DOI Artikel:
Kuruniōtēs, Kōnstantinos: To en Bassais archaeioteron ieron tou Apollōnos
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13159#0153
285 Το έν Βάσσαις άρχαιότερον ιερόν τοϋ
τοΟ χώρου κατά τον αυτόν χρόνον, διότι καΐ εκεί
το πλείστον της έπιχώσεως αποτελεί ή λατύπη,
μεθ' ης ευρέθησαν έκεΐ και ολίγοι λίθοι έξ αρχιτε-
κτονικών μελών τοΟ τότε κτιζομένου ναοΟ απορρι-
φθέντες προφανώς ώς άχρηστοι.
Δεν εϊνε σκοπός τοΟ παρόντος άρθρου μου ή λύ
σις του προβλήματος της οικοδομής τοΟ νεωτέρου
ναοΟ τοΟ Έπικουρίου Απόλλωνος, ούδ' εΐνε βε-
βαίως εύ'κολον νά όρίση τις τούς λόγους, δι' ους
αρχιτέκτων της ιδιοφυΐας τοΟ Ικτίνου προέβη εις
την έκτέλεσιν τόσον ιδιορρύθμου σχεδίου δια τον
ναον τοΟτον, νομίζω δ' όμως οτι, μολονότι άπε-
δείχθη ό'τι τό όπίσθιον δωμάτιον δεν εϊνε ό άρχαιά-
τερος ναός, ούδ' ΐσταται επί της θέσεως εκείνου,
πάλιν μόνον έν σχέσει προς τον άρχαιότερον ναόν
και τον έν αύτώ λατρευόμενον θεον δύναται νά έξη-
γηθη ή έκτακτος ιδιορρυθμία τοΟ νέου ναου'.
Ό Παυσανίας (Η 41,5) γράφει, ό'τί αιτία της
οικοδομής τοΟ νεωτέρου ναοΟ και τής μετονομα-
σίας τοΟ θεοΰ εις Επικούριον εϊνε θαυματουργός
έπέμαβσις αύτοΟ προς προφύλαξιν ή σωτηρίαν των
Φιγαλέων άπό λοιμώδους νόσου. Ουδείς υπάρχει
λόγος, όπως μη πιστεύηται ή μαρτυρία αύτη,
οπωσδήποτε δ' ουδείς ήμφεσβήτησε μέχρι τούδε
ότι ή δια παρεμβάσεως του θεοΟ σωτηρία τών Φι-
γαλέων άπό μεγάλου κάκου, νόσου ή πολέμου,έγέ-
νετο παραίτιος τής άνιδρύσεως τοΟ ναοΟ. Άλλα
συνήθως τάς θαυματουργούς ιδιότητας δεν είχον
οί ναοί, άλλά τα έν αυτοΐς άγάλματα" λοιπόν άν
έγένετο το θαΰμα, έγένετο ύπό τοΟ έν τω άρχαιο-
τέρω ίερώ άγάλματος του Απόλλωνος τοΟ μέχρι
τότε Βασσίτα 1, και προς οόξαν έκείνου έπρεπε νά
άνεγερθή νέος πολλώ μεγαλοπρεπέστερος τοΟ υπάρ-
χοντος ναός, έν τούτω δ'ό'μως έπρεπε τό άρχαΐον
είδωλον, ό θαυματουργός θεός, νά εχη κατάλλη-
λον θέσιν προς οΐκησιν.
Τοιούτον ήτο τό πρώτον θέμα, όπερ επεβλήθη
εις τον άρχιτέκτονα υπό τών ιδρυτών του ναοΟ. Τό
δεύτερον θέμα ήτο ή αρμονική και κατάλληλος έν
τω νέω ναώ συνοικοδάμησις τής μαρμάρινης γλυ-
πτής ζωφόρου, του εξαίρετου τούτου δώρου τών
εύγνωμονούντων Φιγαλέων, δι' ού ήθελον νά λαμ-
πρύνωσι την νέαν τοΟ ΘεοΟ αυτών κατοικίαν.
