DOI Artikel:
Keramopulos, Antōnios D.: Mykēnaïkoi taphoi en Aiginēi kai en Thēbais
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13159#0119
217
Μυκηναϊκοί τάφοι: β') έν Θήβαις- υπό Α. Α. Κεραμοπούλλου.
218
θον διά του δρόμου καί τοΟ στομίου, δείκνυται έκ
της διατηρήσεως τοΟ άποτειχίσματος καί τοΟ έπι-
πολής τεθαμμένου νεκροΟ.Τά χώματα και οί λίθοι
οί πεσόντες κατά την διάνοιξιν της όπής έθραυ-
σαν τά υποκείμενα αγγεία, άτινα ούτω κατεστραμ-
μένα κατελείφθησαν έν τω τάφω, έν ώ τά λοιπά
παντοειδή κτερίσματα άπεκομίσθησαν 1. Μετά την
σύλησιν επήλθε δια του χρόνου ή κατάπτωσις ολης
της οροφής τοΟ τάφου στερηθείσης κατά την πύλην
τοΟ εαυτής υποστηρίγματος.
Οί τυμβωρύχοι λοιπόν εΐσελθόντες εις τον θά-
λαμον διά της όπής, δεν ειχον ανάγκην νά σκά-
ψωσιν εντός, άλλά συνέλεξαν άνευ κόπου τά έπί
τοΟ έδάφους άποκείμενα κτερίσματα. Αν έ'σκαπτον,
θά έ'βλεπον, ό'τι άριστερά τής εισόδου έν τφ δα-
πέδω 6πήρχε κεχωσμένος έτερος τάφος (βάθους
0-60, πλάτ. 1-20, μήκ. 2'20), εν ω ήσαν τρεις
νεκροί. Τά όστα τοΟ ένός κεκινημένα και ελλιπή
έ'κειντο έπί των χωμάτων εις το υψος τοΟ δαπέδου
τοΟ θαλάμου, των δ' έτερων δύο οί σκελετοί ήσαν
βαθύτερον έπάλληλοι (αί κεφαλαϊ προς ανατολάς)2.
257, 133) φρονεί, δτι και οί τά μυκηναϊκά κράτη καταλύσαντες Δω-
ριείς έτυμβωρύχησαν. Πρό. Προϊατ. άκροπ. 156. νο11§Γ3ΪΪ ε. α.
366 Ιξ. ϋδΓρίβΙά ΑΙΗβη. Μ&.1908, σ. 297, 307, 315 έξ.Άλλά
έν Βοιωτία έποιοΰντο έρευνας χαι συλήσεις τάφων περίφημων «μυ-
κηναϊκών» και χατά τους κλασσικούς χρόνους (δ' αί. π. Χρ.), ώς
μαρτυρεί ό Πλούταρχος Π. τ. Σωκρ. δαιμ. 5 (τάφος Αλκμήνης έν
Άλιάρτω, τάφος Δίρκης έν Θήβαις)· πρβ. χαί ΜΪΪΙΙβΓ ΑΙΙι. Μίίί
1909, σ. 326. Πρβ. και άνωτ. σ. 212 σημ.
1 Οί παρά τό όπέρθυρον κείμενοι ποτε λίθοι τοϋ άποτειχίσματος,
οί'τινες έν πλείστοις όμοίοις τάφοις λείπουσιν η ευρίσκονται πεπτωκότες
εντός του σπηλαίου, Γσως έ'πιπτον και ένεκα της πιέσεως των χωμά-
των του δρο'μου. Τό άποτείχισμα αποτελείται συνήθως έκ μιας σειράς
λίθων, οιτινες εις τά κατο^τερα μεν μέρη τίθενται στερεώς, επειδή
ήδύνατο ό κτίστης και έκ των ένδον του θαλάμου νά εργασθή και έκ
των έ'ξω ύπερκύπτων νά βλέπη τήν ένδον πλευράν του τοίχου. Άλλά
πλησίον τοϋ υπερθύρου ή εργασία έγίνετο μόνον έκ των έ'ξω και Ιπει-
δη', ίνα μη βλαφθή τό υπέρθυρον, θά άπέφευγον νά έμβάλωσι τοΰς
ανωτάτους λίθους διά πολλής βίας, τό μέρος τοϋτο τοϋ τοίχου ητο
ασθενές καί είίκολον νά όπο/^ωρήση εις τό βάρος των χωμάτων τοϋ
δρόμου· πρβ. Άρχ Έφ. 1895, 218. Αί/ιβη. Μίίί. 1909, σ. 325.
