DOI article:
Keramopulos, Antōnios D.: Mykēnaïkoi taphoi en Aiginēi kai en Thēbais
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.13159#0107
Μυκηναϊκοί τάφοι: α) έν ΑΙγίνιγ υπό Α. Α. Κεραμοπονλλου.
194
« ψέλιον » περιβάλλον τά οστά του πήχεως .
Ότι οί έπΐ τοΟ δαπέδου του θαλάμου νεκροί δεν
εϊχον καλυφθή κατά τήν ταφήν δια χώματος, απο-
δεικνύεται έκ του έξης. Τά όστα και τά αγγεία τά
ταπεινότερα περιεβάλλοντο ύπό λεπτού έπενδύμα-
τος χώματος εύο"κάπτου και άπατήτου καθαρωτά-
του ΰποπρασίνου λευκά'ζοντος, δπερ οί εγχώριοι
καλοΟσι «παο-πάραν», έπ' αύτοΟ δέ ήσαν καταπε-
πτωκότα ακάθαρτα χώματα πλήρη παντοδαπών
μεταμυκηναϊκών οστράκων μέχρι της όροφής τοΟ
θαλάμου. Το λευκάζον πρασινωπόν χώμα είνε το
άποπεσόν ένεκα χρονιάς άποσαΟρώσεως έκ της στέ-
γης τοΟ τάφου, τά δέ Υπερκείμενα ακάθαρτα είσέρ-
ρευσαν ύστερον ποτε, δτε μέρος της στέγης ή το
στόμιον του τάφου είχον καταστραφή ή διανοιχθή
κατά τινα τυχαΐον πιθανώς τρόπον.
Άγγεΐά τινα του τάφου τούτου ήσαν πλήρη χω-
μάτων, διαφόρου εκαστον συστάσεως, ή τέφρας
και ανθράκων, άλλα δέ τινα ήσαν πλήρη καθαρω-
τάτης θαλάσσιας άμμου, εν τισι μέν λεπτοκόκκου
έν άλλοις δέ χονδρόκοκκου, ή πλακωδών χαλίκων
της θαλάσσης μικρών. Χονδρόκοκκος άμμος ιδία
ήτο έν τοις μεγαλυτέροις άγγείοις. Τινά τούτων
ήσαν.τεθραυσμένα, ή δέ άμμος κεχυμένη περί αύτά.
ή σχέσις αύτη ό'μιος της κεχυμένης άμμου προς
τά συντετριμμένα αγγεία πρέπει νά θεωρηθή αναμ-
φίβολος, διότι ή τύχη είχε διαφυλάξει το κάτω
μέρος τών αγγείων τούτων άβλαβές και πλήρες
της περικεχυμένης άμμου. Έν τών άγγείων τού-
των ήτο ΰψίπους κύλις" όρθή ίσταμένη μετά συν-
τετριμμένων χειλέων, άλλ' έν τη κοιλία αύτής
πλήρης άμμου, οί'α ή περί τήν βάσιν κεχυμένη.
Ή παρατήρησις αύτη ύπομιμνήσκει τόν παρά το
Ήραΐον θολωτον τάφον, περί οδ λέγει ό Σταμα-
τάκης2: «Το έδαφος αύτοΟ (του τάφου) ήτο έπε-
στρωμένον διά μικρών χαλίκων πλακωτών έν εί'δει
ψηφοθετήματος, συνδεομένων προς άλλήλους και
προς το έδαφος δι' ομοίου ώχροΟ πηλοΰ. Εις δύο
μόνον μέρη ένεκα της συλήσεως διεσώθησαν λεί-
ψανα τοΰ τοιούτου έπιστρώματος. Δι' όμοιου δέ
επιστρώματος χαλίκων ήσαν έπεστροιμένοι και οί
έξ τάφοι έν τή Άκροπόλει τών Μυκηνών, άλλ'ούχί
1 Πρβ. 813Ϊ8, ΟοΙΙ. Μΐ/ββΐΙ. σ. 130 και Άρχ. Έφημ 1895
σ. 208 9.
2 ΑίΗ. Μίίίβίί. III, 1878 σ. 276.
