DOI Artikel:
Keramopulos, Antōnios D.: Mykēnaïkoi taphoi en Aiginēi kai en Thēbais
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13159#0103
185
Μυκηναϊκοί τάφοι: α) έν ΑΙγίνη· υπό Α. Δ. Κεραμοπονλλον.
186
τοΟ έφ'οσον ήτο άβλαβης ήσαν περίπου 10 νεκροί1.
Κτερίσματα δέ τρία ειδώλια, τρία κομβία στεατί-
του και ο6 τοόλάγιστον αγγεία, ών σενεκολλήθη-
σαν 47 2' τά όστα ήσαν σφόδρα κατεστραμμένα ύπό
τοΰ χρόνου και τής υγρασίας, άποτελοϋντα μίαν
μαζαν μετά των ύγρών χρωμάτων, τινές σκελετοί
βμως ευκρινέστεροι έδείκνυον τά σκέλη κεκαμμένα,
ώς παρετηρήθη τοΰτο και έν Έπιδαύρω, Ναυπλίω,
Μυκήναις 3. Η δ'εύθυνσις, καΟ' ήν έτοποθετοΟντο
οί νεκοοί, εϊνε ακανόνιστο;, των κεφαλών εύ.ρεθει-
σων παρά τά τοιχώματα τοΰ θαλάμου. Συνήθως
ή έκτασις, ήν έκάλυπτον τά μεγάλα ευκρινή πως
Οστα τών σκελετών, είχε μήκος 0'60 περίπου,
οπερ οεν εινε ασυμοιοαστον προς την « οκλαοον »
διάΟεσιν τών νεκρών. Ούδέν ίχνος καύσεως παρε-
τηρήΟη εις τά όστα, ώς εγώ έκρινα.
Κατά την δεξιάν πλευράν του θαλάμου το οά-
πεοον ήτο βαθύτερον έσκαμμένον εις τρία μέρη,
αποτελουμένων ούτω τριών βαθυτέρων μικρών τά-
φων ή βόθρων, ων εις βαθύτατος και μέγιστος τών
λοιπών. Οί μικροί ούο είχον εντός σωοόν οστών έκά-
τερος 4. Ό μέγιστος όμως (μήκ. 1'20, πλ. ()'(.) /,
βάΟ. 0'70) περιείχε τεταμώ'ον 0 σκελετόν, έχοντα
ώς μόνον κτέρισμα ή λείψανον κοσμήματος παρά
τους πόδας πολλά μικοά κογχύλια θαλάσσια,άτρητα
τά πλείστα (σ.Ί92, εικ. 5, ?/) 6.Ό νεκρός κατατε-
θείς εις τον λάκκον τούτον ει/ε καλυφθή βεβαίως διά
χώματος, επειδή ή κατασκευή τοΰ λάκκου άπέ-
βλεπεν εις οΐκονομίαν χώρου έν τώ θαλάίλω, ήτις
1 Ή καταμέτρησις τών νεκρών εβεβαιώθη εν τώ τάιρ·-) τούτω και
τοις έπομένοις κατά τόν αριθμόν τών κρανών, ατινα άνευρεθησαν
ανήκοντα ειτε εις σιορούς οστών ειτε εις σκελετούς ανεπτυγμένους έν
τω σπηλαίω.
2 Τά μή συγκολληΟέντα εΐσε'τι αγγεία τοΰ τάφου τούτου και τών
επομένων ούο εΤνε της αυτής αρχαιολογικής σημασίας προς τά συγ-
κολληθέντα.
:ι Ιίίό. Άρχ. Έφ. 1895 σ. 207 και 0Γθρ01ΐσΐβ88ΘΓ σ.43-4.
* Γοιοϋτοι βαθύτεροι έν τώ δαπέδω τοΰ θαλάμου ή ώς χο'γχαι
κατά του; τοίνους αυτού τάφοι νεκρών ή οστών εινε γνωστοί έν Μυ-
κήναις (Τσουντας Μνχήναι 115, 130 έξ.., 136, ΙΜ.'Αρχ. Έφ.\88Β,
123, 146, 149, ΙΓ)1, 153. 1889, 144 Ιξ.), έν Αττική (Στάης ε. 'ά.
