DOI article:
Beēs, Nikos A.: Meteōrou pinax aphierōtheis hypo tēs basilissēs Palaiologinēs
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.13160#0195
Μετεώρου πίναξ άφιερωϋεϊς υπό της βασιλίσσης Παλαιολογίνης' υπό Ν. Βέη
185
νίνων καί έκ τοΟ αύτής ανδρός κυροΟ Θωμά. τοΟ
οεσπότου, ού μήν άλλα δή καΐ πρόβατα και βου-
βάλια . . .»7. Μεταξύ τών αφιερωμάτων τούτων
τακτέος ίσως καί ό περί ού ό λόγος πολύμορφος
πίνας.
Μετά του Ίζαου Βαοηάθίπιοηΐί, του δευτέρου
αυτής συζύγου, ή βασίλισσα Μαρία Αγγελΐνα συ-
νέζησε δέκα, παοά τι, ετη, άποθανουσα τη 28 δε-
κεμβρίου τοΟ 1394. Το Ίστο ρικον Κομνηνού και
Πρόκλου των μοναχών ώς έξης άφηγεΐται τά κατά
τον θάνατον ταύτης: «Έν έ'τει δέ , ίνδικτιώ-
νος γ' μηνί Δεκεμβρίω τη κη' (από οέ Χρίστου
1394) 2, ή άγαθή τω οντι γε κυρία εύσεβεστάτη
βασίλισσα'Αγγελική Δούκαινα ή Παλαιολογΐνα την
των ούρανών βασιλείαν της επιγείου άντήλλαξε,
καΐ έν μετάνοια και έξομολογήσει θερμοΐς δακρύοις
έν ειρήνη άνεπαύσατο. Ή μεν τοι πόλις των Ιω-
αννίνων, ώς επί κοινή τινι τρέμουσα συμφορά, ούκ
είχε πράως της φυσική; κυρίας αύτών την στέρησιν
ένεγκεΐν, άλλ άΟυμία συνείχετο, και θρήνοις πολ-
λοίς καί γοεροΐς έκόπτετο, και ώδύρετο, και συνα-
ποΟέσΟαι πάντες τάς εαυτών ψυχάς τή άγαθή κυ-
ρία προηροΟντο. Τις άν δυνηθείη ειπείν τους κρό-
τους της πόλεως τους τότε, τους προς θεόν επική-
δειους ύμνους, τάς λαμπάδας, τάς ψαλμωδίας, τάς
προς αλλήλους συμπλοκάς και θρήνους παμπληθεί
κοπτομένων, κλαιόντων άρνόντων κα'ι άρχομένων,
πρεσβυτέρων και νέων,νηπίων καί γερόντων, πλου-
σίων και πενήτων! θάψαντες ούν αυτήν έντίμιος,
καί παννυχίως προσμείναντες, καί πολλά δάκρυα
καταχέαντες, μόλις ποτέ πείθονται τοΟ τάφου άπο-
στήναι» 3. Μεθ' ό επάγεται το Ιστορικόν καί περί
του Ίζαοϋί: «Πολλά δέ θρηνήσας καί πενΟήσας Ό
ταύτης σύνευνος Ίζαου, καί έκτελέσας τάς πέν-
θιμους ήμέρας άξίως, μετά χρόνου ένος παραδρο-
μήν ήναγκάζετο παρά τών άρχόντων αύτου καί
1 Πορφνριος Ούσπίνακη έ. ά., σ. 410 κέ..
2 Αί εκδόσεις του Ιστορικού π. ΰπό Ά. Μουατοξνδου (Έλλη-
νομνήμων, σ. 553) καί Γ Δεστούνη, σ. 33 Ιχουσι: 1395, άνθ' οΰ άνω
άν «κατέστησα τό ορθόν; 1394.
8 Σελ. 33-4.— Οϊ μοναχοί Κομνηνός καί Πρόκλος ελέγχονται συμ-
παθώ; διακείμενοι τή βασιλίσση Μαρία άμειβόμενοι βεβαίως τώ ποο-
φανεϊ φιλοθρήσκω πνεΰματι της γυναικός. Εις την εϋνοϊκήν δε διάθεσιν
τών συνταςάντων τόΙστορικόν πρό; τήν βασίλισσαν Μαρίαν πρέπει να
άποδοΟή καί ή ΰπ'αύτών παράλειψις των λεγομένων περί της συυ,αετο-
νής ταύτη; εις τήν δολοφονίαν του Θωμά Ρΐ'βΐίΐΐβοβίο (πρβ. κα'
Α. Μονστοξύδου ' Ελληνομνήμων, σ. 537 έν υποσημειώσει).
