DOI article:
Skias, Andreas: Topographika kai epigraphika tōn en Messēnia Pharōn kai tōn Perix
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.13160#0119
Φαρών τοπογραφικά και
δομημένος δεν εχει άποκαλυφθή από τών χωμά-
των της έπινώσεως/Οτι όμως υπήρχε και τετάρτη
πλευρά, είνε άναμφίβολον, επειδή οί μικροί λίθοι,
δι' ών ήτο πεπληρωμένον το εσωτερικών δέν ήδύ-
ναντο νά συγκρατηθώσιν άνευ εσωτερικού τοίχου.
Το συνεχόμενον όμως εκατέρωθεν προς τΌν πύργον
τούτον μέρος τοΰ τείχους δεν είδον, επειδή το μέ-
ρος ήτο συγκεχωσμένον, άγνοώ δε άν σώζεται ή
έχει καταστραφή' ήκουσα δμως οτι ομοίως κατε-
σκευασμένον τείχος εχει εύρεθή εν τή παρακειμένη
προς δυσμάς οικία του Φουντούκη και έν τω ετι δυ-
τικώτερον κειμένω οίκοπέδω τών άδελφών Ν. Π.
Στρούμπου, ώστε ίσως ανασκαφή τις δύναται νά
αποκάλυψη τήν συνέχειαν του περιβόλου. Αί πώ-
ριναι πλινθίδες δεν εινε ούτε τελείως κατεξεσμέναι
ού'τε ακριβώς προς άλλήλας συνηρμοσμέναι, επειδή
το εύρεθέν μέρος άνήκει εις τά θεμέλια , άλλως
δμως ή κατασκευή του τείχους είνε λίαν στερεά
και έπιμεμελημένη, οί'α ή τών αρίστων έργων
της Ελληνικής τειχοποιίας, άδηλον δέ μόνον άν
το τείχος ήτο λίθινον εις άπαν αύτοΰ τό υψος ή
άν το άνώτερον μέρος συνίστατο έξ ωμών πλίνθων.
Ή θέσις, έν ή κείται ό ευρεθείς πύργος, άπέχει
περίπου 250 μ. άπο της προς βορραν κειμένης με-
σαιωνικής άκροπόλεως, περίπου δέ 50 βήματα βο-
ρειανατολικών του άγίου βήματος της μικρας εκ-
κλησίας του Άγίου Νικολάου της κειμένης κατά
το βόρειον πλευρόν της ευρείας όδοΟ της άγούσης
έκ της Φραγκολίμνης εις το νεκροταφεΐον της πό-
λεως, άνηκούσης δέ εις τήν οϊκογένειαν Έφεσίου.
Επομένως ό άρχαΐος ούτος πύργος κείται περίπου
κατά το μέσον μεταξύ του νεκροταφείου και της
όδοΰ της διερχομένης έκ βορρά προς νότον κατά
τήν άνατολικήν πλευράν της Φραγκολίμνης. "Αν
τά προειρημένα έν τη οικία τοΰ Φουντούκη και
έν τώ οίκοπέδω τοΰ Ν. ΓΙ. Στρούμπου κτίρια
ήσαν συνέχεια τοΰ τείχους, όπως πιστεύω, τότε
δύναται τις ευλόγως νά είκάση ότι ή περαιτέρω
προς δυσμάς συνέχεια του τείχους παράλληλος
ούσα προς το τείχος της μεσαιωνικής ακροπό-
λεως θά διήρχετο δια της περιοχ/ής τών δύο
οικιών της οικογενείας Παγώνη, ήτις σήμερον έχει
μεταβληθή εις πλατεΐαν, και έπειτα δια της προς
νότον της εκκλησίας της Υπαπαντής μικρας πλα-
τείας, όπου μέλλει νά καταλήξη Ό νυν κατασκευα-
επιγραφικά' ύπδ Ά. Σκιά. 109
ζόμενος ήλεκτρικός τροχιόδρομος' περαιτέρω δμως
κατόπιν πιθανώς θά έκάμπτετο προς βορραν ακο-
λουθούν τήν άριστεράν όχθην τοΟ Νέδοντος και
διευθυνόμενον προς τήν άκρόπολιν. Προς ανατολάς
δέ θά διήρχετο τό τείχος διά μέσου της περιοχής
του νεκροταφείου, άδηλον δέ ποΟ αύτάθι εστρέφετο
προς τήν άκρόπολιν. Επειδή δμως ό προς άνατο-
λάς τής άκροπόλεως κείμενος ύψηλός λόφος ό λε-
γόμενος Τούρλες δέν έπέτρε-ε νά έκταθή τό τείχος
προς τό μέρος τούτο πολύ, δυνάμεθα νά είκάσωμεν
δτι ή περιοχή τής άρχαίας πόλεως δέν θά ήτο με-
γάλη, άλλ' όμως οχ ι και μικρά, διότι θά ήτο ολί-
γον τι μικροτέρα τής κατά τήν Τουρκοκρατίαν
περιοχής τών Αθηνών και περίπου ιση προς τήν
περιοχήν του Ναυπλίου. Τοιαύτη πόλις περιβαλ-
λομένη διά τοιούτου τείχους ήτο βεβαίως ίκανώς
σπουδαία, ώστε είνε ευεξήγητοι αί κατ' αύτής έν
διαφόροις πολέμοις έπιχ_ειρηθεΐσαι επιθέσεις.