1895, 206), έν Θήβαις (Φίλιος Πρακτικά τ.'Αρχ.Έτ. 1897, 94 έξ.),
έν Δελφοϊς (ΡοιιίΙΙθΒ άβ Βοΐρΐΐθβ, V Η Ιξ ). ί'ν Κρήτη |Εν3118,
ΡΤβίΐίβί. ΙοηώΒ 136 έξ. Ξανθουδιδης, Ά&ηνα 1904, 333, 340), έν
"Αργεί (νο11§Τ3ί'ί, ΒΟΗ 1904, 372 εξ ), έν Πύλφ (ΒοΓρίβΙά,
ΑΙ/ιβη. ΜίΙΙβίΙ 1908, 306) κ. ά. Πρβ. και Οΐ'ορβη^ίοδδβι· σ.
30-7, 42.
5 (' Οκλάζοντες» και τεταμένοι νεκροί έν ένί και τω αϋτω τάφω
Ευρέθησαν έν Κρήτη' Εν3Π8, ΡτβΜβΙ Ιθη>,1)8 55.
6 Πρβ. Τσούνταν, Μνκψαι 74, 'Αρχ.'Εφ. 1888, 136. 1897, 188-
οικονομία δεν θά έπετυγχάνετο, άν δέν ισοπεδοΰτο
τό δάπεδον τοΟ θαλάμου διά της χώσεως τοΰ λάκ-
κου. ΙΙάντως ήτο ούτος κεχωσμένος \ ότε άπετέΟη
επάνω τεταμένος έτερος νεκρός τέμνων τον μέγι-
στον τάφον και έχων εξω αύτοΰ μήκ. Ο'θ5 (το λοι-
πόν τοΟ μήκους δέν ήτο δυνατόν νά όρισθή ακρι-
βώς) . Οί πόοες τοΰ σκελετού τούτου ές"ετείνοντο
επί του βαθυτάτου τάφου υπέρ την κεφαλήν τοΰ έν
αύτώ νεκροΰ παρεμβαλλομένου χώματος' άν το
χώμα τοΟτο δέν εκείτο ενταύθα προ της ταφής τοΟ
υπερκειμένου νεκροΰ, τότε τά οστά τών ποδών τού-
του Οά έκειντο αμέσως επί τής κεφαλής τοΰ πα-
λαιοτέρου νεκροΰ. Αλλως τε, ότι κατά τους Μυ-
κηναϊκούς χρόνους δέν άπέθετον μόνον εντός τών
θαλάμων τους νεκρούς άλλα και εθαπτον άλλους έν
χώματι, παρετηρήθη πολλάκις έν τοις όρόμοις τών
Οαλαμοειδών τάφων 2. Η αυτή ανάγκη οικονομίας
χώρου υπαγορεύει νά δεχθώμεν, ότι και οί μικροί
ταφίσκοι οί περιέχοντες μόνον όστα έκαλύπτοντο
διά χωμάτων μετά τον εύτοεπισαον αυτών 3.
Οί έν τώ δαπέδω βαθύτεροι τάφοι ούδέν άκέ-
ραιον άγγεΐ'ον περιεΐχον' θραύσματα όμως τινά,
εύρεΟεντα έν ένί τούτων, ανήκον εις άγγεϊον, ού τά
λοιπά θραύσματα ευρέθησαν μακράν επί τοΰ δα-
πέδου τοΰ θαλάμου. Δέν εϊνε εντελώς ασφαλής ή
εικασία 4 ότι τά ούτω ευρεθέντα αγγεία έθραύσθη-
σαν ένεκα θοησκευτικοΰ ή άλλου τινός λόγου συ-
νήθειας ίερα.ς. Διότι δέν εννοείται, διατί τινά μόνον
αγγεία έθραύοντο ούχί οέ πάντα. 11 ιθανώτερον φαί-
νεται μοι, οτι κατά τάς διαφόρους ταφάς έν τοις
θαλάμοις έθραύοντο τυχαίως άγγεϊά τινα, άλλα δέ
έκ πτώσεοος χωμάτων τής στέγης" είτα δέ καθαι-
ρομένου πως τοΰ θαλάμου άπεκου-ίζοντο εϊς τον
δοόμον ή έχώννυντο εις τούς έν τα> δαπέδω νέους
3όθοους 5.
