DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.12234#0031
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ.
377
τοκρατορικοΰ είτε εκ της συναλλαγής διά την εν
τοις πρότερον χρόνοις έξαχρείωσιν τοΰ αυτοκρατορι-
κού νομίσματος είςήχθη παρά τοις 'Ρωμαίοις ώς
λογιστική μονάς άλλο δηνάριον πολλώ κα-
τωτέρας αξίας, δπερ εμφανίζεται κατά πρώτον (301
μ. Χ) εν τή των ώχίων διατιμήσει τοΰ Διοκλητιανοΰ
και Μαξιμιανοϋ ώς λογιστική μονάς άπάσης της οι-
κουμένης (όρ. Ηυΐΐδείι ΜεΙι-οΙ. σελ. 252. Μοπιιηδβα
<1βδ Εά. Όίοοί. άβ ρΓ. γ. νβη. και ΝαοΙιΐΓ3§), ώς
μαρτυροΰσιν αί πανταχού της οικουμένης εύρεθεΐσαι
στήλαι τής διατιμήσεως ταύτης.
"Οτι το νέον τοϋτο δηνάριον το έν τή διατιμήσρι
τοΰ Διοκλητιανοΰ δεν είναι το άργυροϋν, ουδείς αμ-
φιβάλλει. Άλλα τήν άξίαν αύτοΰ, μή δυναμένην νά
όρισθή ασφαλώς, διότι ούδαμού παραώέδοται ό λόγος
προς το άργυροϋν δηνάριον ή προς τον χρυσούν, άλ-
λοι μεν πάνυ ευτελή ύποθέτουσι και μόλις εις 2 1/2
οβηΐίπιβδ (3 λεπτά ήμίτ;ρο) άναβιβάζουσι, πρώτος
δέ ο Θεόδωρος Μοπιηίδρη έν τή έκδόσει της των ώ-
νίων διατιμήσεως (σελ. 55) διημφισβήτησε τήν εύ-
τέλειαν ταύτην και άνεβίβασε τήν άξίαν τοΰ δηνα-
ρίου τούτου είς τό 1/6 περίπου τοϋ άργυροΰ.
Και κατά τινας μεν κέρμα ήν τό εν τή διατιμήσει
δηνάριον τοϋτο καΐ δι'άστερίσκου διακρίνεται έν τοις
χαλκίνοις κερματίοις τοΰ Διοκλητιανοΰ (δρ. Ρΐηίαν".
Ογ. υ. ά. Κ. σελ. 422 γερμ. μετάφρ.), κατά δέ τον
Μοιηαΐδβη ούτε το πρότερον άργυροϋν δηνάριον ή ν,
ουτε τό μετά ταΰτα χάλκινον, άλλ'ούτε κέρμα, ήν
δε κατ'αύτόν ιδανική λογιστική μονάς (όρ. Μοπι.
ΟεδοΗ. (165 Κ. Μ. \ν. σελ. 806).
'Αλλ1 όπωςδήποτε Ιχουσι ταΰτα, παρά τοις "Ελλησι
και τοϊς Άθηναίοις ήν ήδη εν χρήσει ώς λογιστική
μονάς τό άργυροϋν δηνάριον τό ίσότιμον τή Αττική
δραχμή, είςαχθέν ίσως άπό Αυγούστου και σημειοό-
μενον δια τοΰ ρωμαϊκού σημείου Χ, καί άνανεωθέν ή-
δη υπό τοϋ Διοκλητιανοΰ. Νΰν δε έξ ανάγκης έπρε-
πε νά είςαχθή είς τοϋς υπολογισμούς αυτών χαί
το νεον δηνάριον, δπερ λογιστική μονάς παρά τοις
Ρωμαίοι; έγένετο καϊ διά της πανταχού της οικου-
μένης έγερθείσης οιατιμήσεως παγκοσμία
Χατέστη.
ΚαΙ ίσιος ή έν τοις λειψάνοις διά τών γραμμά-
των ΔΡ παριστανομένη μονάς ή το 1 /6 ούσα της διά
τοϋ Χ παριστανομένης είναι ή άντιχαθίστησι τό νεον
τοΰτο ρωμαϊκόν δηνάριον τό έν τή διατιμήσει τών ώ·
νιων κατά πρώτον έμφανιζόμενον, τα δέ λείψανα
ταύτα μαρτυροΰσιν, ότι τό δηνάριον τοΰτο είναι τό
1/6 τοΰ άργυριϋ δηναρίου είτε τής Αττικής δραχμής
κ*ί ίσότιμον τω'Αττικω όβολω,έπικυροϋσι δε τήν τοϋ
Θεοδώρου Μοαιαίδεη είκασίαν, ήν προ πολλοΰ εξέ-
φρασε περι τής άξίας τοΰ έν τή διατιμήσει δηναρίου1.
