DOI article:
Keramopulos, Antōnios D.: Delphikē latypē
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.13160#0177
Δελφική λατύπη' υπό Ά. Κεραμοπονλου.
167
Ο" 10) πάντων των στίχων τοΟ έπι Αρχιδάμου
άρχοντος ψηφίσματος, δπερ αποβαίνει ούτως άναμ-
φιλέκτως Ιβπιιΐηιΐδ ροβΐ ηαβηι δια ταύτην τήν
άνανέωσιν ή μεγέθυνσιν του αναθήματος καΐ οεΐται
άναποφεύκτως συμπληρώσεως εν τί] άρχή, ούχί
δέ έν τω τέλει των στίχων1.
Ή προσθήκη συνετελέσθη δια δύο λίθων ευρύ-
τερων ή οί λοιποί" έχομεν δ' ενα τούτων, τον ογδοον
των σωζόμενων.Επειδή δέ ή αρχική επιγραφή τοΟ
αναθήματος εληγεν έπι του λίθου 7 ούτως, ώστε
ή προσθήκη του αναθήματος θα ήδύνατο νά μη
χαρακτηρίζηται ώς ττροεργ^ο^ί^'/] εκ της Μαραθώνι
μάχης, όπερ δεν θά έπεθύμουν οί αυξάνοντες το
ανάθημα Αθηναίοι, εκρίθη άναγκαϊον νά άποξεσθή
ή παλαιά επιγραφή και νά χαραχθή υπό το αύτό
πνεΰμα νέα, άλλά μεγαλυτέροις και άραιοτέροις
γράμμασιν, ώστε νά έκταθή έπι πάντων των λίθων
της βάσεως, τών τε παλαιών καί των νέων.
Ούτως εχουσαν και πλήρη ούσαν τήν βάσιν είδε
καί άνέγνωσεν ο Παυσανίας και ούτως εύρεν αύτήν
ή γενική καταστροφή του τεμένους. Φαίνεται δμως,
ό'τι τά έπ'ι της βάσεως ώς άκροθίνια ιδρυμένα ανα-
θήματα δεν έσώζοντο τότε (άπαχθέντα ύπό τών
Ρωμαίων;), καί διά τοΰτοό Παυσανίας έξέλαβεν,
ό'τι ή έπιγραφή άφεώρα εις τον θησαυρόν, όν ούτω
έξέλαβεν ώς από της Μαραθώνι μάχης οΐκοδομη-
θέντα, έν ώ ούτος είναι έργον παλαιότερον 2.
Κατά τάνωτέρω το ανάθημα εσχεν ούχί τρεις,
άλλά δύο μάνας μοραάς, ήτοι:
α ) τήν άρχικήν εύθύγραμμον καί βραχεΐαν μορ-
φήν τήν άποτερματιζομένην εις τήν ΝΑ γωνίαν
του θησαυρού μετά της εκτενεστέρας και πυκνό·
τέρας άρχικης επιγραφής. Ή μορφή αύτη διετη-
1 Πρβ. καί Οοΐΐη έ.ά. σ. 89, 8στις ορθώς εξαίρει, ό'τι ή συμπλή-
ρωσις τών έλλειμμ.άτων του κείμενου πρέπει νά γίνη εν τί] άρνη* ού'/ΐ
ί5' έν -ώ τέλει τών στίχων, ενθα ούδεν ί'/νος γραμμάτων Φαίνεται έπι
τοΰ λίθου.
2 Πρβ. Όδηγόν σελ. 30, 44 = Οαίάβ σελ 29, 42.—Δράττομαι
της ευκαιρίας ένταΰθα να συμπληρώσω διόρθωσίν τινα, ην έκαμα εις
τόν Όδηγόν δια τοΰ γαλλιστί συντεταγμένου Οιπάβ Έν τω Όδηγώ
σ. 66 ονομάζω στοάν τοΰ Αττάλου την προς Λ τοΰ τεμένους κειμέ-
νην. Έν τω Οΐΐίάβ σ. 52 όρίζω ώς στοάν τοΰ Άτταλου τήν προς Α
τών Συοακοσκον τρίποδων ουσαν, διότι ευρον έπιγραφήν πλησίον κει-
μένην καί λέγουσαν τήν κατάληξιν τοΰ ονόματος "Ατταλος μεγάλοις
γράμμασι, σ/εοόν οσον τά της επιγραφής της έν Αθήναις στοάς του
Άτταλου, έν ω τήν πρός Λ του τεμένους στοάν ονομάζω σ. 66
στοάν τοΰ Ευμένους. Σημ.ειοΰμαι λοιπόν ένθάδε, ότι ή διόρθωσις αυτη
κατά παραδρομήν δεν εισήλθε καί εις τόν πίνακα I τοΰ Οιιϊάβ, έκεϊ
ένθα εΐνε αί στοαί.
