DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.12176#0040
ΑΡΧ ΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΦΗΜΕΗΣ.
.581
χρωματισμού κατά ώρισμένα τίνα μέρη και ιδίως
Έργα δέ γλυπτικής λίθινα παλαιά ότι πολλά-
κις ει-/αν χρωματισμόν κατά το μάλλον και ήτ-
τον, δέν πρέπει ποτέ νά λησμονώ μεν ήμεΐς οι Έλ-
ληνες, άφοϋ όσημέρχι μας το ύπενθυμίζουσι τα έκ
της ημετέρας γης άνασκαπτόμενα, τά όποια οφεί-
λομεν να παρατηρώμεν προσεκτικούς και νά τά
άποοεχώμεΟα ώς έχουσιν, άνευ προλήψεων Φραγ-
κικών (**).
(*) Τής περί η; ό λόγος μορφής άλλοτε δέλσμεν έκδώσει ει-
κόνα, ό'τε καϊ τά κατά τήν εΰρεσιν αΰτής θέλομεν εκθέσει ακρι-
βέστερο·/. 'Εμνημονεύσαμεν δ' αϋτής ηδη έν ΆΟηναίω (τόμ. IV.
τεΰχ. Ι!'. σελ. 137;.
{") Ο'ι Φράγκοι, οι και λεγόμενοι και όντες πρυτάνεις της
νυν έν τώ κόσμω σοφίας, έπρεπε να είναι υπέρτεροι προλήψεων,
και ό'μως οέν είναι ο*ί πολλοί των εν αϋτοϊς συγγραφόντων.
"Εςεις πεπαλαιωμένα·, κατανικώσι δυστυχώς και κατασκοτίζουσι
την όμ.ολογουμένως άκοΰραοτον έταοτικήν των ίρμ.ην και την
χρΐσιν'. Επειδή έν ταϊς χώραις των οέν έ'χουσι συχνά τοιαύτα
εΰοήμ.ατα, όποια τ' ανωτέρω άναφερόμ,ενα, βλέπουσι δ'έκ παί-
δων άος"άμενοι έν τοις Μουσείοις των τά έκ των παλαιοτέοων
χοόνων συναχΟέντα και πλυΟέντα και ξεσΟέντα και συμπληροο-
Οέντα πολλαχώς αρχαία μάρμαρα, συνείθιοαν διά τοΰτο νά τά
ύποΟέτωσιν ές άρχής άχρωμα, και διδαχΟέντες εις τοιαϋτα μό-
νον ν'άρέσκωνται, δυστροποΰσι νά παραδέχωνται και ιστορικώς
τουλάχιστον τόν ποτέ χρωματισμό·/ των, πολύ δέ ολιγώτερον
κλίνουοι νά τον δεωοώσιν ως καλόν τι. Αναφέρονται δ' ενίοτε
εις την βόρειον, ως λέγουσ'.ν, αϊσΟησίν των. ήτις τάχα δέν τους
άφίνε: νά Οεωρώσι καλά τά παρδαλά, δηλ. τά έργα των πρω-
τίστων τοϋ κάλου διδάσκαλων Ελλήνων. Ιναι οι λέγοντες
ταΰτα είναι αϋτοΐ έκεΐνοι, οιτινες, ερχόμενοι εις τά μεσημοοινά
μας κλίματα, τεσσάρας δέν ή;εΰρω διά τί, άνοίγουσι τοϋ; οφθαλ-
μούς των και καταμ.αγευονται άπο τα λαμπρά του οϋοανοϋ και
των ορέων και της θαλάσσης χρώματα, ως και άπό τάς παοοα-