Κατά τήν έρμηνείαν ταύτην τής εν τοϊς λειψάνοις
μονάδος ΔΡ τό μνημεΐον φαίνεται, δτι δεν δύναται
νά τεθή προ τής τοΰ Διοκλητιανοΰ εποχής (284_
305) ή τής τών ώνίων διατιμήσεως, άνήκει δέ ού-
τως ει'ς τους χρόνους τους μεταξύ Διοκλητιανοΰ και
Θεοδοσίου τοΰ μικροΰ. Και ουδόλως άπίθανον είναι,
οτι τό μνημεΐον μετά τής νέας ταύτης δραχμής και
τών όβολών της ανήκει είς τούς χρόνους τοΰ Ίου-
λιανοΰ.
Περί τής πολιτικής καταστάσεως των Αθηνών
χατά τήν έποχήν ταύτην όλίγαι υπάρχουσι μαρτυ-
ρία ι, άλλα καί κατ αύτάς ή μεν αυτονομία τών Α-
θηνών είχεν ήδη εκλείψει προ τοϋ αύτοκράτορος Ι-
ουλιανού, ή δέ άτέλεια, περί ης λαλεϊ ο Αριστείδης,
(Παναθ. σελ. 319 ΟαηΙ. 298 ϋίηα. πρβ. ΑΙΐΓβηδ (1β
Αΐίιεη. δίαΐα ροΐ. σελ. 22), καθίσταται πάνυ αμφί-
βολος έν τή εποχή ταύτη.
Επιγραφή λατινιστί γεγραμμένη ευρεθείσα προ
πολλών ετών έν Αθήναις μεταξύ τής καλουμένης
στοάς τοΰ 'Αδριανοΰ καί τής πύλης τής αγοράς καί
ίσως έκ τοΰ όχυρωματικοϋ τείχους έξαχθεΐσα χει-
μενη δ' έτι καί νΰν, ίσως ανέκδοτος, έν τώ ύπογείω,
ένθα ευρέθη, μαρτυρεί, δτι επί Διοκλητιανοΰ Γρατι-
ανος τις ήγειρεν έν Αθήναις άνδριάντα προς τιμήν
αυτού, ήνδέεοΓΓβοΙοτ Α β Ιι β | α β.
Τούς εοΓΓβεΙοΓβδ δέ, οϊτινες πρότερον έστέλλοντο
εκτάκτως είς τάς ελευθέρας πόλεις, ίνα άναθεωρή-
σωσι τα πολιτεύματα καί μάλιστα τα οικονομικά
αυτών πράγματα, είχε καταστήσει αρχήν συνήθη ο
Διοκλητιανός έν Ιταλία, ήτις άπό τού 89 π. χ. τοΰ*
φόρου άπαλλαγεΐσα, έφορολογήθη νΰν επί Διοκλη-
τιανοΰ καί ΜαξιμιανοΟ μετά τής "Ρώμης αυτής (όρ.
Ι,&οΙέήί, άα ία. ρ. Οβρ. 26), καθώς άπασαι αί λοιπαί
έπαρχίαι τοΰ ρωμαϊκοϋ κράτους (όρ. ΜαΓφιαίάΙ Κ.
Α11 3, 2 σελ. 175).
Έάν δέ 6 "Ιουλιανός έν τώ έγκωμίω προς τον αυ-
τοκράτορα Κωνστάντιον (Αόγ. I σελ. 8. δρ&ηΐι.) λέ-
γή, δτι ό Κωνσταντίνος έχαιρε καλούμενος στρατη-
γός τών Αθηναίων καί πυρών μεδίμνους πολλάκις
μυρίους επεμπεν αύτοΐς καθ' εκαστον Ιτος δωρεάν
άλλ' έν τώ έγκωμίω πρός τήν βασίλισσαν Εύσεβίαν
(Λογ. III σελ. 114 δραηΗ.) λέγων «Άθήνησι μεν
οτε τοις πατρίοις έ'θεσιν έχρώντο χαί εζων τοις οί-
κειοις πειθόμ,ενοι νόμοιςΰ, ύπεμφαίνει, δτι αί "Αθή-
ναι ήδη προ πολλού ειχον απολέσει τήν αύτονομίαν
αυτών, δεν ήσαν οίνΐΐβδ ΙϋβΓΆ βΐ ΓοβιΙβΓαΙα.