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΕ 1911
του άρχιερέως εις τά προς σύστασιν κα'ι είρήνην
τοϋ' τόπου, καί μνηστεύεται τήν θυγατέρα του
Σπάτα, Εϊρήνην καλουμένην καί ήν αύτη γυνή
ανδρεία, φρονήματι καί κάλλει ευπρεπής, καί άρε-
τήν περιβεβλημένη. ΤοΟ γάμου . . . έκτελεσθέν-
τος, μηνί ΐανουαρίψ, ίνδικτιώνος δ', έτους ξ'γίίο'
(άπό δέ Χριστοΰ' 1396) . . . » 4.
Τοιαύτη κατά τάς πηγάς ή βασίλισσα Μαρία
Αγγελΐνα Κομνηνή Δούκαινα Παλαιολογΐνα, ής
τήν μορφήν διέσωσεν Ό πολύτιμος πίναξ τοΟ Μετεώ-
ρου 5. Προς συμπλήρωσιν τών περί αυτής ειδή-
σεων ειρήσθω ότι έκ του πρώτου αύτής γάμου,
μετά τοΰ Θωμά ΡΓβΙϊιιβονκ;, εσχεν αύτη κόρην
τήν Είρήνην, σύζυγον τοΟ Ιωάννου Λιώσα (υίοϋ
τοΟ χωροδεσπότου Πέτρου Λιώσα), θανοΟσαν έκ
λοιμοΟ τω ,ζωπγ' (=1374/5) 6.
Έν τέλει σημειωθήτω ό'τι ή έν σελ. 177 είκών
τοΟ μνημείου έγένετο κατά φωτογραφίαν προς χά-
ριν μου παρασκευασθεΐσαν ύπό του διδάκτορο; της
φιλολογίας καί εταίρου της έν Αθήναις Γερμανι-
κής Αρχαιολογικής Σχολής κ. ΟθιΊι&γΙ Κοάθη-
"νν&ΐοΐΐ. Δυστυχώς λόγω της καταστάσεως τοΟ μνη-
μείου καί τών περιστάσεων, καθ' άς τοΟτο έφωτο-
γραφήθη—τών μοναχών μή επιτρεπόντων τήν εϊς
φωτεινόν μέρος εξοδον αύτοΟ — διά τους λόγους
τούτους καί ή παρ' ημών παρεχομένη άπεικόνισις
τοΟ μνημείου είνε άμυδρά. Έν τούτοις έχω δι' έλ-
πίδος ότι έν τω ύπεσ/ημένω ύπ' έμοΰ καί της Βυ-
ζαντιολογικής Εταιρείας Αθηνών λευκώματι τών
καλλιτεχνικών μνημείων Μετεώρων θά δυνηθώ
νά παράσχο) έγχρωμον άπείκασμα τοΟ τόσον έν
διαφέροντος πίνακος.
Έν Μετεώρω, τη 18ΐ1 Οκτωβρίου 1909.
Έν Αθήναις, τή 7ΐ1 φεβρουαρίου 1911.
Νικ. Ά. Βέης.
4 Σελ. 34.
5 Περί της βασιλίσσης Μαρία; Άγγελίνας ίδέ καί τά διαληφθέντα
υπό 77. Ά|ραβαντινοΰ] Ή[πειρώτον] Χρονογραφία της Ηπείρου.
Τόμ. Α'. Έν Αθήναις 1856 σ. 130, 137, 148 κέ.. — Κ. Ηορί,
Οθδοΐιϊοΐιΐβ Οπβοΐιβηΐίΐηάδ ββϊΐ άβιπ ΑβδΙβΓββπ άβ8 βιιίϊ-
Ιίβη 1.61)6118 βΪ8 ζιιγ (3β£βη\ν£ηΊ. Τόμ. Π<7', σ. 39.-7. 'Ρω-
μα/ον, Περί τοΰ Δεσποτάτου τή; Ηπείρου.
6 Ιστορικόν Κομνηνού καί Πρόκλου τών μονα'/ών σ. 16, 18.—
Πρβ. Ηορϊ, ΟΙίΓοηίςιιιββ Ογθοο ι-οιηαηββ σ. 530. κλ. κλ..
' Ιδέ «Βυζαντί;» τόμ. Λ' (1909) σ. 559, 592 καί τόμ. Β' (1910
-11) σελ. 7.— Νικ. Ά. Βεη, 'Έκθεσις παλαιογραφικών καί τεχνικών
ερευνών έν ταίς μοναί; τών Μετεώρων κατά τά έτη 1908 καί 1909
σελ. 60.