Τοιαύτη ομως όποχώρησις δέν έβεόαιώΟη, έφ' οσον γινώσκω, έν άσυ-
λήτω τάφω. Εν πάση περιπτώσει δέν ευρίσκω έπαρκώς δεδικαιολο-
γημένον τόν τρόπον, καθ' ον φρονεί ό 8θ1ΐ11θ1ΐ1ΐ3Γ(1ί; 8ΰΜ. Αΐ18(/Τ.
331 ό'τι άπετετχίζοντο οί θαλαμοειδεΐς τάφοι, οίίτε συμμερίζομαι τήν
γνώμην τοϋ ΟΐΌρρβη§'ίβ88βΓ ε. ά'. 54, ό'τι μεταξύ υπερθύρου καί
άποτοιχίσματος έμενεν άνοικτόν μικρόν μέρος, ίνα συγκοινωνή ό νε-
κρός μετά τοϋ έπιγείου κόσμου. Άφ' ού τό άποτείχισμα τοϋ στομίου
είχε τόν πρακτικόν σκοπόν νά άποτρέπη τήν είσροήν των χωμάτων
εις τόν θάλαμον καί άφ' ου ό δρόμος έπληροϋτο διά χρωμάτων, τότε
ού'τε ό πρακτικός σκοπός θά έξεπληροϋτο, των χωμάτων δυναμένων
νά διεισδύσωσιν εις τόν θάλαμον, ού'τε ή συγκοινωνία τοϋ νεκροϋ μετά
τοϋ έπάνω κόσμου θά ήτο δυνατή, τής όπής βυσθείσης όπ' αυτών.
2 Επάλληλοι σκελετοί ευρέθησαν και έν Κρήτη έν Παλαιχάστρω
ΤοΟ πρώτου ό σκελετός διεταράχθη ΰπό του έργά-
του, τοΟ δε δευτέρου εϊχεν όστα τινα μεγάλα κε-
καμμένα, άλλά δέν έξηκρίβωσα, άν ταύτα ήσαν τά
σκέλη, διότι ακριβώς τήν όλην θέσιν αΰτοϋ δέν
ήουνήθην νά καθορίσω ένεκα τής φθοράς τών όστών
καί άλλων λόγων. Παρά τόν σκελετόν τούτον ευ-
ρέθησαν δύο μικροί σωροί τέφρας καί συντριμμά-
των δύο αγγείων μικρών ψαθυρών, άτινα δέν έγέ-
νετο δυνατόν ν' άνασυσταθώσιν ένεκα τής καταστά-
σεως αύτών. Κατά τόν λαιμόν καί τό στέρνον έκα-
τέρου τών νεκρών εύρέθησαν ψηφίδες μά'ζης καί
άλλων ύλών (δρα κατωτέρω) βεβαίως άποτελοΟσαι
δ'ρμους ή περιδέραια" άλλ' ευρέθησαν παραπλεύ-
ρως καί πέντε αίχμαί βελών έκ λίθου πυρίτου, ό'θεν
συνάγεται, ό'τι ό έτερος τών νεκρών τουλάχιστον
ήτο άνήρ καί δη τοξότης καί ό'τι ογ'ι μόνον αί γυ-
ναίκες 1 άλλά καί οί άνδρες εφερον τοιαύτα κοσμή-
ματα, ώς είνε καί άλλοθεν γνωστόν 2.
