράγωνος έκ λευκού μαρμάρου ύψους 1,9 πλάτους 0, 58 και
πλάτους των πλευρών 1,15 φέρουσα την έπιγραφήν ζ Μέ-
νανδρος | Κηφισόδοτος Τίμαρχος εποίησαν » Ή βάσις αϋτη
κπεικονίσθη και ή επιγραφή αυτής εξεδόθη ήθη πανομοιότυ-
πα)» είς τήν άρχαιολογι/.ήν ήμών έφημερίδα ύπ' άρ. 183.—
Τήν άνακάλυψιν ταύτην ήσπάσθη τρ κοινον και ιδίως ή των
λογίων ομάς μετά μεγίστης δσης χαράς καϊ άγαλλιάσειυς,
ώς έπιβεοαιοΰσαν τά ύπ6 Παυσανίου αναφερόμενα και ώς πολ-
λού λόγου άξίαν δια τήν της αρχαιολογίας έπιστήμην Και α-
ληθώς δι' αυτής μανθάνομεν, ού μόνον οτι Μενάνδρου άγαλ-
μα ένταΰθα εκείτο, δπερ ήδη έκ του ΙΙαυσανίου έγνωρίζο-
μεν, άλλα προς τούτοις, οτι οΐ τό ά'γαλμα τούτο ποιήσαντες
είναι Κηφισόδοτος και Τίμαρχος διάσημοι τής αρχαιότητος
γλύπται, υιοί πατρός ετι περιφημότερου, τοΰ Πραξιτέλους.
Άλλ' ή άνακάλυψις αυτή τότε μόνον θέλει είσθαι μεγίστης ή
μάλλον ανεκτίμητου αξίας διά τήν άρχαιολογίαν, όταν διά
των έςής ολίγων, λέξεων άποδειχθη ώς έλπίζομεν. οτι το επί
τής Βάσεως τ,αύτης τό πάλαι ευρισκόμενον άγαλμα τοΰ Με-
νάνδρου διεσώθη ήμΐν σώον και άδλαόές και οτι των του
Πραξιτέλους υιών "έργον πρωτότυπον διασώζει τό τοΰ Βατι-
κανού μου'σεΐον.
"Οτε κατά τδν δέκατον έκτον αιώνα άνεσκάπτοντο Ιν 'Ρώ-
μγ^ τά ερείπια τών λουτρών τής Όλυμπίάόος συζύγου τοΰ
αύτοκράτορος Κωνσταντίου και θυγατρός τοΰ Άολαβίου ευ-
ρέθησαν έντός αυτών μετα και άλλων λειψάνων αρχαίας τέ-
χνης δύω αγάλματα πεντελησίου μαρμάρου, παριστάνοντα ά'ν-
δρας φυσικοΰ μεγέθους καθήμενους επί κομψών θρονιών (δρα
Ρ. 8. Ββι-ίοΐϊ Μβπιοπβ Νό 29 και Ρ ο α Μΐβοοίΐαηββ, ίϊΐοΐο
[τϊοιι οτΐί βίο οίο. ρ 178 , 1ά δυο ταΰτα αγάλματα, αν και
άπασα ή παράσ:ασις αυτών φαίνεται έναργώς ελληνική κατ
αρχάς όμως ώς αγάλματα τοΰ Μαρίου και Σΰλλα έξελή-
φθησαν και μόλις ό διάσημος Ε. νϊβοοηίϊ περ'ι τάς άρχάς
τής ένεστώσης έκανονταετηρίδος έξήγησεν αυτά δρθώς ώς α-
γάλματα τοΰ Μενάνδρου και Ποσειδίππου, ώς καθαρώς τοΰ δευ-
τέρου και έκ τής έπι τής πλίνθου τοΰ αγάλματος επιγραφής
α 1 Ιοσείδιππος ϊ έμφαινομένου (δρα άπεικον. αυτών παρά V.
ϊβοοηίϊ Μιιβοο Ροΐβπι. III ίαν. XV. XVI. και σελ. 70:
ώ^περ και τοΰ αύτοΰ ,Τοοηο^ι·. £γοο. I ρ 110) Ή έπω-
νομασία αυτη τών δύω τούτων λαμπρών αγαλμάτων διή-
γΕιρεν ώς εικός τον θαυμασμόν και τήν έπιδοκιμασίαν απάν-
των τών αρχαιολόγων, και ουδείς μέχρι τοΰδε άπέρριψεν αυτήν
β Ουδέν » λ;γει 5 νίβοοηίϊ αποδεικνύει μάλλον τήν έλληνι-
χην καταγωγήν τών δύω τούτων αγαλμάτων ή ό μεγαλοπρε-
πής συνάμα δέ και χαρίης ρυθμός αυτών, ώς τών λαμπρό-
τερων καθήμενων αγαλμάτων γνωστών τοις αρχαιότητος προ-
σώπων, ατινα διέσωσεν ήμΐν ό χρόνος. »
"Αν όέ νύν τολμώμεν νά όιϊσχυριζώμεθα οτι τά αγάλματα
ταΰτα εκειντο έντος τοΰ διονυσιακού θεάτρου και είναι τά αυ-
τά, απερ ό Παυσανίας ίδών αναφέρει, τούτο πράττομεν πε-
ποιθότες είς τους εςής λόγους, ως υποστηρίζοντας αρκούντως
τήν ορθότητα τής γνώμης ταύτης.