ρήθη μέχρι τοΟ β' αιώνος π. Χρ. [βίκ. 1, Γ).
β ) τήν έπηυξημένην γωνιώδη μακροτέραν μορ-
φήν μετά της νεωτέρας καί βραχυτέρας άλλ' άραιο-
τέρας επιγραφής, ήν έγνώρισε καί Ό Παυσανίας
(εικ. 1, Β).
Γό σχήμα είκ. 1 Α ούδέποτε υπήρξε.
5. Άρχικλά;
Έν τω περί "Ισιδος καί Όσίριδος βιβλίω τοΟ
Πλουτάρχου κεφ. 35 κείται: ν."Οτι μεν οϋν ό αυ-
τός έστι Αιονύσω (ό Όσιρις), τίνα μάλλον ή σε γι-
γνώσκειν, ώ Κλέα, δη προσήκον εστίν, άρχικλά
μεν ούσαν τών έν Δελφοϊς Θυιάδων, τοις δ' Όσι-
ρια/.οΐς καΰωσιωμένην ίεροις από πατρός και μη-
τρός; ».
Το άρχικλά εκείνο, άν ήτο όνομα γένους θηλυ-
κού, εδει νά εχη το καταληκτικόν ν (άρχικλάν),
ίνα σύμφωνη πρός τό προηγούμενον σε. 'Αλλ'ούτε
τούτο συμβαίνει, ούτε ώς ούδέτερον έ'χει νόημά τι
ή λέςις, ούτε εϊνε γνωστή άλλαχόθεν, ούτε συμ-
βιβάζεται πρός τό πνεύμα της ελληνικής γλώσ-
σης. Τά χειρόγραφα καί οί έκδόται τοΰ Πλουτάρ-
χου ούδεμίαν άλλην παρέχουσι γραφήν αίρουσαν
τήν δυσχ_έρειαν. Τίνας όψεις έ'χει τό κείμενον του
χωρίου τούτου, δεικνύει ή επομένη σημείωσις, ήν
εδωκέ μοι προθύμως ό καθηγητής κ. Γρηγόριος
Βερναρδάκης.
«άρχικλά μένουσαν Ε. άρχικλαμένουσαν Οθίί.
άρχηγον μεν ούσαν Β&βίΐΐθηδϊδ θχ ρ. 293 ί. άρχιέ-
ρειαν μεν ούσαν 89.1πι&8Ϊιΐ8. άρχίλαν μεν ούσαν
ΒαχίθΓ. άρχιφλαμινίαν ούσαν Μ&ΓΐίΙ&ηά. άρχικλά.
δοΟχον Η&ίπι. Ρογϊ. άρχιλλαν μεν ούσαν οοΐΐ. Ηβ-
8γο1ιϊο Άρχιλλαν άρχιποίμενα Κρήτες ».
Νομίζω, ότι άντί της άδιανοήτου λέξεως άρχικλιά
έ'κειτά ποτε παρά τω Πλουτάρχω άρχηίδα. Ήτο δέ
ή άρχηίς κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους άξίωμα
συναφές πρός τάς θυιάοας καί απέβλεπε κυρίως ή
μόνον εϊς τήν έν Δελφοΐς Διονυσιακήν λατρείαν, ώς
έξ αύτου τοΟ Πλουτάρχου εξάγεται: Έν τοις Ελλ.