"Ανθρακες τίνες αετά τεορας ευρέθησαν εν τίσε
1 'Γσούντα;, 137. '^ρ^. 1888, 152 Στάης, αΰτ.
1895, 224-5. Πρακτικά 1893, 14 πίν. Β.
2 Τσούντας, '^ρχ. '^ίρ. 1888, 130. 8οΙιιιοΜι&ι*<ϊ, 8οΗΗβ*η.
Λϊ18$ναΙ). σ. 331. ΟΓΟρΘΙΙ^ίβΒΒΘΓ, σ. 10.
3 Άρχ. 3Εφ. I. α. 'Κνίοτε ίσωρεύοντο τά 07τ5 παλαιοτέρο»ν νε-
κρών έν μικρω ^ο>ρο» εν τω Οαλά(Λο> ~ρός τόν αυτόν σκοπον πρβ.
ΟΐΌρθη^ΪΘ88βΓ, σ. 40-41.
'< Τσούντα, Μνκήναι σ. 1/(8. νο11§Τ£ΐί% ^Ο//, 190^1, 398.
Ή συνήθεια τη; Οοαύτεως τών κτερισμάτων κατ' άλλους χρό-
νους επήγασεν ΐ'σως εξ άλλης περί νεκρών καϊ αθανασίας τής ψυχή;
πίστεως. Γνωρίζομεν δέ οτι καϊ κατα την μυκηναϊκή ν επο/ήν ήλλα-
ξαν αί τοιαύτα πεποιθήσεις ΐΛ/υκ^ναί, 147).
Μυκηναϊκοί τάφοι: α) έν ΑΙγίνη· υπό Α. Δ. Κεραμοπονλλον.
186
τοΟ έφ'οσον ήτο άβλαβης ήσαν περίπου 10 νεκροί1.
Κτερίσματα δέ τρία ειδώλια, τρία κομβία στεατί-
του και ο6 τοόλάγιστον αγγεία, ών σενεκολλήθη-
σαν 47 2' τά όστα ήσαν σφόδρα κατεστραμμένα ύπό
τοΰ χρόνου και τής υγρασίας, άποτελοϋντα μίαν
μαζαν μετά των ύγρών χρωμάτων, τινές σκελετοί
βμως ευκρινέστεροι έδείκνυον τά σκέλη κεκαμμένα,
ώς παρετηρήθη τοΰτο και έν Έπιδαύρω, Ναυπλίω,
Μυκήναις 3. Η δ'εύθυνσις, καΟ' ήν έτοποθετοΟντο
οί νεκοοί, εϊνε ακανόνιστο;, των κεφαλών εύ.ρεθει-
σων παρά τά τοιχώματα τοΰ θαλάμου. Συνήθως
ή έκτασις, ήν έκάλυπτον τά μεγάλα ευκρινή πως
Οστα τών σκελετών, είχε μήκος 0'60 περίπου,
οπερ οεν εινε ασυμοιοαστον προς την « οκλαοον »
διάΟεσιν τών νεκρών. Ούδέν ίχνος καύσεως παρε-
τηρήΟη εις τά όστα, ώς εγώ έκρινα.
