DOI Artikel:
Bersakēs, Friderikos: To ieron tou ērōos iatrou
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13159#0144
267
268
ΤΟ ΙΕΡΟΝ ΤΟΤ ΗΡΩΟΣ ΙΑΤΡΟΥ
ΓΠΟ
ΦΡΙΔΕΡΙΚΟΤ ΒΕΡΣΑΚΗ
Κατά τήν άνοικοδόμησιν τής εν όδώ Πραξιτέ-
λους άριθ. 48 οικίας της χήρας Μαυρουδή άνεκα-
λύφθησαν λείψανα θεμελίων, εκ τών συνήθων τρο-
χμαλοπαγών δόμων άποτελουμένων, ών τΌ μέγεθος
ποικίλλει μεταξύ 1-35-1·4ο προς θ'60-0'75,
καί ών χρήσις έγίνετο κατά το χρονικόν διάστημα
το άπο τοΟ τέλους του Ε' μέχρι τών μέσων περί-
που τοΟ Δ' π Χρ. αιώνος . Τά θεμέλια σύγκεινται
έκ δύο σκελών έφαρμοζομένων κατ'όρθήν γωνίαν,
διευθυνομένων οέ τοΟ μεν ακριβώς έκ βορρά προς
νότον, του δε έκ δυσμών προς ανατολάς και εχόν-
των πλάτος περίπου 2·27-2-35. Αποτελούνται
δηλ. τά θεμέλια έκ δύο ή πλειόνων δόμων, ών οι
μεν ετέθησαν έν τη εσωτερική σειρά κατά μήκος
τών σκελών, οί δε κάθετοι πρΌς αύτούς. Το μήκος
του βοοειονοτίου σκέλους εϊνε περίπου 11" 50, τοΟ
δε ετέρου 500.
Το πλάτος τών θεμελίων δεικνύει προφανώς δτι
ίπ αύτών δεν εκειντο άπλοΐ τοίχοι, άλλ' άναμφι-
€άλως το κρηπίδωμα ναου τίνος' διότι τοιοΟτον
περίπου εϊνε το πλάτος τοΟ μετώπου του παρά το
Διονυσιακόν θέατρον νεωτέρου ναου του Διονύσου
και το του ναου του Νικίου, προς δε και στοών
τίνων, ώς τής έν τω αύτώ μέρει στοάς (προ. Όότρ-
ίβΐά ϋ38 £Πθθ1ι. Τΐΐθβΐ. πίν. 1), οικοδομημάτων
1 Ό βΟΓρίθΙά {Όαβ ς/Ηββ/ΐ. Τ/ΐβαΙβΤ 12) καί κατ' αυτόν ό
^(Ιβΐοΐΐ [Τορο^Τ. V. ΑΙΗ. 2) καί ά/νλοι παραδέχονται ώς αρχήν
τής -/ρήΤεωί των λίθων τοιίτων συνήθως τάς άρχάς τοϋ Δ' π. Χρ.
αιώνος καί ισχυρίζονται οτι ήσαν Ιν χρήσει καί μέχρι τών μακεδο-
νικών χρόνων. Κατά τήν γνώμήν μου όμως τοϋτο δεν εϊνε ακριβές,
διότι πρέπει νά διακρίνωμεν τον χρόνον, καθ' δν ήτο έν χρήσει λατο-
μεϊόν τι, άπά τών χρόνων, καθ' οδς μεταγενέστερα οικοδομήματα
κατεσκευάζοντο έξ ύλικοϋ ληφθέντος έξ αρχαιοτέρων κτιρίων. Άλλα
περί τούτων θε'λομεν ομιλήσει έκτενέστερον έν τή προσέχει ημών
έ/.δόσει περί τών Μνημείων τής νοτιάς υπώρειας τής Ακροπόλεως.
δηλονότι, ών τά θεμέλια έκ τοΟ αύτου υλικού ώκο-
δομήθησαν. 'Γπέρ τής παραδοχής τής γνώμης δτι
τό ύπο τών θεμελίων βασταζόμενον οικοδόμημα
ήτο ναός, συνηγορεί και ή κατεύθυνσις του κτι-
ρίου, άκολουθοΟντος άκριβώς' τον μεσημβρινόν τοΟ
τόπου. Εύρισκόμεθα άρα προ σπουδαίας άνακαλύ-
ψεως ναοΟ οίκοδομηθέντος κατά το άνω ρηθέν χρο-
νικόν όιάστημα, άνακαλύψεως τοσούτω σπουδαιο-
τέρας, καθ ό'σον και σπάνια εΐνε τά εύρήματα του
βορείου τμήματος τής αρχαίας πόλεως και αί εις
τό μέρος τοΟτο άναφεράμεναι λογοτεχνικα'ι μαρτυ-
ρίαι. Οφείλομεν λοιπόν πολλάς χάριτας τω φίλω
καθηγητή τών Ελληνικών γραμμάτων έν τω πανε-
πιστημίου κ. Ά. Σκια συστήσαντι ήμΐν έγκαίρως
τήν μελέτην τών ερειπίων τούτων.