Πρώτον τά του βατικανοΰ δύω ταΰτα αγάλματα έπΙ τής
κορυφής τής κεφαλής των φέρουσι προσηρμοσμένον σιδηροΰν
ήλον, όστις κατά τήν πιθανωτάτην τοΰ.νϊδοοηίϊ είκααιαν έ-
ξηγεΐται έκ τής συνήθειας τών άρχαίων ελλήνων τοΰ να προς-
αρμόζωσιν ορειχάλκινους δίσκους έν εί'όει σκιαδίων έπι των
κεφαλών τών αγαλμάτων τών είς τό υπαιθρον έκτεθειμενων,
Γνα προφυλάττωσιν αυτά από τής βροχής και τών ακαθαρ-
σιών τών όρνέων (δρα περ'ι τής συνήθειας ταύτης Άριζοφ.
δρν. Π 14.) τοΰς δίσκους δέ τούτους έκάλουν. μηνίσκους. ώ-
στε κατά τον νίβοοηίϊ τά άγά/ίμανα ταΰτα έκ χειρός περί-
φημου Αθηναίου γλύπτου ισταντο είς άγοράν τινα, έπι τής
Ακροπόλεως ή και έντός τοΰ διονυσιακού θεάτρου τών Α-
θηνών. ( νίδ οοη ίί <Τοοιιθ£ΐ\ »γ. I ρ 116) Και ό μεν Βι·-
αιιη (Εηϊηοη χ. Μπββοη Κοηιβ ρ. 365) αποδίδει τά ίχνη
ταΰτα τών ήλων εις χριστιανικήν έποχήν, οτε τά αγάλματα
ταΰτα έντός τής Εκκλησία; τοΰ Άγιου Λαυρεντίου τοΰ Ρα-
ηίΒροΓηίΐ έν 'Ρα>μη ώς Άγιων εικόνες λατρευόμενα ώς ει-
κός και τό αγιον σέλας έπι τής κεφαλής των έ'φερον. Άλλ'
ήμεϊς προτιμώμεν ώς πιθανωτέραν τήν τοΰ νϊβοοηίϊ γνώμην
Ό δεύτερος και ετι ισχυρότερος λόγος προς υποστή-
ρίςΐν τής γνώμης, ήν ανωτέρω άνεφέραμεν είναι, οτι τά μέ-
τρα και αί διαστάσεις τής βάσεως ήμών πληρέστατα συμ-
φωνοΰσι προς τήν πλίνθον τοΰ αγάλματος τοΰ Μενάνδρου
τοΰ έν τω Βατικανφ: διότι ένφ τό μήκος τής βάσεως ήμών
είναι 0,58 αί δέ πλευραί αυτής 1,15, μέ τήν προσθήκην
τοΰ Οραυσμένου γείσου μήκος 0,03 και πλευραί 1,20: ή πλίν-
θος τοΰ άγάλματος τοΰ Μενάνδρου έ'χει μήκος μεν 0,75 βά-
θος δέ 1,20 ώστε ή πλίνθος αυτη έξέχει τής βάσεως, ώς ήτο
έπόμενον έκατόμετρά' τινα.
Τρίτη δέ άπόόειξις, οτι τά αγάλματα ταΰτα κατεσκευάσθη-
σαν είς Αθήνας νομίζομεν είναι, οτι τό μάρμαρον αυτών εί-
ναι πεντελήσιον Τέλος δέ και ό ρυθμός τοΰ άγάλματος τοΰ
Μενάνδρου πληρέστατα συμφωνεί μετά τοΰ ρυθμοΰ τών δια-
φόρων άγαλμάτων έκ χειρός τοΰ Κηφισοδότου και Τιμάρχ»
τών τοΰ Πραξιτέλους υιών, άπερ παρά διαφόρων τής άρ-
χαιότητος συγγραφέων περιγράφονται (δρα Βι-ιιηη. ΚΟββ-
εη. I ρ 391.). Και ώς έ'ργα τών δύω τούτων τεχνιτών, τών
άκμασάντων κατά τήν 121 ην Όλυμπιάδα (Πλίνιος. 34,51).
άναφέρονται έκτος τών ιδανικών παραστάσεων τής Ένυοΰς,
άγάλματος έντδς τοΰ ναοΰ τοΰ Άρεως είς Αθήνας (Παυσ.
1,8,4): τοΰ άγάλματος τοΰ Κάδμου είς Θήβας (Παυσ, IX,
12,3) και άλλων, κυρίως είκονικαί παραστάσεις: οΰτω ά-
γάλματα τοΰ Λυκούργου και τών υιών αυτοΰ τοΰ 'Άορωνος,
τοΰ Λυκούργου και τοΰ Λυκόφρονος (Ψευδό Πλούταρχος), προς
τούτοις τά αγάλματα τών ποιητριών, τής Μυροΰς έκ Βυζαν-
τίου καϊ τή; Άνύτης έκ Τεγέας, και δύω έτερα άγάλματα
άγνωστων προσώπων, ών αί βάσεις διεσώθησαν (δρα Κ ο 88,
ΚΒΙαίί, 1840 Νο13: 8 ί ο ρ 1ι α η ί Ν Κΐι Μοβ. IV ρ 19.—
II α η £8,1)6 ΚβρβΓ . Νο 1 103. 1104). άναφέρονται δέ και ά-
γάλματα φιλοσόφων ώς έ'ργα τοΰ Κηφιαοδότυ (Πλίνιος 35,87.)
Και ό μεν Βΐ'αηη. (άνω), βασιζόμενος κυρίως έ~ί συμ-
πλέγματος έρωτικοΰ, δπερ παρά Πλινίου (36,24) ώ; έ'ργον
τοΰ Κηφισοδότου αναφέρεται, θέλει νά χαρακτηρίση τήν τέ-