ΕΦΗΜΕΡΙΕ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ 1910.
κατά τήν αυτήν τάξιν τεθειμένων τών χαλίκων.
Έν δέ τόο τάφω έν Σπάτα έπίστρωμα έκ χαλίκων
. . . δεν παρετηρήθη. Έν δέ τω λεγομένω τάφω
του Αγαμέμνονος παρετηρήθησαν ίχνη έπιστρώ-
ματος έκ πλακών λίθου φαιοπρασίνου » 1. Αληθώς
οί χάλικες του έκτου τάφου της Ακροπόλεως τών
Μυκηνών είνε πολυπληθείς και μεγάλοι τό σχή-
μα 2, ευρέθησαν δέ και έφ' ολης της εκτάσεως τοΟ
τάφου, ώστε νά άποκλείηται πασα άλλη ερμηνεία
πλήν της ύπό του Σταματάκη δοθείσης 3. Μήπως
δμως οί μικροί χάλικες, οίτινες ευρέθησαν εις δύο
μόνον μέρη τοΰ δαπέδου τοΟ τάφου παρά τό Ή-
ραΐον έπλήρουν ποτέ τά έν τώ τάφω άγγεϊα, άνα-
μιχθέντες δέ, δτε έχύθησαν, μετά του ώχρου χώ-
ματος και πατηθέντες παρεΐχον όψιν ψηφοθετήμα-
τος; Είνε πιθανόν, δτι συληθέντος τοΟ τάφου έσυ-
λήθησαν και οί χάλικες του ψηφοθετήματος, δπου
υποτίθεται τοΟτο κατεστραμμένον; "Οτι οί χάλικες
συνεδέοντο διά του ώχροΟ χώματος,είνε άμφίβολον,
και διότι τό ψηφοθέτημα δέν είχεν άνάγκην της πα-
ρεμβολής τοιαύτης ύλης, ήτις άλλως τε δέν δύνα-
ται νά χρησιμεύση ώς συνδετικόν μέσον έν ούτω
λεπτή έργασία, και διότι ή παρουσία τοΰ χώματος
τούτου ένταΟθα είνε εύ'λογος και ευεξήγητος, άφ'οδ
προέρχεται έκ τοΟ έδάφους του τάφου. ΤοιοΟτον
χώμα πηλώδες ύποπράσινον αποτελεί έκ τοΟ δια-
λυομένου πώρου τών τάφων της Αίγίνης τήν «πα-
σπάραν» («πασπάλην »), περί ής έρρήθη άνωτέρω,
δτι εύρέθη καθαρά κεχυμένη εις τό βάθος τών τά-
φων περί τους νεκρούς και επί τών νεκρών εις μι-
κρόν υψος, έν ώ τά υψηλότερα στρώματα τοΟ θα-
λάμου ήσαν πλήρη άκαθάρτων χωμάτων μετά
λίθων και οστράκων άγγείων. Ή κατάστασις αύτη
έβεβαιώθη και εις τους τρεις τάφους της Αίγίνης,
ούς άνέσκαψα.
Ό τάφος ούτος περιεϊχ_ε 40 πήλινα άγγεϊα, ών
28 συνεκολλήθησαν, 3 ειδώλια πήλινα, 9 κομβία
έκ στεατίτου (πρβ. είκ. Ο, α, β, γ, ζ), δύο «ψέλια»
μολύβδινα, δύο χάνορας ρομβοειδεΐς έκ μάζης (δρα
1 Πρβ. αυτόθι και σελ. 279.
2 Πρβ. χαί Τσούνταν Μνκήν. 113.
8 Πρβ. προσέτι τους έν Μουλιανοΐς της Κρήτης τάφου; Άρχ.
Έφημ. 1904 σ.10. 39. (Ξανθουδίδης) χαί τοϋς θεσσαλικούς (Τσούν-
τας, Προϊστ. άκροπ. 128, 144 ). Εντελώς διάφορον λο'γον ϊγ^ίι
ή παρουσία της άμμου έν τώ θολωτω τάφω του Βόλου. Κουρουνιώ-
της, Άρχ. Έψ. 1906 σ 218-9. Πρβ. χαί ΑΙΙιβη. ΜΪΙΙβίΙ. 1909
σ. 327 χαί 0Γ0ρΘ11§ίβ8361', σ. 24.