Προς έκπλήρωσιν τών δύο τούτων ζητημάτων
1 ΑΕ 1903 σελ. 181.
Απόλλωνος· υπό Κ. Κονροννιώτου. 286
διετάχθη ούτω τό έσωτερικόν τοΟ ναοΟ, ώστε χω-
ρίς ή εξωτερική οψις αύτοΟ νά παρεκκλίνη άπό τών
γενικών κανόνων τής αρχιτεκτονικής τών άρχαίων
ναών νά χωρίζηται μεν έν αύτώ μέρος, συμφωνούν
προς το μέγεθος του μικροΟ πάντως άρχαίου ειδώ-
λου τοΟ ΘαυματουργοΟ ΘεοΟ και κατάλληλον εις
λατρείαν αύτου, νά ύπάρχη δέ και χώρος αρμό-
διος προς τοποθέτησιν τή; περιφήμου ζωφόρου.
Δεν εϊνε όμως αδύνατον και μόνον τό πρώτον
θέμα νά εδόθη εις τον άρχιτέκτονα ύπό τών Φιγα-
λέων, μόνον δηλαδή ή εν τώ μεγάλω ναώ άποχώ-
ρισις μέρους καταλλήλου προς ίδρυσιν και λατρείαν
τοΟ άρχαίου ΘαυματουργοΟ άγάλματος, τά λοιπά
δέ, ή στοοειδής διαμάρφωσις τοΟ πρώτου ήμίσεος
τοΟ σηκοΟ και ή κόσμησις αύτοΟ διά τής 'ζωνο-
ρου 1, νά εϊνε ελευθέρα έπίνοια αύτοΟ του άρχιτέ-
κτονος προς καταλληλοτέραν και ευπρεπή έςοικο-
νόμησιν και τοΟ οιονεί άργου μένοντος μετά την
άποχώρισιν τοΟ μικρού δωματίου υπολοίπου μέρους
τοΟ έσωτερικοΟ τοΟ ναοΟ.
Τά ευρήματα.
Πή?ανα. Αγγεία πρωτοκορινθιακά και κοριν-
θιακά. Εντός του άρχαίου στρώματος κατά τήν
άνασκαφήν επί τοΟ επιπέδου ΒΔ τοΟ ναοΟ ευρέθη-
σαν μετά τών πλείστων εκ τών λοιπών ευρημάτων
και τά έν είκ.7, 8 και 9 παριστώμενα πρωτοκοριν-
θιακά και κορινθιακά αγγεία. Τό μικρόν πάχος του
στρώματος δεν επέτρεψε νά παρατηρηθή ή άκριβής
θέσις τών αγγείων τούτων έν σχέσει προς τά λοιπά
εύρήματα, ών πολλά προφανώς εϊνε νεώτερα. Ό
μικρός άριθμός τών πρωτοκορινθιακών άγγείων έν
σχέσει προς τό πλήθος τών σοαιρικών Κορινθιακών
άρυβάλλων, μεθ'ών εύρίσκοντο όμοΟ, μαρτυρεί ότι
και τά άγγεΐα ταΟτα δέον νά ταχθώσιν εις τούς
χρόνους τής μεταβάσεως άπό τών πρωτοκορινθια-
κών εϊς τά παλαιά Κορινθιακά άγγεΐα ήτοι εις τον
7ον π. Χρ. αιώνα.
Οί σφαιρικοί Κορινθιακοί άρύβαλλοι (είκ. 7) εύ-
ρίσκοντο εις μέγα πλήθος σχεδόν κατά μικρούς σω-
ρούς έντός του άρχαίου στρώματος και σποράδην
1 Χάριν τοϋ ζητήματος της προελεύσεως της ζωφόρου σημειω εν-
ταύθα, οτι έν τη έπιχώσει τοϋ περ'ι τόν ναόν επιπέδου ή λατύπη άπε-
τελεϊτο έξ άποκρουμάτων τιτανόλιθων άποκρούματα μαρμάρων οΰδα-
μοϋ έσημειωθησαν έν αύτω, τοϋτο δέ κατά τήν γνώμην μου μαρτυρεί
ό'τι ή ζωφόρος δεν κατεσκευάσΟη έπί τόπου, δηλαδή παρά τον ναόν.