λάς των φουστανελλοφόρων έ'/ίυμ.ασίϊς. "Ετι οι λέγοντες ταΰτα
λησμονοΰσιν ή άποσιγωσι την πολύχοωμον εν τ« ίοια των χω-
ρά πλαστική·/, ήτις αιώνας όλους έκεϊ έςηικήΟη και άκομη πολ-
λαχοΰ υπάρχει έν χρήσει. Τήν άποσιγώσι δέ, ία; τό ειπω)' διότι
α.λλοτί καταδικάσαντες αΰτην θεωρητικώς, ώς πιστεόσαντες ε'ς
τό καλόν της άχρωμου δήθεν των Ελλήνων άρχισεκτονική; και
πλαστικής, τωρα μετά την άπο τίνων δεκαετη-.ίίων Ίατοοικώς
βεβαίωσιν του εναντίου, έντοέπονται νά οανωσι μεταβάλλοντες
πάλιν δόςαν περί τοΰ έν τη τέχνη κάλου, ωσαν τίνες άπό τής
£'·νός συρόμενοι ϋπό τών πάλαι Ελλήνων. "Οθεν και γενικώ-
τερον πολλοί αυτών δυσχεραίνουσιν εις πασαν έκ νεωτέρων
ερευνών έπιφαινομένην άλήΟειαν ώς προς τά τής τέχνης τής
Ελληνικής, πε-/; 'Γ· («θαααν νά μορ^ώσωσι μίαν τινά θεω-
ρία·/. Λπλώς, δέν Οέλουσ:·/ οι κύκλοι των νά ταοάττωνται έκ
των ?Ρ·τηραμένων ανακαλύψεων, ά; τίνες ματαιόσχολοι τολμώσι
Έτι επικουρικώς δια τοΰς Οεατάς τοϋ έν τώ πι-
νάκι σχεδιάσματος λέγομεν, ότι κατά το όεςιόν
μέρος τοϋ δια τους βραχίονας ερείσματος του θρο-
νιού, έκεΤ οπού περίπου ό καρπός τής χ ειρός ποτε
έφθανε, τής νϋν κολοβής, ήτό ποτε γεγλυμμένον
ζώου όμοίοομα, οϋ μέρος μόνον ασαφές τοϋ σώμα-
τος και τής ουράς τής μακράς σώζεται. Ζώα δε
δλα ή ζώων ποοτομαί ένθεν καϊ ένθεν τών Ορόνουν
κατά τήν Οέσιν, δπου ερείδονται αί χείρες τών κα-
Οημένων, έσυνειΟίζοντο, ώς γνωστόν, συχνά το πά-
λαι, και οή, αετοί, κριοί, Σφίγγες, κ.τ.τ.
Έρχομεθα τώρα εις το κυριώτατον τών ρητέων,
τό τις είναι ή καθήμενη αΰτη. Έδώ δ' ευτυχώς
έχομεν καλόν έρμηνευτήν. Τά υπό τους πόδας τοΰ
αγάλματος επί τοϋ ώς υποποδίου προεξέχοντος
λίθου σαφώς έγκεχαραγμένα άργαϊκά γράμματα
έκ οεξιών προς αριστερά χουροϋντα και λέγοντα
Ά γ ε μ ώ, δηλοΰσιν ήμΐν [Βεβαίως Οεάν τίνα έπι-
χώριον τής Αρκαδίας και ουχί Ονητήν γυναίκα-
διότι κατ' εκείνους τους πάνυ πα)^αιούς χρόνους
μνημεία επιτύμβια ή τιμητικά γυναικών και εις
τοιοϋτο μάλιστα έπιοεικτικο'ν, δος δ' ειπείν και πο-
λυτελές σχήμα, νά κατεσκεύαζεν ή τέχνη, δέν μας
είναι γνωστόν, ούτε πιθανόν φαίνεται. Άλλα τό