Τά κτερίσματα του λάκκου τούτου εινε έν λε-
πτομέρεια τά έξης-
1) Είκ. 12, α, ν. Τέσσαρες αίχμαί βελών έκ πυ-
ρίτου (;) λίθου (δύο έρυθρωπαί, δύο μέλαιναι) με-
τ'όγκων, άλλ'άνευ μίσχου, ώς αί τών τάφων τής
άκροπόλεως τών Μυκηνών 3 μήκ. 0Ό24-0Ό4, λε-
πτότατα είργασμέναι. Περί τούτων ΰπομιμνήσκο-
μεν ο',τι ό Τσούντας 4 παρατηρεί, ό'τι δηλ. εις τους
κοινούς τάφους τών Μυκηνών, τους μή λίαν πλου-
σίους εις μεταλλικά κτερίσματα,αίχμαί δοράτωνκαί
ξίφη ευρίσκονται σπανιώτατα, έν ώ βέλη εύρίσκονται
συχνότερον, ό'περ θά ήγεν ή μας νά πιστεύσωμεν,
ό'τι Ό τάφος ούτος δέν άνήκει εις ανακτάς πλουσίως
διά ξιφών καί δοράτων ώπλισμένους, άλλ' εις πολί-
τας στρατευόμενους μετά τόξων.Έν τοις θολωτοΐς
τάφοις ό'μως τής Πύλου (Κακοβάτου), οί'τινες πι-
στεύονται ευλόγως ώς ηγεμονικοί, ευρέθησαν ομοιαι
(Ξανθουδίδης 'Αΰηνα 1904, 318) ίσως καί έν Λιγόρι τής Άττιχής
(Στάης Άρχ Έφ.\8%, 208)· πρβ. όίνω σ. 199, 4. Καί εϊς παλαιο-
τέρους δε χρόνους έθάπτοντο έπαλλήλως νεκροί (Σκιάς Άρχ. Έφ.
1902, 127). Έν Όρχομενω (ΒυΙΙβ ε.α. 61) ευρέθη σκελετός παιδιού
έν τή αγκάλη μείζονος σκελετού.
1 Πρβ. π. χ. Όμ. Όδ. σ 295 εξ.
2 Β8Α VII (1900-1), 17. Άϋψα 1904, 389, 385. 394, 422·
Άρχ.'Εφ. 1889,148 έξ. 1888, 140-1. Μνκήναι 59, 146. Εν&ηΒ,
ΡτβΜίί. ίοηιύβ 58- 0Γ0ρρβη§ίβ38θΓ, 46
3 Πρβ. Τσούντα, Μνκήναι πίν. 7, 2. Προϊατ. άκροπ 325, πίν.
42, 12. 13.
* Μνκήναι 89.
Μυκηναϊκοί τάφοι: β') έν Θήβαις- υπό Α. Α. Κεραμοπούλλου.
218
θον διά του δρόμου καί τοΟ στομίου, δείκνυται έκ
της διατηρήσεως τοΟ άποτειχίσματος καί τοΟ έπι-
πολής τεθαμμένου νεκροΟ.Τά χώματα και οί λίθοι
οί πεσόντες κατά την διάνοιξιν της όπής έθραυ-
σαν τά υποκείμενα αγγεία, άτινα ούτω κατεστραμ-
μένα κατελείφθησαν έν τω τάφω, έν ώ τά λοιπά
παντοειδή κτερίσματα άπεκομίσθησαν 1. Μετά την
σύλησιν επήλθε δια του χρόνου ή κατάπτωσις ολης
της οροφής τοΟ τάφου στερηθείσης κατά την πύλην
τοΟ εαυτής υποστηρίγματος.
Οί τυμβωρύχοι λοιπόν εΐσελθόντες εις τον θά-
λαμον διά της όπής, δεν ειχον ανάγκην νά σκά-
ψωσιν εντός, άλλά συνέλεξαν άνευ κόπου τά έπί
τοΟ έδάφους άποκείμενα κτερίσματα. Αν έ'σκαπτον,
θά έ'βλεπον, ό'τι άριστερά τής εισόδου έν τφ δα-
πέδω 6πήρχε κεχωσμένος έτερος τάφος (βάθους
0-60, πλάτ. 1-20, μήκ. 2'20), εν ω ήσαν τρεις
νεκροί. Τά όστα τοΟ ένός κεκινημένα και ελλιπή
έ'κειντο έπί των χωμάτων εις το υψος τοΟ δαπέδου
τοΟ θαλάμου, των δ' έτερων δύο οί σκελετοί ήσαν
βαθύτερον έπάλληλοι (αί κεφαλαϊ προς ανατολάς)2.