Ύπο του προ ολίγου άποθανόντος ιδιοκτήτου τής
προειρημένης παρ* τό νεκροταφεΐον μικρας έκκλη-
σίας του Άγίου Νικολάου εμαθον δτι δτε έγίνετο
ή έπίχωσις τής Φραγκολίμνης, αφαιρουμένου χώ-
ματος έκ του αύτάθι κτήματος αύτου εύρέθη παρά
τήν προειρημένην όδόν τήν άγουσαν έκ βορρά πρός
νότον παρά τήν άνατολικήν πλευράν τής Φραγκο-
λίμνης τείχος ομοίως διά μεγάλο,ιν πώρινων πλιν-
θίδων κατεσκευασμένον, διευθυνόμενον έκ βορρά
ποος νότον, επομένως κάθετον πρός τήν διεύθυνσιν
τοΰ περιβόλου τών Φαρών και έξο) αύτοΰ κείμε-
νον. Δυστυχώς τό τείχος εκείνο δέν διετηρήθη,
άλλά κατεστράφη τελείως, έμαθον δμως δτι έξ
αύτου εϊχεν άφαιρεθή μία μεγάλη και καλώς είρ-
γασμένη πωρίνη πλινθίς, ήν άλλοτε ειχον ίδει κει-
μένην προ τής οικίας Έφεσίου έν τή όδώ. Περί
τοΰ τείχους τούτου δύναται νά είκάση τις δτι ήτο
μ,έρος μακρών τειχών συνδεόντων τήν πόλιν τών
Φαρών πρός τήν παραλίαν. Ίσως άνασκαφή τις
δύναται νά επιβεβαίωση τήν είκασίαν ταύτην, διότι
ενδέχεται νά μή εχωσι καταστραφή τά τείχη ταύτα
καθ' άπαν αύτών τό μήκος.
Περί του χ_ράνου τής κατασκευής του τείχους
τών Φαρών δέν δύναται νά λεχθή τι άκριβές, άλ-
λ' ή καλή κατασκευή αύτών και ή χρήσις τοΰ πώ-
ρινου λίθου, ένώ υπάρχει έν τή χώρα όχι μακράν
μέλας ασβεστόλιθος, δεικνύουσιν δτι δέν είνε νεώ-
δομημένος δεν εχει άποκαλυφθή από τών χωμά-
των της έπινώσεως/Οτι όμως υπήρχε και τετάρτη
πλευρά, είνε άναμφίβολον, επειδή οί μικροί λίθοι,
δι' ών ήτο πεπληρωμένον το εσωτερικών δέν ήδύ-
ναντο νά συγκρατηθώσιν άνευ εσωτερικού τοίχου.
Το συνεχόμενον όμως εκατέρωθεν προς τΌν πύργον
τούτον μέρος τοΰ τείχους δεν είδον, επειδή το μέ-
ρος ήτο συγκεχωσμένον, άγνοώ δε άν σώζεται ή
έχει καταστραφή' ήκουσα δμως οτι ομοίως κατε-
σκευασμένον τείχος εχει εύρεθή εν τή παρακειμένη
προς δυσμάς οικία του Φουντούκη και έν τω ετι δυ-
τικώτερον κειμένω οίκοπέδω τών άδελφών Ν. Π.
Στρούμπου, ώστε ίσως ανασκαφή τις δύναται νά
αποκάλυψη τήν συνέχειαν του περιβόλου. Αί πώ-
ριναι πλινθίδες δεν εινε ούτε τελείως κατεξεσμέναι
ού'τε ακριβώς προς άλλήλας συνηρμοσμέναι, επειδή
το εύρεθέν μέρος άνήκει εις τά θεμέλια , άλλως
δμως ή κατασκευή του τείχους είνε λίαν στερεά
και έπιμεμελημένη, οί'α ή τών αρίστων έργων
της Ελληνικής τειχοποιίας, άδηλον δέ μόνον άν
το τείχος ήτο λίθινον εις άπαν αύτοΰ τό υψος ή
άν το άνώτερον μέρος συνίστατο έξ ωμών πλίνθων.
Ή θέσις, έν ή κείται ό ευρεθείς πύργος, άπέχει
περίπου 250 μ. άπο της προς βορραν κειμένης με-
σαιωνικής άκροπόλεως, περίπου δέ 50 βήματα βο-
ρειανατολικών του άγίου βήματος της μικρας εκ-
κλησίας του Άγίου Νικολάου της κειμένης κατά
το βόρειον πλευρόν της ευρείας όδοΟ της άγούσης
έκ της Φραγκολίμνης εις το νεκροταφεΐον της πό-
λεως, άνηκούσης δέ εις τήν οϊκογένειαν Έφεσίου.