Ό δέ Εΰνάπιος ο άκμάσας επί Θεοδοσίου τοϋ με-
γάλου λέγει μεν δτι ό αυτοκράτωρ Κώνστας θαυ-
μάσας τήν δεινότητα τοΰ διδασκάλου τών Αθηνών
ΙΙροαιρεσίου έδωρήσατο χατ' αίτησιν αύτοΰ ανήσους
377
τοκρατορικοΰ είτε εκ της συναλλαγής διά την εν
τοις πρότερον χρόνοις έξαχρείωσιν τοΰ αυτοκρατορι-
κού νομίσματος είςήχθη παρά τοις 'Ρωμαίοις ώς
λογιστική μονάς άλλο δηνάριον πολλώ κα-
τωτέρας αξίας, δπερ εμφανίζεται κατά πρώτον (301
μ. Χ) εν τή των ώχίων διατιμήσει τοΰ Διοκλητιανοΰ
και Μαξιμιανοϋ ώς λογιστική μονάς άπάσης της οι-
κουμένης (όρ. Ηυΐΐδείι ΜεΙι-οΙ. σελ. 252. Μοπιιηδβα
<1βδ Εά. Όίοοί. άβ ρΓ. γ. νβη. και ΝαοΙιΐΓ3§), ώς
μαρτυροΰσιν αί πανταχού της οικουμένης εύρεθεΐσαι
στήλαι τής διατιμήσεως ταύτης.
"Οτι το νέον τοϋτο δηνάριον το έν τή διατιμήσρι
τοΰ Διοκλητιανοΰ δεν είναι το άργυροϋν, ουδείς αμ-
φιβάλλει. Άλλα τήν άξίαν αύτοΰ, μή δυναμένην νά
όρισθή ασφαλώς, διότι ούδαμού παραώέδοται ό λόγος
προς το άργυροϋν δηνάριον ή προς τον χρυσούν, άλ-
λοι μεν πάνυ ευτελή ύποθέτουσι και μόλις εις 2 1/2
οβηΐίπιβδ (3 λεπτά ήμίτ;ρο) άναβιβάζουσι, πρώτος
δέ ο Θεόδωρος Μοπιηίδρη έν τή έκδόσει της των ώ-
νίων διατιμήσεως (σελ. 55) διημφισβήτησε τήν εύ-
τέλειαν ταύτην και άνεβίβασε τήν άξίαν τοΰ δηνα-
ρίου τούτου είς τό 1/6 περίπου τοϋ άργυροΰ.
Και κατά τινας μεν κέρμα ήν τό εν τή διατιμήσει
δηνάριον τοϋτο καΐ δι'άστερίσκου διακρίνεται έν τοις
χαλκίνοις κερματίοις τοΰ Διοκλητιανοΰ (δρ. Ρΐηίαν".
Ογ. υ. ά. Κ. σελ. 422 γερμ. μετάφρ.), κατά δέ τον
Μοιηαΐδβη ούτε το πρότερον άργυροϋν δηνάριον ή ν,
ουτε τό μετά ταΰτα χάλκινον, άλλ'ούτε κέρμα, ήν
δε κατ'αύτόν ιδανική λογιστική μονάς (όρ. Μοπι.
ΟεδοΗ. (165 Κ. Μ. \ν. σελ. 806).
'Αλλ1 όπωςδήποτε Ιχουσι ταΰτα, παρά τοις "Ελλησι
και τοϊς Άθηναίοις ήν ήδη εν χρήσει ώς λογιστική
μονάς τό άργυροϋν δηνάριον τό ίσότιμον τή Αττική
δραχμή, είςαχθέν ίσως άπό Αυγούστου και σημειοό-
μενον δια τοΰ ρωμαϊκού σημείου Χ, καί άνανεωθέν ή-
δη υπό τοϋ Διοκλητιανοΰ. Νΰν δε έξ ανάγκης έπρε-
πε νά είςαχθή είς τοϋς υπολογισμούς αυτών χαί
το νεον δηνάριον, δπερ λογιστική μονάς παρά τοις
Ρωμαίοι; έγένετο καϊ διά της πανταχού της οικου-
μένης έγερθείσης οιατιμήσεως παγκοσμία
Χατέστη.
ΚαΙ ίσιος ή έν τοις λειψάνοις διά τών γραμμά-
των ΔΡ παριστανομένη μονάς ή το 1 /6 ούσα της διά
τοϋ Χ παριστανομένης είναι ή άντιχαθίστησι τό νεον
τοΰτο ρωμαϊκόν δηνάριον τό έν τή διατιμήσει τών ώ·
νιων κατά πρώτον έμφανιζόμενον, τα δέ λείψανα
ταύτα μαρτυροΰσιν, ότι τό δηνάριον τοΰτο είναι τό
1/6 τοΰ άργυριϋ δηναρίου είτε τής Αττικής δραχμής
κ*ί ίσότιμον τω'Αττικω όβολω,έπικυροϋσι δε τήν τοϋ
Θεοδώρου Μοαιαίδεη είκασίαν, ήν προ πολλοΰ εξέ-
φρασε περι τής άξίας τοΰ έν τή διατιμήσει δηναρίου1.