257, 133) φρονεί, δτι και οί τά μυκηναϊκά κράτη καταλύσαντες Δω-
ριείς έτυμβωρύχησαν. Πρό. Προϊατ. άκροπ. 156. νο11§Γ3ΪΪ ε. α.
366 Ιξ. ϋδΓρίβΙά ΑΙΗβη. Μ&.1908, σ. 297, 307, 315 έξ.Άλλά
έν Βοιωτία έποιοΰντο έρευνας χαι συλήσεις τάφων περίφημων «μυ-
κηναϊκών» και χατά τους κλασσικούς χρόνους (δ' αί. π. Χρ.), ώς
μαρτυρεί ό Πλούταρχος Π. τ. Σωκρ. δαιμ. 5 (τάφος Αλκμήνης έν
Άλιάρτω, τάφος Δίρκης έν Θήβαις)· πρβ. χαί ΜΪΪΙΙβΓ ΑΙΙι. Μίίί
1909, σ. 326. Πρβ. και άνωτ. σ. 212 σημ.
1 Οί παρά τό όπέρθυρον κείμενοι ποτε λίθοι τοϋ άποτειχίσματος,
οί'τινες έν πλείστοις όμοίοις τάφοις λείπουσιν η ευρίσκονται πεπτωκότες
εντός του σπηλαίου, Γσως έ'πιπτον και ένεκα της πιέσεως των χωμά-
των του δρο'μου. Τό άποτείχισμα αποτελείται συνήθως έκ μιας σειράς
λίθων, οιτινες εις τά κατο^τερα μεν μέρη τίθενται στερεώς, επειδή
ήδύνατο ό κτίστης και έκ των ένδον του θαλάμου νά εργασθή και έκ
των έ'ξω ύπερκύπτων νά βλέπη τήν ένδον πλευράν του τοίχου. Άλλά
πλησίον τοϋ υπερθύρου ή εργασία έγίνετο μόνον έκ των έ'ξω και Ιπει-
δη', ίνα μη βλαφθή τό υπέρθυρον, θά άπέφευγον νά έμβάλωσι τοΰς
ανωτάτους λίθους διά πολλής βίας, τό μέρος τοϋτο τοϋ τοίχου ητο
ασθενές καί είίκολον νά όπο/^ωρήση εις τό βάρος των χωμάτων τοϋ
δρόμου· πρβ. Άρχ Έφ. 1895, 218. Αί/ιβη. Μίίί. 1909, σ. 325.
Τοιαύτη ομως όποχώρησις δέν έβεόαιώΟη, έφ' οσον γινώσκω, έν άσυ-
λήτω τάφω. Εν πάση περιπτώσει δέν ευρίσκω έπαρκώς δεδικαιολο-
γημένον τόν τρόπον, καθ' ον φρονεί ό 8θ1ΐ11θ1ΐ1ΐ3Γ(1ί; 8ΰΜ. Αΐ18(/Τ.
331 ό'τι άπετετχίζοντο οί θαλαμοειδεΐς τάφοι, οίίτε συμμερίζομαι τήν
γνώμην τοϋ ΟΐΌρρβη§'ίβ88βΓ ε. ά'. 54, ό'τι μεταξύ υπερθύρου καί
άποτοιχίσματος έμενεν άνοικτόν μικρόν μέρος, ίνα συγκοινωνή ό νε-
κρός μετά τοϋ έπιγείου κόσμου. Άφ' ού τό άποτείχισμα τοϋ στομίου
είχε τόν πρακτικόν σκοπόν νά άποτρέπη τήν είσροήν των χωμάτων
εις τόν θάλαμον καί άφ' ου ό δρόμος έπληροϋτο διά χρωμάτων, τότε
ού'τε ό πρακτικός σκοπός θά έξεπληροϋτο, των χωμάτων δυναμένων
νά διεισδύσωσιν εις τόν θάλαμον, ού'τε ή συγκοινωνία τοϋ νεκροϋ μετά
τοϋ έπάνω κόσμου θά ήτο δυνατή, τής όπής βυσθείσης όπ' αυτών.