Επομένως ό άρχαΐος ούτος πύργος κείται περίπου
κατά το μέσον μεταξύ του νεκροταφείου και της
όδοΰ της διερχομένης έκ βορρά προς νότον κατά
τήν άνατολικήν πλευράν της Φραγκολίμνης. "Αν
τά προειρημένα έν τη οικία τοΰ Φουντούκη και
έν τώ οίκοπέδω τοΰ Ν. ΓΙ. Στρούμπου κτίρια
ήσαν συνέχεια τοΰ τείχους, όπως πιστεύω, τότε
δύναται τις ευλόγως νά είκάση ότι ή περαιτέρω
προς δυσμάς συνέχεια του τείχους παράλληλος
ούσα προς το τείχος της μεσαιωνικής ακροπό-
λεως θά διήρχετο δια της περιοχ/ής τών δύο
οικιών της οικογενείας Παγώνη, ήτις σήμερον έχει
μεταβληθή εις πλατεΐαν, και έπειτα δια της προς
νότον της εκκλησίας της Υπαπαντής μικρας πλα-
τείας, όπου μέλλει νά καταλήξη Ό νυν κατασκευα-
επιγραφικά' ύπδ Ά. Σκιά. 109
ζόμενος ήλεκτρικός τροχιόδρομος' περαιτέρω δμως
κατόπιν πιθανώς θά έκάμπτετο προς βορραν ακο-
λουθούν τήν άριστεράν όχθην τοΟ Νέδοντος και
διευθυνόμενον προς τήν άκρόπολιν. Προς ανατολάς
δέ θά διήρχετο τό τείχος διά μέσου της περιοχής
του νεκροταφείου, άδηλον δέ ποΟ αύτάθι εστρέφετο
προς τήν άκρόπολιν. Επειδή δμως ό προς άνατο-
λάς τής άκροπόλεως κείμενος ύψηλός λόφος ό λε-
γόμενος Τούρλες δέν έπέτρε-ε νά έκταθή τό τείχος
προς τό μέρος τούτο πολύ, δυνάμεθα νά είκάσωμεν
δτι ή περιοχή τής άρχαίας πόλεως δέν θά ήτο με-
γάλη, άλλ' όμως οχ ι και μικρά, διότι θά ήτο ολί-
γον τι μικροτέρα τής κατά τήν Τουρκοκρατίαν
περιοχής τών Αθηνών και περίπου ιση προς τήν
περιοχήν του Ναυπλίου. Τοιαύτη πόλις περιβαλ-
λομένη διά τοιούτου τείχους ήτο βεβαίως ίκανώς
σπουδαία, ώστε είνε ευεξήγητοι αί κατ' αύτής έν
διαφόροις πολέμοις έπιχ_ειρηθεΐσαι επιθέσεις.
Ύπο του προ ολίγου άποθανόντος ιδιοκτήτου τής
προειρημένης παρ* τό νεκροταφεΐον μικρας έκκλη-
σίας του Άγίου Νικολάου εμαθον δτι δτε έγίνετο
ή έπίχωσις τής Φραγκολίμνης, αφαιρουμένου χώ-
ματος έκ του αύτάθι κτήματος αύτου εύρέθη παρά
τήν προειρημένην όδόν τήν άγουσαν έκ βορρά πρός
νότον παρά τήν άνατολικήν πλευράν τής Φραγκο-
λίμνης τείχος ομοίως διά μεγάλο,ιν πώρινων πλιν-
θίδων κατεσκευασμένον, διευθυνόμενον έκ βορρά
ποος νότον, επομένως κάθετον πρός τήν διεύθυνσιν
τοΰ περιβόλου τών Φαρών και έξο) αύτοΰ κείμε-
νον. Δυστυχώς τό τείχος εκείνο δέν διετηρήθη,
άλλά κατεστράφη τελείως, έμαθον δμως δτι έξ
αύτου εϊχεν άφαιρεθή μία μεγάλη και καλώς είρ-
γασμένη πωρίνη πλινθίς, ήν άλλοτε ειχον ίδει κει-
μένην προ τής οικίας Έφεσίου έν τή όδώ. Περί
τοΰ τείχους τούτου δύναται νά είκάση τις δτι ήτο
μ,έρος μακρών τειχών συνδεόντων τήν πόλιν τών
Φαρών πρός τήν παραλίαν. Ίσως άνασκαφή τις
δύναται νά επιβεβαίωση τήν είκασίαν ταύτην, διότι
ενδέχεται νά μή εχωσι καταστραφή τά τείχη ταύτα
καθ' άπαν αύτών τό μήκος.
Περί του χ_ράνου τής κατασκευής του τείχους
τών Φαρών δέν δύναται νά λεχθή τι άκριβές, άλ-
λ' ή καλή κατασκευή αύτών και ή χρήσις τοΰ πώ-
ρινου λίθου, ένώ υπάρχει έν τή χώρα όχι μακράν
μέλας ασβεστόλιθος, δεικνύουσιν δτι δέν είνε νεώ-