Δυστυχώς πλην ψηφιδωτού τίνος και κεφαλής
πωγωνοφόρου τών χρόνων τών Άντωνίνων, ουδέν
έτερον εύρημα απεκαλύφθη διαφωτίζον ήμας περ'ι
τής θεότητος, εις ήν ήτο αφιερωμένος ό ναός ούτος.
Άλλ' έν ετει 1874 «... ευρέθησαν έν τή όδώ
ΆΦηνάς απέναντι τής βρνσεως της τοϋ Βορέα κα-
λονμένης ονχι μακράν τοϋ έκκλησιδίου της Ά-
γιας Μαύρης τον άλλοτε έν τη όδώ υπάρχοντος»
Ενστρατιάδης έν Άρχ. Έφ. 1874, 490. Πρβ. καί
Ηίτ8βΙιΜά έν Ηθγπιθ8 8,1874, 350, Μοπιηιββη
ΑίΙι. Οΐιπδίΐαη&β πίν. β' 169 καί Αθήναιον 1874,
262) τά τεμάχια ένεπιγράφων βάθρων, τω Ήρωι
Ίατρώ άφιερωμένων (ΙΟ II 403, 404). Ό τόπος
τής εύρέσεως τών βάθρων τούτων απέχει περί τά
220 μ. κατ' ευθείαν γραμμήν άπό τής θέσεως, έν ή
κείνται τά θεμέλια τοΟ ναοΟ. Εΐνε δέ έκτος άμφι-
σβητήσεως ό'τι τά βάθρα ταΟτα έντεΰθεν άπεκομί-
σθησαν. Διότι τά λείψανα άρχαίων κτιρίων εύρί-
268
ΤΟ ΙΕΡΟΝ ΤΟΤ ΗΡΩΟΣ ΙΑΤΡΟΥ
ΓΠΟ
ΦΡΙΔΕΡΙΚΟΤ ΒΕΡΣΑΚΗ
Κατά τήν άνοικοδόμησιν τής εν όδώ Πραξιτέ-
λους άριθ. 48 οικίας της χήρας Μαυρουδή άνεκα-
λύφθησαν λείψανα θεμελίων, εκ τών συνήθων τρο-
χμαλοπαγών δόμων άποτελουμένων, ών τΌ μέγεθος
ποικίλλει μεταξύ 1-35-1·4ο προς θ'60-0'75,
καί ών χρήσις έγίνετο κατά το χρονικόν διάστημα
το άπο τοΟ τέλους του Ε' μέχρι τών μέσων περί-
που τοΟ Δ' π Χρ. αιώνος . Τά θεμέλια σύγκεινται
έκ δύο σκελών έφαρμοζομένων κατ'όρθήν γωνίαν,
διευθυνομένων οέ τοΟ μεν ακριβώς έκ βορρά προς
νότον, του δε έκ δυσμών προς ανατολάς και εχόν-
των πλάτος περίπου 2·27-2-35. Αποτελούνται
δηλ. τά θεμέλια έκ δύο ή πλειόνων δόμων, ών οι
μεν ετέθησαν έν τη εσωτερική σειρά κατά μήκος
τών σκελών, οί δε κάθετοι πρΌς αύτούς. Το μήκος
του βοοειονοτίου σκέλους εϊνε περίπου 11" 50, τοΟ
δε ετέρου 500.