τοΟ χώρου κατά τον αυτόν χρόνον, διότι καΐ εκεί
το πλείστον της έπιχώσεως αποτελεί ή λατύπη,
μεθ' ης ευρέθησαν έκεΐ και ολίγοι λίθοι έξ αρχιτε-
κτονικών μελών τοΟ τότε κτιζομένου ναοΟ απορρι-
φθέντες προφανώς ώς άχρηστοι.
Δεν εϊνε σκοπός τοΟ παρόντος άρθρου μου ή λύ
σις του προβλήματος της οικοδομής τοΟ νεωτέρου
ναοΟ τοΟ Έπικουρίου Απόλλωνος, ούδ' εΐνε βε-
βαίως εύ'κολον νά όρίση τις τούς λόγους, δι' ους
αρχιτέκτων της ιδιοφυΐας τοΟ Ικτίνου προέβη εις
την έκτέλεσιν τόσον ιδιορρύθμου σχεδίου δια τον
ναον τοΟτον, νομίζω δ' όμως οτι, μολονότι άπε-
δείχθη ό'τι τό όπίσθιον δωμάτιον δεν εϊνε ό άρχαιά-
τερος ναός, ούδ' ΐσταται επί της θέσεως εκείνου,
πάλιν μόνον έν σχέσει προς τον άρχαιότερον ναόν
και τον έν αύτώ λατρευόμενον θεον δύναται νά έξη-
γηθη ή έκτακτος ιδιορρυθμία τοΟ νέου ναου'.
Ό Παυσανίας (Η 41,5) γράφει, ό'τί αιτία της
οικοδομής τοΟ νεωτέρου ναοΟ και τής μετονομα-
σίας τοΟ θεοΰ εις Επικούριον εϊνε θαυματουργός
έπέμαβσις αύτοΟ προς προφύλαξιν ή σωτηρίαν των
Φιγαλέων άπό λοιμώδους νόσου. Ουδείς υπάρχει
λόγος, όπως μη πιστεύηται ή μαρτυρία αύτη,
οπωσδήποτε δ' ουδείς ήμφεσβήτησε μέχρι τούδε
ότι ή δια παρεμβάσεως του θεοΟ σωτηρία τών Φι-
γαλέων άπό μεγάλου κάκου, νόσου ή πολέμου,έγέ-
νετο παραίτιος τής άνιδρύσεως τοΟ ναοΟ. Άλλα
συνήθως τάς θαυματουργούς ιδιότητας δεν είχον
οί ναοί, άλλά τα έν αυτοΐς άγάλματα" λοιπόν άν
έγένετο το θαΰμα, έγένετο ύπό τοΟ έν τω άρχαιο-
τέρω ίερώ άγάλματος του Απόλλωνος τοΟ μέχρι
τότε Βασσίτα 1, και προς οόξαν έκείνου έπρεπε νά
άνεγερθή νέος πολλώ μεγαλοπρεπέστερος τοΟ υπάρ-
χοντος ναός, έν τούτω δ'ό'μως έπρεπε τό άρχαΐον
είδωλον, ό θαυματουργός θεός, νά εχη κατάλλη-
λον θέσιν προς οΐκησιν.
Τοιούτον ήτο τό πρώτον θέμα, όπερ επεβλήθη
εις τον άρχιτέκτονα υπό τών ιδρυτών του ναοΟ. Τό
δεύτερον θέμα ήτο ή αρμονική και κατάλληλος έν
τω νέω ναώ συνοικοδάμησις τής μαρμάρινης γλυ-
πτής ζωφόρου, του εξαίρετου τούτου δώρου τών
εύγνωμονούντων Φιγαλέων, δι' ού ήθελον νά λαμ-
πρύνωσι την νέαν τοΟ ΘεοΟ αυτών κατοικίαν.
Προς έκπλήρωσιν τών δύο τούτων ζητημάτων
1 ΑΕ 1903 σελ. 181.