όνομα Άγεμώ ούτε ώς θεάς ούτε ώς θνητής είναι
άλλοθεν γνωστόν. Πολύ οέ όμως εύλογον φαίνεται
νά κάμνωσιν άκέλευστοι. "Ιδε λ. χ. πώς έν νεωτάτη ^ίολω
πανεπιστημιακού καθηγητού, τί τοϋ Ι'Ί'. ]{ϋΙ)ΐ!Γ ΚυΐΙίΙ^ι'ίοΙίί-
Ρΐΐΐϋ ιΐ05 Α1ΐ61'11ΐυΐΏ8, ΙώρΖ. 1871, έν σελ. 206 κ. ές. λέγον-
ται τά περί τής κχμπυλοτητος τών φαινομένων οριζοντίων και
άλλων ευθειών έν τή Ελληνική αρχιτεκτονική γραμμών, μ.ετά
1»βου δηλ. ΠυρρωνιημοΟ εκτίθενται κα'ι πόσον είρωνικως επικρί-
νονται πράγματα άπό τεσσάρων ήδη δεκαετηρίδων γνωσθέντα
και υπο τίνων άπρολήπτων (Φράγκων ευτυχώς και τούτων;
όπωσοϋν μεν έςηγηΟίντα, πλειότερον δέ ΟαυμασΟέντα. Αλλά
τοιαύτας αποφάνσεις, όποϊαι α ι έν τώ [οιολίω τοΰτω, ποοερχο-
μένας όχι πάντως και μόνον έξ; άγνοιας, άλλ' υπεμφαινοΰσας
καϊ ΰπεοφροσΰνην, και ταΰτην διήκουσαν, ώς μή ώφελεν, ε:ς
πλείονας τών νΰν εν ίίυρωπη συγγραφέων, τοιαύτας, λέγομεν
αποφάνσεις δέν ηΟελεν, είμεθα πεπεισμένοι, ουδέποτε εγκρίνει
έν τή άρχαιολογ'α ό γνήσιος πατήρ αυτή; Βίγκελμανν, τον ό-
ποιον μόνον τω στοματι έν έτησίαις έοοταϊς υμνοΰσι τίνες τών
αρχαιολόγων των μεγάλων έθνων, τώ νώ δε και ·„"?) καρδία
■πολύ αΰτοϋ άπέστησαν ήδη πρό πολλοΰ. Αλλ ουχ ούτως ε;ται
έν ήμΐν. "Εχει τι καλόν και ή μικρότης και ή ασθένεια, νά μας
προφυλάττ·/} άπό ϋπερφροσϋνη-, .
.581
χρωματισμού κατά ώρισμένα τίνα μέρη και ιδίως
Έργα δέ γλυπτικής λίθινα παλαιά ότι πολλά-
κις ει-/αν χρωματισμόν κατά το μάλλον και ήτ-
τον, δέν πρέπει ποτέ νά λησμονώ μεν ήμεΐς οι Έλ-
ληνες, άφοϋ όσημέρχι μας το ύπενθυμίζουσι τα έκ
της ημετέρας γης άνασκαπτόμενα, τά όποια οφεί-
λομεν να παρατηρώμεν προσεκτικούς και νά τά
άποοεχώμεΟα ώς έχουσιν, άνευ προλήψεων Φραγ-
κικών (**).
(*) Τής περί η; ό λόγος μορφής άλλοτε δέλσμεν έκδώσει ει-
κόνα, ό'τε καϊ τά κατά τήν εΰρεσιν αΰτής θέλομεν εκθέσει ακρι-
βέστερο·/. 'Εμνημονεύσαμεν δ' αϋτής ηδη έν ΆΟηναίω (τόμ. IV.
τεΰχ. Ι!'. σελ. 137;.
{") Ο'ι Φράγκοι, οι και λεγόμενοι και όντες πρυτάνεις της
νυν έν τώ κόσμω σοφίας, έπρεπε να είναι υπέρτεροι προλήψεων,
και ό'μως οέν είναι ο*ί πολλοί των εν αϋτοϊς συγγραφόντων.