2 Επάλληλοι σκελετοί ευρέθησαν και έν Κρήτη έν Παλαιχάστρω
ΤοΟ πρώτου ό σκελετός διεταράχθη ΰπό του έργά-
του, τοΟ δε δευτέρου εϊχεν όστα τινα μεγάλα κε-
καμμένα, άλλά δέν έξηκρίβωσα, άν ταύτα ήσαν τά
σκέλη, διότι ακριβώς τήν όλην θέσιν αΰτοϋ δέν
ήουνήθην νά καθορίσω ένεκα τής φθοράς τών όστών
καί άλλων λόγων. Παρά τόν σκελετόν τούτον ευ-
ρέθησαν δύο μικροί σωροί τέφρας καί συντριμμά-
των δύο αγγείων μικρών ψαθυρών, άτινα δέν έγέ-
νετο δυνατόν ν' άνασυσταθώσιν ένεκα τής καταστά-
σεως αύτών. Κατά τόν λαιμόν καί τό στέρνον έκα-
τέρου τών νεκρών εύρέθησαν ψηφίδες μά'ζης καί
άλλων ύλών (δρα κατωτέρω) βεβαίως άποτελοΟσαι
δ'ρμους ή περιδέραια" άλλ' ευρέθησαν παραπλεύ-
ρως καί πέντε αίχμαί βελών έκ λίθου πυρίτου, ό'θεν
συνάγεται, ό'τι ό έτερος τών νεκρών τουλάχιστον
ήτο άνήρ καί δη τοξότης καί ό'τι ογ'ι μόνον αί γυ-
ναίκες 1 άλλά καί οί άνδρες εφερον τοιαύτα κοσμή-
ματα, ώς είνε καί άλλοθεν γνωστόν 2.
Τά κτερίσματα του λάκκου τούτου εινε έν λε-
πτομέρεια τά έξης-
1) Είκ. 12, α, ν. Τέσσαρες αίχμαί βελών έκ πυ-
ρίτου (;) λίθου (δύο έρυθρωπαί, δύο μέλαιναι) με-
τ'όγκων, άλλ'άνευ μίσχου, ώς αί τών τάφων τής
άκροπόλεως τών Μυκηνών 3 μήκ. 0Ό24-0Ό4, λε-
πτότατα είργασμέναι. Περί τούτων ΰπομιμνήσκο-
μεν ο',τι ό Τσούντας 4 παρατηρεί, ό'τι δηλ. εις τους
κοινούς τάφους τών Μυκηνών, τους μή λίαν πλου-
σίους εις μεταλλικά κτερίσματα,αίχμαί δοράτωνκαί
ξίφη ευρίσκονται σπανιώτατα, έν ώ βέλη εύρίσκονται
συχνότερον, ό'περ θά ήγεν ή μας νά πιστεύσωμεν,
ό'τι Ό τάφος ούτος δέν άνήκει εις ανακτάς πλουσίως
διά ξιφών καί δοράτων ώπλισμένους, άλλ' εις πολί-
τας στρατευόμενους μετά τόξων.Έν τοις θολωτοΐς
τάφοις ό'μως τής Πύλου (Κακοβάτου), οί'τινες πι-
στεύονται ευλόγως ώς ηγεμονικοί, ευρέθησαν ομοιαι
(Ξανθουδίδης 'Αΰηνα 1904, 318) ίσως καί έν Λιγόρι τής Άττιχής
(Στάης Άρχ Έφ.\8%, 208)· πρβ. όίνω σ. 199, 4. Καί εϊς παλαιο-
τέρους δε χρόνους έθάπτοντο έπαλλήλως νεκροί (Σκιάς Άρχ. Έφ.
1902, 127). Έν Όρχομενω (ΒυΙΙβ ε.α. 61) ευρέθη σκελετός παιδιού
έν τή αγκάλη μείζονος σκελετού.
1 Πρβ. π. χ. Όμ. Όδ. σ 295 εξ.
2 Β8Α VII (1900-1), 17. Άϋψα 1904, 389, 385. 394, 422·
Άρχ.'Εφ. 1889,148 έξ. 1888, 140-1. Μνκήναι 59, 146. Εν&ηΒ,
ΡτβΜίί. ίοηιύβ 58- 0Γ0ρρβη§ίβ38θΓ, 46
3 Πρβ. Τσούντα, Μνκήναι πίν. 7, 2. Προϊατ. άκροπ 325, πίν.
42, 12. 13.
* Μνκήναι 89.