24
185
νίνων καί έκ τοΟ αύτής ανδρός κυροΟ Θωμά. τοΟ
οεσπότου, ού μήν άλλα δή καΐ πρόβατα και βου-
βάλια . . .»7. Μεταξύ τών αφιερωμάτων τούτων
τακτέος ίσως καί ό περί ού ό λόγος πολύμορφος
πίνας.
Μετά του Ίζαου Βαοηάθίπιοηΐί, του δευτέρου
αυτής συζύγου, ή βασίλισσα Μαρία Αγγελΐνα συ-
νέζησε δέκα, παοά τι, ετη, άποθανουσα τη 28 δε-
κεμβρίου τοΟ 1394. Το Ίστο ρικον Κομνηνού και
Πρόκλου των μοναχών ώς έξης άφηγεΐται τά κατά
τον θάνατον ταύτης: «Έν έ'τει δέ , ίνδικτιώ-
νος γ' μηνί Δεκεμβρίω τη κη' (από οέ Χρίστου
1394) 2, ή άγαθή τω οντι γε κυρία εύσεβεστάτη
βασίλισσα'Αγγελική Δούκαινα ή Παλαιολογΐνα την
των ούρανών βασιλείαν της επιγείου άντήλλαξε,
καΐ έν μετάνοια και έξομολογήσει θερμοΐς δακρύοις
έν ειρήνη άνεπαύσατο. Ή μεν τοι πόλις των Ιω-
αννίνων, ώς επί κοινή τινι τρέμουσα συμφορά, ούκ
είχε πράως της φυσική; κυρίας αύτών την στέρησιν
ένεγκεΐν, άλλ άΟυμία συνείχετο, και θρήνοις πολ-
λοίς καί γοεροΐς έκόπτετο, και ώδύρετο, και συνα-
ποΟέσΟαι πάντες τάς εαυτών ψυχάς τή άγαθή κυ-
ρία προηροΟντο. Τις άν δυνηθείη ειπείν τους κρό-
τους της πόλεως τους τότε, τους προς θεόν επική-
δειους ύμνους, τάς λαμπάδας, τάς ψαλμωδίας, τάς
προς αλλήλους συμπλοκάς και θρήνους παμπληθεί
κοπτομένων, κλαιόντων άρνόντων κα'ι άρχομένων,
πρεσβυτέρων και νέων,νηπίων καί γερόντων, πλου-
σίων και πενήτων! θάψαντες ούν αυτήν έντίμιος,
καί παννυχίως προσμείναντες, καί πολλά δάκρυα
καταχέαντες, μόλις ποτέ πείθονται τοΟ τάφου άπο-
στήναι» 3. Μεθ' ό επάγεται το Ιστορικόν καί περί
του Ίζαοϋί: «Πολλά δέ θρηνήσας καί πενΟήσας Ό
ταύτης σύνευνος Ίζαου, καί έκτελέσας τάς πέν-
θιμους ήμέρας άξίως, μετά χρόνου ένος παραδρο-
μήν ήναγκάζετο παρά τών άρχόντων αύτου καί
1 Πορφνριος Ούσπίνακη έ. ά., σ. 410 κέ..
2 Αί εκδόσεις του Ιστορικού π. ΰπό Ά. Μουατοξνδου (Έλλη-
νομνήμων, σ. 553) καί Γ Δεστούνη, σ. 33 Ιχουσι: 1395, άνθ' οΰ άνω
άν «κατέστησα τό ορθόν; 1394.
8 Σελ. 33-4.— Οϊ μοναχοί Κομνηνός καί Πρόκλος ελέγχονται συμ-
παθώ; διακείμενοι τή βασιλίσση Μαρία άμειβόμενοι βεβαίως τώ ποο-
φανεϊ φιλοθρήσκω πνεΰματι της γυναικός. Εις την εϋνοϊκήν δε διάθεσιν
τών συνταςάντων τόΙστορικόν πρό; τήν βασίλισσαν Μαρίαν πρέπει να
άποδοΟή καί ή ΰπ'αύτών παράλειψις των λεγομένων περί της συυ,αετο-
νής ταύτη; εις τήν δολοφονίαν του Θωμά Ρΐ'βΐίΐΐβοβίο (πρβ. κα'
Α. Μονστοξύδου ' Ελληνομνήμων, σ. 537 έν υποσημειώσει).