"Εςεις πεπαλαιωμένα·, κατανικώσι δυστυχώς και κατασκοτίζουσι
την όμ.ολογουμένως άκοΰραοτον έταοτικήν των ίρμ.ην και την
χρΐσιν'. Επειδή έν ταϊς χώραις των οέν έ'χουσι συχνά τοιαύτα
εΰοήμ.ατα, όποια τ' ανωτέρω άναφερόμ,ενα, βλέπουσι δ'έκ παί-
δων άος"άμενοι έν τοις Μουσείοις των τά έκ των παλαιοτέοων
χοόνων συναχΟέντα και πλυΟέντα και ξεσΟέντα και συμπληροο-
Οέντα πολλαχώς αρχαία μάρμαρα, συνείθιοαν διά τοΰτο νά τά
ύποΟέτωσιν ές άρχής άχρωμα, και διδαχΟέντες εις τοιαϋτα μό-
νον ν'άρέσκωνται, δυστροποΰσι νά παραδέχωνται και ιστορικώς
τουλάχιστον τόν ποτέ χρωματισμό·/ των, πολύ δέ ολιγώτερον
κλίνουοι νά τον δεωοώσιν ως καλόν τι. Αναφέρονται δ' ενίοτε
εις την βόρειον, ως λέγουσ'.ν, αϊσΟησίν των. ήτις τάχα δέν τους
άφίνε: νά Οεωρώσι καλά τά παρδαλά, δηλ. τά έργα των πρω-
τίστων τοϋ κάλου διδάσκαλων Ελλήνων. Ιναι οι λέγοντες
ταΰτα είναι αϋτοΐ έκεΐνοι, οιτινες, ερχόμενοι εις τά μεσημοοινά
μας κλίματα, τεσσάρας δέν ή;εΰρω διά τί, άνοίγουσι τοϋ; οφθαλ-
μούς των και καταμ.αγευονται άπο τα λαμπρά του οϋοανοϋ και
των ορέων και της θαλάσσης χρώματα, ως και άπό τάς παοοα-
λάς των φουστανελλοφόρων έ'/ίυμ.ασίϊς. "Ετι οι λέγοντες ταΰτα
λησμονοΰσιν ή άποσιγωσι την πολύχοωμον εν τ« ίοια των χω-
ρά πλαστική·/, ήτις αιώνας όλους έκεϊ έςηικήΟη και άκομη πολ-
λαχοΰ υπάρχει έν χρήσει. Τήν άποσιγώσι δέ, ία; τό ειπω)' διότι
α.λλοτί καταδικάσαντες αΰτην θεωρητικώς, ώς πιστεόσαντες ε'ς
τό καλόν της άχρωμου δήθεν των Ελλήνων άρχισεκτονική; και
πλαστικής, τωρα μετά την άπο τίνων δεκαετη-.ίίων Ίατοοικώς
βεβαίωσιν του εναντίου, έντοέπονται νά οανωσι μεταβάλλοντες
πάλιν δόςαν περί τοΰ έν τη τέχνη κάλου, ωσαν τίνες άπό τής
£'·νός συρόμενοι ϋπό τών πάλαι Ελλήνων. "Οθεν και γενικώ-
τερον πολλοί αυτών δυσχεραίνουσιν εις πασαν έκ νεωτέρων
ερευνών έπιφαινομένην άλήΟειαν ώς προς τά τής τέχνης τής
Ελληνικής, πε-/; 'Γ· («θαααν νά μορ^ώσωσι μίαν τινά θεω-
ρία·/. Λπλώς, δέν Οέλουσ:·/ οι κύκλοι των νά ταοάττωνται έκ
των ?Ρ·τηραμένων ανακαλύψεων, ά; τίνες ματαιόσχολοι τολμώσι
Έτι επικουρικώς δια τοΰς Οεατάς τοϋ έν τώ πι-
νάκι σχεδιάσματος λέγομεν, ότι κατά το όεςιόν
μέρος τοϋ δια τους βραχίονας ερείσματος του θρο-
νιού, έκεΤ οπού περίπου ό καρπός τής χ ειρός ποτε
έφθανε, τής νϋν κολοβής, ήτό ποτε γεγλυμμένον
ζώου όμοίοομα, οϋ μέρος μόνον ασαφές τοϋ σώμα-
τος και τής ουράς τής μακράς σώζεται. Ζώα δε
δλα ή ζώων ποοτομαί ένθεν καϊ ένθεν τών Ορόνουν
κατά τήν Οέσιν, δπου ερείδονται αί χείρες τών κα-
Οημένων, έσυνειΟίζοντο, ώς γνωστόν, συχνά το πά-
λαι, και οή, αετοί, κριοί, Σφίγγες, κ.τ.τ.