Το πλάτος τών θεμελίων δεικνύει προφανώς δτι
ίπ αύτών δεν εκειντο άπλοΐ τοίχοι, άλλ' άναμφι-
€άλως το κρηπίδωμα ναου τίνος' διότι τοιοΟτον
περίπου εϊνε το πλάτος τοΟ μετώπου του παρά το
Διονυσιακόν θέατρον νεωτέρου ναου του Διονύσου
και το του ναου του Νικίου, προς δε και στοών
τίνων, ώς τής έν τω αύτώ μέρει στοάς (προ. Όότρ-
ίβΐά ϋ38 £Πθθ1ι. Τΐΐθβΐ. πίν. 1), οικοδομημάτων
1 Ό βΟΓρίθΙά {Όαβ ς/Ηββ/ΐ. Τ/ΐβαΙβΤ 12) καί κατ' αυτόν ό
^(Ιβΐοΐΐ [Τορο^Τ. V. ΑΙΗ. 2) καί ά/νλοι παραδέχονται ώς αρχήν
τής -/ρήΤεωί των λίθων τοιίτων συνήθως τάς άρχάς τοϋ Δ' π. Χρ.
αιώνος καί ισχυρίζονται οτι ήσαν Ιν χρήσει καί μέχρι τών μακεδο-
νικών χρόνων. Κατά τήν γνώμήν μου όμως τοϋτο δεν εϊνε ακριβές,
διότι πρέπει νά διακρίνωμεν τον χρόνον, καθ' δν ήτο έν χρήσει λατο-
μεϊόν τι, άπά τών χρόνων, καθ' οδς μεταγενέστερα οικοδομήματα
κατεσκευάζοντο έξ ύλικοϋ ληφθέντος έξ αρχαιοτέρων κτιρίων. Άλλα
περί τούτων θε'λομεν ομιλήσει έκτενέστερον έν τή προσέχει ημών
έ/.δόσει περί τών Μνημείων τής νοτιάς υπώρειας τής Ακροπόλεως.
δηλονότι, ών τά θεμέλια έκ τοΟ αύτου υλικού ώκο-
δομήθησαν. 'Γπέρ τής παραδοχής τής γνώμης δτι
τό ύπο τών θεμελίων βασταζόμενον οικοδόμημα
ήτο ναός, συνηγορεί και ή κατεύθυνσις του κτι-
ρίου, άκολουθοΟντος άκριβώς' τον μεσημβρινόν τοΟ
τόπου. Εύρισκόμεθα άρα προ σπουδαίας άνακαλύ-
ψεως ναοΟ οίκοδομηθέντος κατά το άνω ρηθέν χρο-
νικόν όιάστημα, άνακαλύψεως τοσούτω σπουδαιο-
τέρας, καθ ό'σον και σπάνια εΐνε τά εύρήματα του
βορείου τμήματος τής αρχαίας πόλεως και αί εις
τό μέρος τοΟτο άναφεράμεναι λογοτεχνικα'ι μαρτυ-
ρίαι. Οφείλομεν λοιπόν πολλάς χάριτας τω φίλω
καθηγητή τών Ελληνικών γραμμάτων έν τω πανε-
πιστημίου κ. Ά. Σκια συστήσαντι ήμΐν έγκαίρως
τήν μελέτην τών ερειπίων τούτων.
Δυστυχώς πλην ψηφιδωτού τίνος και κεφαλής
πωγωνοφόρου τών χρόνων τών Άντωνίνων, ουδέν
έτερον εύρημα απεκαλύφθη διαφωτίζον ήμας περ'ι
τής θεότητος, εις ήν ήτο αφιερωμένος ό ναός ούτος.
Άλλ' έν ετει 1874 «... ευρέθησαν έν τή όδώ
ΆΦηνάς απέναντι τής βρνσεως της τοϋ Βορέα κα-
λονμένης ονχι μακράν τοϋ έκκλησιδίου της Ά-
γιας Μαύρης τον άλλοτε έν τη όδώ υπάρχοντος»
Ενστρατιάδης έν Άρχ. Έφ. 1874, 490. Πρβ. καί
Ηίτ8βΙιΜά έν Ηθγπιθ8 8,1874, 350, Μοπιηιββη
ΑίΙι. Οΐιπδίΐαη&β πίν. β' 169 καί Αθήναιον 1874,
262) τά τεμάχια ένεπιγράφων βάθρων, τω Ήρωι
Ίατρώ άφιερωμένων (ΙΟ II 403, 404). Ό τόπος
τής εύρέσεως τών βάθρων τούτων απέχει περί τά
220 μ. κατ' ευθείαν γραμμήν άπό τής θέσεως, έν ή
κείνται τά θεμέλια τοΟ ναοΟ. Εΐνε δέ έκτος άμφι-
σβητήσεως ό'τι τά βάθρα ταΟτα έντεΰθεν άπεκομί-
σθησαν. Διότι τά λείψανα άρχαίων κτιρίων εύρί-