Κατά την δεξιάν πλευράν του θαλάμου το οά-
πεοον ήτο βαθύτερον έσκαμμένον εις τρία μέρη,
αποτελουμένων ούτω τριών βαθυτέρων μικρών τά-
φων ή βόθρων, ων εις βαθύτατος και μέγιστος τών
λοιπών. Οί μικροί ούο είχον εντός σωοόν οστών έκά-
τερος 4. Ό μέγιστος όμως (μήκ. 1'20, πλ. ()'(.) /,
βάΟ. 0'70) περιείχε τεταμώ'ον 0 σκελετόν, έχοντα
ώς μόνον κτέρισμα ή λείψανον κοσμήματος παρά
τους πόδας πολλά μικοά κογχύλια θαλάσσια,άτρητα
τά πλείστα (σ.Ί92, εικ. 5, ?/) 6.Ό νεκρός κατατε-
θείς εις τον λάκκον τούτον ει/ε καλυφθή βεβαίως διά
χώματος, επειδή ή κατασκευή τοΰ λάκκου άπέ-
βλεπεν εις οΐκονομίαν χώρου έν τώ θαλάίλω, ήτις
1 Ή καταμέτρησις τών νεκρών εβεβαιώθη εν τώ τάιρ·-) τούτω και
τοις έπομένοις κατά τόν αριθμόν τών κρανών, ατινα άνευρεθησαν
ανήκοντα ειτε εις σιορούς οστών ειτε εις σκελετούς ανεπτυγμένους έν
τω σπηλαίω.
2 Τά μή συγκολληΟέντα εΐσε'τι αγγεία τοΰ τάφου τούτου και τών
επομένων ούο εΤνε της αυτής αρχαιολογικής σημασίας προς τά συγ-
κολληθέντα.
:ι Ιίίό. Άρχ. Έφ. 1895 σ. 207 και 0Γθρ01ΐσΐβ88ΘΓ σ.43-4.
* Γοιοϋτοι βαθύτεροι έν τώ δαπέδω τοΰ θαλάμου ή ώς χο'γχαι
κατά του; τοίνους αυτού τάφοι νεκρών ή οστών εινε γνωστοί έν Μυ-
κήναις (Τσουντας Μνχήναι 115, 130 έξ.., 136, ΙΜ.'Αρχ. Έφ.\88Β,
123, 146, 149, ΙΓ)1, 153. 1889, 144 Ιξ.), έν Αττική (Στάης ε. 'ά.
1895, 206), έν Θήβαις (Φίλιος Πρακτικά τ.'Αρχ.Έτ. 1897, 94 έξ.),
έν Δελφοϊς (ΡοιιίΙΙθΒ άβ Βοΐρΐΐθβ, V Η Ιξ ). ί'ν Κρήτη |Εν3118,
ΡΤβίΐίβί. ΙοηώΒ 136 έξ. Ξανθουδιδης, Ά&ηνα 1904, 333, 340), έν
"Αργεί (νο11§Τ3ί'ί, ΒΟΗ 1904, 372 εξ ), έν Πύλφ (ΒοΓρίβΙά,
ΑΙ/ιβη. ΜίΙΙβίΙ 1908, 306) κ. ά. Πρβ. και Οΐ'ορβη^ίοδδβι· σ.
30-7, 42.
5 (' Οκλάζοντες» και τεταμένοι νεκροί έν ένί και τω αϋτω τάφω
Ευρέθησαν έν Κρήτη' Εν3Π8, ΡτβΜβΙ Ιθη>,1)8 55.