Απόλλωνος· υπό Κ. Κονροννιώτου. 286
διετάχθη ούτω τό έσωτερικόν τοΟ ναοΟ, ώστε χω-
ρίς ή εξωτερική οψις αύτοΟ νά παρεκκλίνη άπό τών
γενικών κανόνων τής αρχιτεκτονικής τών άρχαίων
ναών νά χωρίζηται μεν έν αύτώ μέρος, συμφωνούν
προς το μέγεθος του μικροΟ πάντως άρχαίου ειδώ-
λου τοΟ ΘαυματουργοΟ ΘεοΟ και κατάλληλον εις
λατρείαν αύτου, νά ύπάρχη δέ και χώρος αρμό-
διος προς τοποθέτησιν τή; περιφήμου ζωφόρου.
Δεν εϊνε όμως αδύνατον και μόνον τό πρώτον
θέμα νά εδόθη εις τον άρχιτέκτονα ύπό τών Φιγα-
λέων, μόνον δηλαδή ή εν τώ μεγάλω ναώ άποχώ-
ρισις μέρους καταλλήλου προς ίδρυσιν και λατρείαν
τοΟ άρχαίου ΘαυματουργοΟ άγάλματος, τά λοιπά
δέ, ή στοοειδής διαμάρφωσις τοΟ πρώτου ήμίσεος
τοΟ σηκοΟ και ή κόσμησις αύτοΟ διά τής 'ζωνο-
ρου 1, νά εϊνε ελευθέρα έπίνοια αύτοΟ του άρχιτέ-
κτονος προς καταλληλοτέραν και ευπρεπή έςοικο-
νόμησιν και τοΟ οιονεί άργου μένοντος μετά την
άποχώρισιν τοΟ μικρού δωματίου υπολοίπου μέρους
τοΟ έσωτερικοΟ τοΟ ναοΟ.
Τά ευρήματα.
Πή?ανα. Αγγεία πρωτοκορινθιακά και κοριν-
θιακά. Εντός του άρχαίου στρώματος κατά τήν
άνασκαφήν επί τοΟ επιπέδου ΒΔ τοΟ ναοΟ ευρέθη-
σαν μετά τών πλείστων εκ τών λοιπών ευρημάτων
και τά έν είκ.7, 8 και 9 παριστώμενα πρωτοκοριν-
θιακά και κορινθιακά αγγεία. Τό μικρόν πάχος του
στρώματος δεν επέτρεψε νά παρατηρηθή ή άκριβής
θέσις τών αγγείων τούτων έν σχέσει προς τά λοιπά
εύρήματα, ών πολλά προφανώς εϊνε νεώτερα. Ό
μικρός άριθμός τών πρωτοκορινθιακών άγγείων έν
σχέσει προς τό πλήθος τών σοαιρικών Κορινθιακών
άρυβάλλων, μεθ'ών εύρίσκοντο όμοΟ, μαρτυρεί ότι
και τά άγγεΐα ταΟτα δέον νά ταχθώσιν εις τούς
χρόνους τής μεταβάσεως άπό τών πρωτοκορινθια-
κών εϊς τά παλαιά Κορινθιακά άγγεΐα ήτοι εις τον
7ον π. Χρ. αιώνα.
Οί σφαιρικοί Κορινθιακοί άρύβαλλοι (είκ. 7) εύ-
ρίσκοντο εις μέγα πλήθος σχεδόν κατά μικρούς σω-
ρούς έντός του άρχαίου στρώματος και σποράδην
1 Χάριν τοϋ ζητήματος της προελεύσεως της ζωφόρου σημειω εν-
ταύθα, οτι έν τη έπιχώσει τοϋ περ'ι τόν ναόν επιπέδου ή λατύπη άπε-
τελεϊτο έξ άποκρουμάτων τιτανόλιθων άποκρούματα μαρμάρων οΰδα-
μοϋ έσημειωθησαν έν αύτω, τοϋτο δέ κατά τήν γνώμην μου μαρτυρεί
ό'τι ή ζωφόρος δεν κατεσκευάσΟη έπί τόπου, δηλαδή παρά τον ναόν.