Ζητ. 12 γίνεται λόγος περί της «άρχηγοϋ» τών
θυιάδων («ό μεν βασιλεύς ραπίζει τω ΰποδήματι
το είδωλον, ή δέ τών θυιάδων αρχηγός άραμένη
κομίζει πρός τινα τόπον;) κλ.). Τό χωρίον δέ τούτο
έρμηνεύει, νομίζω, τήν άρχηίδα ώς άρχηγόν, προ-
Ί'σταμένην τών θυάδων, εκτός άν ύποτεθή, ότι καί
167
Ο" 10) πάντων των στίχων τοΟ έπι Αρχιδάμου
άρχοντος ψηφίσματος, δπερ αποβαίνει ούτως άναμ-
φιλέκτως Ιβπιιΐηιΐδ ροβΐ ηαβηι δια ταύτην τήν
άνανέωσιν ή μεγέθυνσιν του αναθήματος καΐ οεΐται
άναποφεύκτως συμπληρώσεως εν τί] άρχή, ούχί
δέ έν τω τέλει των στίχων1.
Ή προσθήκη συνετελέσθη δια δύο λίθων ευρύ-
τερων ή οί λοιποί" έχομεν δ' ενα τούτων, τον ογδοον
των σωζόμενων.Επειδή δέ ή αρχική επιγραφή τοΟ
αναθήματος εληγεν έπι του λίθου 7 ούτως, ώστε
ή προσθήκη του αναθήματος θα ήδύνατο νά μη
χαρακτηρίζηται ώς ττροεργ^ο^ί^'/] εκ της Μαραθώνι
μάχης, όπερ δεν θά έπεθύμουν οί αυξάνοντες το
ανάθημα Αθηναίοι, εκρίθη άναγκαϊον νά άποξεσθή
ή παλαιά επιγραφή και νά χαραχθή υπό το αύτό
πνεΰμα νέα, άλλά μεγαλυτέροις και άραιοτέροις
γράμμασιν, ώστε νά έκταθή έπι πάντων των λίθων
της βάσεως, τών τε παλαιών καί των νέων.
Ούτως εχουσαν και πλήρη ούσαν τήν βάσιν είδε
καί άνέγνωσεν ο Παυσανίας και ούτως εύρεν αύτήν
ή γενική καταστροφή του τεμένους. Φαίνεται δμως,
ό'τι τά έπ'ι της βάσεως ώς άκροθίνια ιδρυμένα ανα-
θήματα δεν έσώζοντο τότε (άπαχθέντα ύπό τών
Ρωμαίων;), καί διά τοΰτοό Παυσανίας έξέλαβεν,
ό'τι ή έπιγραφή άφεώρα εις τον θησαυρόν, όν ούτω
έξέλαβεν ώς από της Μαραθώνι μάχης οΐκοδομη-
θέντα, έν ώ ούτος είναι έργον παλαιότερον 2.
Κατά τάνωτέρω το ανάθημα εσχεν ούχί τρεις,
άλλά δύο μάνας μοραάς, ήτοι:
α ) τήν άρχικήν εύθύγραμμον καί βραχεΐαν μορ-
φήν τήν άποτερματιζομένην εις τήν ΝΑ γωνίαν
του θησαυρού μετά της εκτενεστέρας και πυκνό·
τέρας άρχικης επιγραφής. Ή μορφή αύτη διετη-
1 Πρβ. καί Οοΐΐη έ.ά. σ. 89, 8στις ορθώς εξαίρει, ό'τι ή συμπλή-
ρωσις τών έλλειμμ.άτων του κείμενου πρέπει νά γίνη εν τί] άρνη* ού'/ΐ
ί5' έν -ώ τέλει τών στίχων, ενθα ούδεν ί'/νος γραμμάτων Φαίνεται έπι
τοΰ λίθου.
2 Πρβ. Όδηγόν σελ. 30, 44 = Οαίάβ σελ 29, 42.—Δράττομαι
της ευκαιρίας ένταΰθα να συμπληρώσω διόρθωσίν τινα, ην έκαμα εις
τόν Όδηγόν δια τοΰ γαλλιστί συντεταγμένου Οιπάβ Έν τω Όδηγώ
σ. 66 ονομάζω στοάν τοΰ Αττάλου την προς Λ τοΰ τεμένους κειμέ-
νην. Έν τω Οΐΐίάβ σ. 52 όρίζω ώς στοάν τοΰ Άτταλου τήν προς Α
τών Συοακοσκον τρίποδων ουσαν, διότι ευρον έπιγραφήν πλησίον κει-
μένην καί λέγουσαν τήν κατάληξιν τοΰ ονόματος "Ατταλος μεγάλοις
γράμμασι, σ/εοόν οσον τά της επιγραφής της έν Αθήναις στοάς του
Άτταλου, έν ω τήν πρός Λ του τεμένους στοάν ονομάζω σ. 66
στοάν τοΰ Ευμένους. Σημ.ειοΰμαι λοιπόν ένθάδε, ότι ή διόρθωσις αυτη
κατά παραδρομήν δεν εισήλθε καί εις τόν πίνακα I τοΰ Οιιϊάβ, έκεϊ
ένθα εΐνε αί στοαί.