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΕ 1911
του άρχιερέως εις τά προς σύστασιν κα'ι είρήνην
τοϋ' τόπου, καί μνηστεύεται τήν θυγατέρα του
Σπάτα, Εϊρήνην καλουμένην καί ήν αύτη γυνή
ανδρεία, φρονήματι καί κάλλει ευπρεπής, καί άρε-
τήν περιβεβλημένη. ΤοΟ γάμου . . . έκτελεσθέν-
τος, μηνί ΐανουαρίψ, ίνδικτιώνος δ', έτους ξ'γίίο'
(άπό δέ Χριστοΰ' 1396) . . . » 4.
Τοιαύτη κατά τάς πηγάς ή βασίλισσα Μαρία
Αγγελΐνα Κομνηνή Δούκαινα Παλαιολογΐνα, ής
τήν μορφήν διέσωσεν Ό πολύτιμος πίναξ τοΟ Μετεώ-
ρου 5. Προς συμπλήρωσιν τών περί αυτής ειδή-
σεων ειρήσθω ότι έκ του πρώτου αύτής γάμου,
μετά τοΰ Θωμά ΡΓβΙϊιιβονκ;, εσχεν αύτη κόρην
τήν Είρήνην, σύζυγον τοΟ Ιωάννου Λιώσα (υίοϋ
τοΟ χωροδεσπότου Πέτρου Λιώσα), θανοΟσαν έκ
λοιμοΟ τω ,ζωπγ' (=1374/5) 6.
Έν τέλει σημειωθήτω ό'τι ή έν σελ. 177 είκών
τοΟ μνημείου έγένετο κατά φωτογραφίαν προς χά-
ριν μου παρασκευασθεΐσαν ύπό του διδάκτορο; της
φιλολογίας καί εταίρου της έν Αθήναις Γερμανι-
κής Αρχαιολογικής Σχολής κ. ΟθιΊι&γΙ Κοάθη-
"νν&ΐοΐΐ. Δυστυχώς λόγω της καταστάσεως τοΟ μνη-
μείου καί τών περιστάσεων, καθ' άς τοΟτο έφωτο-
γραφήθη—τών μοναχών μή επιτρεπόντων τήν εϊς
φωτεινόν μέρος εξοδον αύτοΟ — διά τους λόγους
τούτους καί ή παρ' ημών παρεχομένη άπεικόνισις
τοΟ μνημείου είνε άμυδρά. Έν τούτοις έχω δι' έλ-
πίδος ότι έν τω ύπεσ/ημένω ύπ' έμοΰ καί της Βυ-
ζαντιολογικής Εταιρείας Αθηνών λευκώματι τών
καλλιτεχνικών μνημείων Μετεώρων θά δυνηθώ
νά παράσχο) έγχρωμον άπείκασμα τοΟ τόσον έν
διαφέροντος πίνακος.
Έν Μετεώρω, τη 18ΐ1 Οκτωβρίου 1909.
Έν Αθήναις, τή 7ΐ1 φεβρουαρίου 1911.
Νικ. Ά. Βέης.
4 Σελ. 34.
5 Περί της βασιλίσσης Μαρία; Άγγελίνας ίδέ καί τά διαληφθέντα
υπό 77. Ά|ραβαντινοΰ] Ή[πειρώτον] Χρονογραφία της Ηπείρου.
Τόμ. Α'. Έν Αθήναις 1856 σ. 130, 137, 148 κέ.. — Κ. Ηορί,
Οθδοΐιϊοΐιΐβ Οπβοΐιβηΐίΐηάδ ββϊΐ άβιπ ΑβδΙβΓββπ άβ8 βιιίϊ-
Ιίβη 1.61)6118 βΪ8 ζιιγ (3β£βη\ν£ηΊ. Τόμ. Π<7', σ. 39.-7. 'Ρω-
μα/ον, Περί τοΰ Δεσποτάτου τή; Ηπείρου.
6 Ιστορικόν Κομνηνού καί Πρόκλου τών μονα'/ών σ. 16, 18.—
Πρβ. Ηορϊ, ΟΙίΓοηίςιιιββ Ογθοο ι-οιηαηββ σ. 530. κλ. κλ..
' Ιδέ «Βυζαντί;» τόμ. Λ' (1909) σ. 559, 592 καί τόμ. Β' (1910
-11) σελ. 7.— Νικ. Ά. Βεη, 'Έκθεσις παλαιογραφικών καί τεχνικών
ερευνών έν ταίς μοναί; τών Μετεώρων κατά τά έτη 1908 καί 1909
σελ. 60.
24