Έρχομεθα τώρα εις το κυριώτατον τών ρητέων,
τό τις είναι ή καθήμενη αΰτη. Έδώ δ' ευτυχώς
έχομεν καλόν έρμηνευτήν. Τά υπό τους πόδας τοΰ
αγάλματος επί τοϋ ώς υποποδίου προεξέχοντος
λίθου σαφώς έγκεχαραγμένα άργαϊκά γράμματα
έκ οεξιών προς αριστερά χουροϋντα και λέγοντα
Ά γ ε μ ώ, δηλοΰσιν ήμΐν [Βεβαίως Οεάν τίνα έπι-
χώριον τής Αρκαδίας και ουχί Ονητήν γυναίκα-
διότι κατ' εκείνους τους πάνυ πα)^αιούς χρόνους
μνημεία επιτύμβια ή τιμητικά γυναικών και εις
τοιοϋτο μάλιστα έπιοεικτικο'ν, δος δ' ειπείν και πο-
λυτελές σχήμα, νά κατεσκεύαζεν ή τέχνη, δέν μας
είναι γνωστόν, ούτε πιθανόν φαίνεται. Άλλα τό
όνομα Άγεμώ ούτε ώς θεάς ούτε ώς θνητής είναι
άλλοθεν γνωστόν. Πολύ οέ όμως εύλογον φαίνεται
νά κάμνωσιν άκέλευστοι. "Ιδε λ. χ. πώς έν νεωτάτη ^ίολω
πανεπιστημιακού καθηγητού, τί τοϋ Ι'Ί'. ]{ϋΙ)ΐ!Γ ΚυΐΙίΙ^ι'ίοΙίί-
Ρΐΐΐϋ ιΐ05 Α1ΐ61'11ΐυΐΏ8, ΙώρΖ. 1871, έν σελ. 206 κ. ές. λέγον-
ται τά περί τής κχμπυλοτητος τών φαινομένων οριζοντίων και
άλλων ευθειών έν τή Ελληνική αρχιτεκτονική γραμμών, μ.ετά
1»βου δηλ. ΠυρρωνιημοΟ εκτίθενται κα'ι πόσον είρωνικως επικρί-
νονται πράγματα άπό τεσσάρων ήδη δεκαετηρίδων γνωσθέντα
και υπο τίνων άπρολήπτων (Φράγκων ευτυχώς και τούτων;
όπωσοϋν μεν έςηγηΟίντα, πλειότερον δέ ΟαυμασΟέντα. Αλλά
τοιαύτας αποφάνσεις, όποϊαι α ι έν τώ [οιολίω τοΰτω, ποοερχο-
μένας όχι πάντως και μόνον έξ; άγνοιας, άλλ' υπεμφαινοΰσας
καϊ ΰπεοφροσΰνην, και ταΰτην διήκουσαν, ώς μή ώφελεν, ε:ς
πλείονας τών νΰν εν ίίυρωπη συγγραφέων, τοιαύτας, λέγομεν
αποφάνσεις δέν ηΟελεν, είμεθα πεπεισμένοι, ουδέποτε εγκρίνει
έν τή άρχαιολογ'α ό γνήσιος πατήρ αυτή; Βίγκελμανν, τον ό-
ποιον μόνον τω στοματι έν έτησίαις έοοταϊς υμνοΰσι τίνες τών
αρχαιολόγων των μεγάλων έθνων, τώ νώ δε και ·„"?) καρδία
■πολύ αΰτοϋ άπέστησαν ήδη πρό πολλοΰ. Αλλ ουχ ούτως ε;ται
έν ήμΐν. "Εχει τι καλόν και ή μικρότης και ή ασθένεια, νά μας
προφυλάττ·/} άπό ϋπερφροσϋνη-, .