ρήθη μέχρι τοΟ β' αιώνος π. Χρ. [βίκ. 1, Γ).
β ) τήν έπηυξημένην γωνιώδη μακροτέραν μορ-
φήν μετά της νεωτέρας καί βραχυτέρας άλλ' άραιο-
τέρας επιγραφής, ήν έγνώρισε καί Ό Παυσανίας
(εικ. 1, Β).
Γό σχήμα είκ. 1 Α ούδέποτε υπήρξε.
5. Άρχικλά;
Έν τω περί "Ισιδος καί Όσίριδος βιβλίω τοΟ
Πλουτάρχου κεφ. 35 κείται: ν."Οτι μεν οϋν ό αυ-
τός έστι Αιονύσω (ό Όσιρις), τίνα μάλλον ή σε γι-
γνώσκειν, ώ Κλέα, δη προσήκον εστίν, άρχικλά
μεν ούσαν τών έν Δελφοϊς Θυιάδων, τοις δ' Όσι-
ρια/.οΐς καΰωσιωμένην ίεροις από πατρός και μη-
τρός; ».
Το άρχικλά εκείνο, άν ήτο όνομα γένους θηλυ-
κού, εδει νά εχη το καταληκτικόν ν (άρχικλάν),
ίνα σύμφωνη πρός τό προηγούμενον σε. 'Αλλ'ούτε
τούτο συμβαίνει, ούτε ώς ούδέτερον έ'χει νόημά τι
ή λέςις, ούτε εϊνε γνωστή άλλαχόθεν, ούτε συμ-
βιβάζεται πρός τό πνεύμα της ελληνικής γλώσ-
σης. Τά χειρόγραφα καί οί έκδόται τοΰ Πλουτάρ-
χου ούδεμίαν άλλην παρέχουσι γραφήν αίρουσαν
τήν δυσχ_έρειαν. Τίνας όψεις έ'χει τό κείμενον του
χωρίου τούτου, δεικνύει ή επομένη σημείωσις, ήν
εδωκέ μοι προθύμως ό καθηγητής κ. Γρηγόριος
Βερναρδάκης.
«άρχικλά μένουσαν Ε. άρχικλαμένουσαν Οθίί.
άρχηγον μεν ούσαν Β&βίΐΐθηδϊδ θχ ρ. 293 ί. άρχιέ-
ρειαν μεν ούσαν 89.1πι&8Ϊιΐ8. άρχίλαν μεν ούσαν
ΒαχίθΓ. άρχιφλαμινίαν ούσαν Μ&ΓΐίΙ&ηά. άρχικλά.
δοΟχον Η&ίπι. Ρογϊ. άρχιλλαν μεν ούσαν οοΐΐ. Ηβ-
8γο1ιϊο Άρχιλλαν άρχιποίμενα Κρήτες ».
Νομίζω, ότι άντί της άδιανοήτου λέξεως άρχικλιά
έ'κειτά ποτε παρά τω Πλουτάρχω άρχηίδα. Ήτο δέ
ή άρχηίς κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους άξίωμα
συναφές πρός τάς θυιάοας καί απέβλεπε κυρίως ή
μόνον εϊς τήν έν Δελφοΐς Διονυσιακήν λατρείαν, ώς
έξ αύτου τοΟ Πλουτάρχου εξάγεται: Έν τοις Ελλ.
Ζητ. 12 γίνεται λόγος περί της «άρχηγοϋ» τών
θυιάδων («ό μεν βασιλεύς ραπίζει τω ΰποδήματι
το είδωλον, ή δέ τών θυιάδων αρχηγός άραμένη
κομίζει πρός τινα τόπον;) κλ.). Τό χωρίον δέ τούτο
έρμηνεύει, νομίζω, τήν άρχηίδα ώς άρχηγόν, προ-
Ί'σταμένην τών θυάδων, εκτός άν ύποτεθή, ότι καί