Κατά τήν έρμηνείαν ταύτην τής εν τοϊς λειψάνοις
μονάδος ΔΡ τό μνημεΐον φαίνεται, δτι δεν δύναται
νά τεθή προ τής τοΰ Διοκλητιανοΰ εποχής (284_
305) ή τής τών ώνίων διατιμήσεως, άνήκει δέ ού-
τως ει'ς τους χρόνους τους μεταξύ Διοκλητιανοΰ και
Θεοδοσίου τοΰ μικροΰ. Και ουδόλως άπίθανον είναι,
οτι τό μνημεΐον μετά τής νέας ταύτης δραχμής και
τών όβολών της ανήκει είς τούς χρόνους τοΰ Ίου-
λιανοΰ.
Περί τής πολιτικής καταστάσεως των Αθηνών
χατά τήν έποχήν ταύτην όλίγαι υπάρχουσι μαρτυ-
ρία ι, άλλα καί κατ αύτάς ή μεν αυτονομία τών Α-
θηνών είχεν ήδη εκλείψει προ τοϋ αύτοκράτορος Ι-
ουλιανού, ή δέ άτέλεια, περί ης λαλεϊ ο Αριστείδης,
(Παναθ. σελ. 319 ΟαηΙ. 298 ϋίηα. πρβ. ΑΙΐΓβηδ (1β
Αΐίιεη. δίαΐα ροΐ. σελ. 22), καθίσταται πάνυ αμφί-
βολος έν τή εποχή ταύτη.
Επιγραφή λατινιστί γεγραμμένη ευρεθείσα προ
πολλών ετών έν Αθήναις μεταξύ τής καλουμένης
στοάς τοΰ 'Αδριανοΰ καί τής πύλης τής αγοράς καί
ίσως έκ τοΰ όχυρωματικοϋ τείχους έξαχθεΐσα χει-
μενη δ' έτι καί νΰν, ίσως ανέκδοτος, έν τώ ύπογείω,
ένθα ευρέθη, μαρτυρεί, δτι επί Διοκλητιανοΰ Γρατι-
ανος τις ήγειρεν έν Αθήναις άνδριάντα προς τιμήν
αυτού, ήνδέεοΓΓβοΙοτ Α β Ιι β | α β.
Τούς εοΓΓβεΙοΓβδ δέ, οϊτινες πρότερον έστέλλοντο
εκτάκτως είς τάς ελευθέρας πόλεις, ίνα άναθεωρή-
σωσι τα πολιτεύματα καί μάλιστα τα οικονομικά
αυτών πράγματα, είχε καταστήσει αρχήν συνήθη ο
Διοκλητιανός έν Ιταλία, ήτις άπό τού 89 π. χ. τοΰ*
φόρου άπαλλαγεΐσα, έφορολογήθη νΰν επί Διοκλη-
τιανοΰ καί ΜαξιμιανοΟ μετά τής "Ρώμης αυτής (όρ.
Ι,&οΙέήί, άα ία. ρ. Οβρ. 26), καθώς άπασαι αί λοιπαί
έπαρχίαι τοΰ ρωμαϊκοϋ κράτους (όρ. ΜαΓφιαίάΙ Κ.
Α11 3, 2 σελ. 175).
Έάν δέ 6 "Ιουλιανός έν τώ έγκωμίω προς τον αυ-
τοκράτορα Κωνστάντιον (Αόγ. I σελ. 8. δρ&ηΐι.) λέ-
γή, δτι ό Κωνσταντίνος έχαιρε καλούμενος στρατη-
γός τών Αθηναίων καί πυρών μεδίμνους πολλάκις
μυρίους επεμπεν αύτοΐς καθ' εκαστον Ιτος δωρεάν
άλλ' έν τώ έγκωμίω πρός τήν βασίλισσαν Εύσεβίαν
(Λογ. III σελ. 114 δραηΗ.) λέγων «Άθήνησι μεν
οτε τοις πατρίοις έ'θεσιν έχρώντο χαί εζων τοις οί-
κειοις πειθόμ,ενοι νόμοιςΰ, ύπεμφαίνει, δτι αί "Αθή-
ναι ήδη προ πολλού ειχον απολέσει τήν αύτονομίαν
αυτών, δεν ήσαν οίνΐΐβδ ΙϋβΓΆ βΐ ΓοβιΙβΓαΙα.
Ό δέ Εΰνάπιος ο άκμάσας επί Θεοδοσίου τοϋ με-
γάλου λέγει μεν δτι ό αυτοκράτωρ Κώνστας θαυ-
μάσας τήν δεινότητα τοΰ διδασκάλου τών Αθηνών
ΙΙροαιρεσίου έδωρήσατο χατ' αίτησιν αύτοΰ ανήσους