13
194
« ψέλιον » περιβάλλον τά οστά του πήχεως .
Ότι οί έπΐ τοΟ δαπέδου του θαλάμου νεκροί δεν
εϊχον καλυφθή κατά τήν ταφήν δια χώματος, απο-
δεικνύεται έκ του έξης. Τά όστα και τά αγγεία τά
ταπεινότερα περιεβάλλοντο ύπό λεπτού έπενδύμα-
τος χώματος εύο"κάπτου και άπατήτου καθαρωτά-
του ΰποπρασίνου λευκά'ζοντος, δπερ οί εγχώριοι
καλοΟσι «παο-πάραν», έπ' αύτοΟ δέ ήσαν καταπε-
πτωκότα ακάθαρτα χώματα πλήρη παντοδαπών
μεταμυκηναϊκών οστράκων μέχρι της όροφής τοΟ
θαλάμου. Το λευκάζον πρασινωπόν χώμα είνε το
άποπεσόν ένεκα χρονιάς άποσαΟρώσεως έκ της στέ-
γης τοΟ τάφου, τά δέ Υπερκείμενα ακάθαρτα είσέρ-
ρευσαν ύστερον ποτε, δτε μέρος της στέγης ή το
στόμιον του τάφου είχον καταστραφή ή διανοιχθή
κατά τινα τυχαΐον πιθανώς τρόπον.
Άγγεΐά τινα του τάφου τούτου ήσαν πλήρη χω-
μάτων, διαφόρου εκαστον συστάσεως, ή τέφρας
και ανθράκων, άλλα δέ τινα ήσαν πλήρη καθαρω-
τάτης θαλάσσιας άμμου, εν τισι μέν λεπτοκόκκου
έν άλλοις δέ χονδρόκοκκου, ή πλακωδών χαλίκων
της θαλάσσης μικρών. Χονδρόκοκκος άμμος ιδία
ήτο έν τοις μεγαλυτέροις άγγείοις. Τινά τούτων
ήσαν.τεθραυσμένα, ή δέ άμμος κεχυμένη περί αύτά.
ή σχέσις αύτη ό'μιος της κεχυμένης άμμου προς
τά συντετριμμένα αγγεία πρέπει νά θεωρηθή αναμ-
φίβολος, διότι ή τύχη είχε διαφυλάξει το κάτω
μέρος τών αγγείων τούτων άβλαβές και πλήρες
της περικεχυμένης άμμου. Έν τών άγγείων τού-
των ήτο ΰψίπους κύλις" όρθή ίσταμένη μετά συν-
τετριμμένων χειλέων, άλλ' έν τη κοιλία αύτής
πλήρης άμμου, οί'α ή περί τήν βάσιν κεχυμένη.
Ή παρατήρησις αύτη ύπομιμνήσκει τόν παρά το
Ήραΐον θολωτον τάφον, περί οδ λέγει ό Σταμα-
τάκης2: «Το έδαφος αύτοΟ (του τάφου) ήτο έπε-
στρωμένον διά μικρών χαλίκων πλακωτών έν εί'δει
ψηφοθετήματος, συνδεομένων προς άλλήλους και
προς το έδαφος δι' ομοίου ώχροΟ πηλοΰ. Εις δύο
μόνον μέρη ένεκα της συλήσεως διεσώθησαν λεί-
ψανα τοΰ τοιούτου έπιστρώματος. Δι' όμοιου δέ
επιστρώματος χαλίκων ήσαν έπεστροιμένοι και οί
έξ τάφοι έν τή Άκροπόλει τών Μυκηνών, άλλ'ούχί
1 Πρβ. 813Ϊ8, ΟοΙΙ. Μΐ/ββΐΙ. σ. 130 και Άρχ. Έφημ 1895
σ. 208 9.
2 ΑίΗ. Μίίίβίί. III, 1878 σ. 276.
ΕΦΗΜΕΡΙΕ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ 1910.
κατά τήν αυτήν τάξιν τεθειμένων τών χαλίκων.