6 Πρβ. Τσούνταν, Μνκψαι 74, 'Αρχ.'Εφ. 1888, 136. 1897, 188-
οικονομία δεν θά έπετυγχάνετο, άν δέν ισοπεδοΰτο
τό δάπεδον τοΟ θαλάμου διά της χώσεως τοΰ λάκ-
κου. ΙΙάντως ήτο ούτος κεχωσμένος \ ότε άπετέΟη
επάνω τεταμένος έτερος νεκρός τέμνων τον μέγι-
στον τάφον και έχων εξω αύτοΰ μήκ. Ο'θ5 (το λοι-
πόν τοΟ μήκους δέν ήτο δυνατόν νά όρισθή ακρι-
βώς) . Οί πόοες τοΰ σκελετού τούτου ές"ετείνοντο
επί του βαθυτάτου τάφου υπέρ την κεφαλήν τοΰ έν
αύτώ νεκροΰ παρεμβαλλομένου χώματος' άν το
χώμα τοΟτο δέν εκείτο ενταύθα προ της ταφής τοΟ
υπερκειμένου νεκροΰ, τότε τά οστά τών ποδών τού-
του Οά έκειντο αμέσως επί τής κεφαλής τοΰ πα-
λαιοτέρου νεκροΰ. Αλλως τε, ότι κατά τους Μυ-
κηναϊκούς χρόνους δέν άπέθετον μόνον εντός τών
θαλάμων τους νεκρούς άλλα και εθαπτον άλλους έν
χώματι, παρετηρήθη πολλάκις έν τοις όρόμοις τών
Οαλαμοειδών τάφων 2. Η αυτή ανάγκη οικονομίας
χώρου υπαγορεύει νά δεχθώμεν, ότι και οί μικροί
ταφίσκοι οί περιέχοντες μόνον όστα έκαλύπτοντο
διά χωμάτων μετά τον εύτοεπισαον αυτών 3.
Οί έν τώ δαπέδω βαθύτεροι τάφοι ούδέν άκέ-
ραιον άγγεΐ'ον περιεΐχον' θραύσματα όμως τινά,
εύρεΟεντα έν ένί τούτων, ανήκον εις άγγεϊον, ού τά
λοιπά θραύσματα ευρέθησαν μακράν επί τοΰ δα-
πέδου τοΰ θαλάμου. Δέν εϊνε εντελώς ασφαλής ή
εικασία 4 ότι τά ούτω ευρεθέντα αγγεία έθραύσθη-
σαν ένεκα θοησκευτικοΰ ή άλλου τινός λόγου συ-
νήθειας ίερα.ς. Διότι δέν εννοείται, διατί τινά μόνον
αγγεία έθραύοντο ούχί οέ πάντα. 11 ιθανώτερον φαί-
νεται μοι, οτι κατά τάς διαφόρους ταφάς έν τοις
θαλάμοις έθραύοντο τυχαίως άγγεϊά τινα, άλλα δέ
έκ πτώσεοος χωμάτων τής στέγης" είτα δέ καθαι-
ρομένου πως τοΰ θαλάμου άπεκου-ίζοντο εϊς τον
δοόμον ή έχώννυντο εις τούς έν τα> δαπέδω νέους
3όθοους 5.
"Ανθρακες τίνες αετά τεορας ευρέθησαν εν τίσε
1 'Γσούντα;, 137. '^ρ^. 1888, 152 Στάης, αΰτ.
1895, 224-5. Πρακτικά 1893, 14 πίν. Β.
2 Τσούντας, '^ρχ. '^ίρ. 1888, 130. 8οΙιιιοΜι&ι*<ϊ, 8οΗΗβ*η.
Λϊ18$ναΙ). σ. 331. ΟΓΟρΘΙΙ^ίβΒΒΘΓ, σ. 10.
3 Άρχ. 3Εφ. I. α. 'Κνίοτε ίσωρεύοντο τά 07τ5 παλαιοτέρο»ν νε-
κρών έν μικρω ^ο>ρο» εν τω Οαλά(Λο> ~ρός τόν αυτόν σκοπον πρβ.
ΟΐΌρθη^ΪΘ88βΓ, σ. 40-41.
'< Τσούντα, Μνκήναι σ. 1/(8. νο11§Τ£ΐί% ^Ο//, 190^1, 398.
Ή συνήθεια τη; Οοαύτεως τών κτερισμάτων κατ' άλλους χρό-
νους επήγασεν ΐ'σως εξ άλλης περί νεκρών καϊ αθανασίας τής ψυχή;
πίστεως. Γνωρίζομεν δέ οτι καϊ κατα την μυκηναϊκή ν επο/ήν ήλλα-
ξαν αί τοιαύτα πεποιθήσεις ΐΛ/υκ^ναί, 147).