Έν δέ τόο τάφω έν Σπάτα έπίστρωμα έκ χαλίκων
. . . δεν παρετηρήθη. Έν δέ τω λεγομένω τάφω
του Αγαμέμνονος παρετηρήθησαν ίχνη έπιστρώ-
ματος έκ πλακών λίθου φαιοπρασίνου » 1. Αληθώς
οί χάλικες του έκτου τάφου της Ακροπόλεως τών
Μυκηνών είνε πολυπληθείς και μεγάλοι τό σχή-
μα 2, ευρέθησαν δέ και έφ' ολης της εκτάσεως τοΟ
τάφου, ώστε νά άποκλείηται πασα άλλη ερμηνεία
πλήν της ύπό του Σταματάκη δοθείσης 3. Μήπως
δμως οί μικροί χάλικες, οίτινες ευρέθησαν εις δύο
μόνον μέρη τοΰ δαπέδου τοΟ τάφου παρά τό Ή-
ραΐον έπλήρουν ποτέ τά έν τώ τάφω άγγεϊα, άνα-
μιχθέντες δέ, δτε έχύθησαν, μετά του ώχρου χώ-
ματος και πατηθέντες παρεΐχον όψιν ψηφοθετήμα-
τος; Είνε πιθανόν, δτι συληθέντος τοΟ τάφου έσυ-
λήθησαν και οί χάλικες του ψηφοθετήματος, δπου
υποτίθεται τοΟτο κατεστραμμένον; "Οτι οί χάλικες
συνεδέοντο διά του ώχροΟ χώματος,είνε άμφίβολον,
και διότι τό ψηφοθέτημα δέν είχεν άνάγκην της πα-
ρεμβολής τοιαύτης ύλης, ήτις άλλως τε δέν δύνα-
ται νά χρησιμεύση ώς συνδετικόν μέσον έν ούτω
λεπτή έργασία, και διότι ή παρουσία τοΰ χώματος
τούτου ένταΟθα είνε εύ'λογος και ευεξήγητος, άφ'οδ
προέρχεται έκ τοΟ έδάφους του τάφου. ΤοιοΟτον
χώμα πηλώδες ύποπράσινον αποτελεί έκ τοΟ δια-
λυομένου πώρου τών τάφων της Αίγίνης τήν «πα-
σπάραν» («πασπάλην »), περί ής έρρήθη άνωτέρω,
δτι εύρέθη καθαρά κεχυμένη εις τό βάθος τών τά-
φων περί τους νεκρούς και επί τών νεκρών εις μι-
κρόν υψος, έν ώ τά υψηλότερα στρώματα τοΟ θα-
λάμου ήσαν πλήρη άκαθάρτων χωμάτων μετά
λίθων και οστράκων άγγείων. Ή κατάστασις αύτη
έβεβαιώθη και εις τους τρεις τάφους της Αίγίνης,
ούς άνέσκαψα.
Ό τάφος ούτος περιεϊχ_ε 40 πήλινα άγγεϊα, ών
28 συνεκολλήθησαν, 3 ειδώλια πήλινα, 9 κομβία
έκ στεατίτου (πρβ. είκ. Ο, α, β, γ, ζ), δύο «ψέλια»
μολύβδινα, δύο χάνορας ρομβοειδεΐς έκ μάζης (δρα
1 Πρβ. αυτόθι και σελ. 279.
2 Πρβ. χαί Τσούνταν Μνκήν. 113.
8 Πρβ. προσέτι τους έν Μουλιανοΐς της Κρήτης τάφου; Άρχ.
Έφημ. 1904 σ.10. 39. (Ξανθουδίδης) χαί τοϋς θεσσαλικούς (Τσούν-
τας, Προϊστ. άκροπ. 128, 144 ). Εντελώς διάφορον λο'γον ϊγ^ίι
ή παρουσία της άμμου έν τώ θολωτω τάφω του Βόλου. Κουρουνιώ-
της, Άρχ. Έψ. 1906 σ 218-9. Πρβ. χαί ΑΙΙιβη. ΜΪΙΙβίΙ. 1909
σ. 327 χαί 0Γ0ρΘ11§ίβ8361', σ. 24.
13