DOI Artikel:
Skias, Andreas: Exēgēsis dyo dysermēneutōn epigraphōn
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13160#0218
208
Έξήγησις δύο δυσερμήνευτων επιγραφών υπό Ά. Σκιά
αιτιολογία θά ήτο ανάρμοστος, άντ'αύτής δ'έμελλε
νά τεθή πράτασις αναφορική (οϊ έϋ'άνομεν).
Μετά τον ν. Βάσην προέτεινε νέαν συμπλήρωσιν
και έρμηνείαν της επιγραφής ό κ. Στ. Ν. Δραγού-
μης έν τω παρόντι τάμω της Δρχ. Έφ. σελ. 122
ώς έξης-
Ε]ΰ τό χρεών εϊμαρται. "Ορα τέλος ήμέτερον νϋν
τ. ε. « Εϊι εϊμαρται τό είμαρμένον τέλος της ζωής.
— Καλά ώρισεν ή ειμαρμένη την έκτισιν τοΰ κοι-
νού χρέους»' θεωρεί δέ ό κ. Δραγούμης τήν εκ-
'ΰρασιν ταύτην ώς διαμαρτυρίαν πίκρας ειρωνείας
κατά των ορισμών τοΟ πεπρωμένοι ή ώς από-
φθεγμα γαλήνιου φιλοσοφικής ψυχής.
Ή ερμηνεία αύτη αληθώς εκφράζει το έξαιρε-
τικον τής τύχης τών νεκρών, εις ους ανήκει τ6 έπί-
γραμμα, άλλ' δμως μοι φαίνεται δτι και αυτη δεν
εινε ορθή, επειδή κατά ταύτην εκ τής δλως έςαιρε-
τικής τύχης τών τριών νεκρών συνάγεται καθολική
κρίσις περί τοΰ πεπρωμένου πάντων τών ανθρώπων,
ή δέ κρίσις αύτη εκφράζει ή άπαισιοδοξίαν άσυμβί-
βαστον προς τάς περί τοΟ βίου δοξασίας τών αρχαίων
ή έγκαρτέρησιν άρμόζουσαν μόνον εις χριστιανούς
θεωροΟντας τάς έν τω βίω συμφοράς ώς δοκιμα-
σίαν. Εις αρχαίους "Ελληνας τών άρχών του Γ'
π. Χρ. αιώνος, εις όν ανήκει το έπίγραμμα, είνε
ανάρμοστος καϊ ή ειρωνεία, άφοΰ το πεπρωμένον
δεν υπόκειται εις έπίκρισιν ούδέ ρυθμίζεται κατά
τά άρέσκοντα τοις άνθρώποις, καϊ ή φιλοσοφική
εγκαρτέρησις, επειδή ούδεΐς λόγος ύπήρχε προς
έπιδοκιμασίαν του όλως έςαιρετικοΰ θανάτου τών
τριών νεκρών.
Εις έμέ φαίνεται ό'τι αδίκως άποκρούεται ή άνά-
γνωσις [0]ύ τό χρεών εϊμαρται, έπειδή ή έκφρασις
αύτη δέν'εΐνε άναγκαΐον νά έρμηνευθή ώς ήρμή-
νευσεν αυτήν ό κ. Βάσης. Ή λέξις τό χρεών ση-
μαίνει μεν άληθώς και τήν μοϊραν, άλλ δμως ή
πρώτη και κυρία αύτής σημασία εϊνε εύρυτέρα δη-
λοΟσα έν γένει τό προσήκον ή τό άναγκαΐον, ώς
π. χ. ΙΙινδ. Πυθ. Β' 53 έμέ χρεών φεύγειν δάκος
κακαγοριάν, Πυθ. Γ' 2 ει χρεών τοϋΰ' άμετέρας
από γλώσσας κοινόν ενξασΰ'αι έπος, Νεα. ΙΑ' 17
έν λόγοις δ' αστών άγαΰοΐσι μιν ύμνεϊσϋ'αι χρεών.
Και είνε μεν αληθές δτι έν τοις παραδείγμασι τού-
τοις τό χρεών εϊνε άναρθρον, το δέ σύναρΟρον τό
χρεών και μάλιστα έν τοις έπιτυμβίοις έπιγράμ-
μασιν έ'χει τήν σημασίαν τοΰ πεπρωμένου τέλους,
άλλά και έν τή περιπτώσει ταύτη ή πρώτη και
κυρία αύτοΰ σημασία δέν έχει άφανισθή, έπειδή
τό πεπρωμένον εϊνε το κατ' εξοχήν προσήκον και
άναγκαΐον, ώς εΐκότως και κατά φύσιν τελούμε-
νον, έπομένως ή πρώτη σημασία τής λέξεως ήου-
νατο και έν τή στενωτέρα έννοια αύτής νά μή είνε
πάντοτε άμυδρά.
Έάν λοιπόν ταύτην τήν σημασίαν άποδώσωμεν
καϊ εις τήν φράσιν ου τό χρεών εϊμαρται, ή έξήγη-
σις αύτής είνε σαφής και εύκολωτάτη' σημαίνει
δηλαδή δεν εινε πεπρωμένον τό προσήκον, και
τούτου άπόδεξις έστω τό ήμέτερον τέλος, διότι
ένω δέν εϊνε φυσικόν νά άπού\>ήσκγι δ πατήρ
όμοϋ μετά πάσης τής οικογενείας αύτοΰ, άλλά νά
έπιζώσι τινά τούλάχιατον τών τέκνων, ημείς τρεις
δντες άπε&άνομεν άπαντες ομού. Ο έπιγραμυ,α-
τοποιος δηλαδή ήθέλησε νά δηλώση δτι άτόπως ή
μοίρα λέγεται τό χρεών, τουτέστι τό κατ εξοχήν
προσήκον, διότι πράγματι πολλάκις δέν εινε χρεών,
άλλ ού χρεών, ώς έν τή προκειμένη περιπτώσει.
Καϊ δύναται μεν νά λεχθή δτι ή φράσις ού τό χρεών
εϊμαρται είνε γενική, έν ώ ή προκειμένη περίπτω-
σις είνε εξαιρετική, ώστε θά ήρμοζε μάλλον νά
λεχθή ουκ άει ή ού πάσι τό προσήκον εϊμαρται,
άλλά τό άρθρον τό τιθέμενον εις τήν λέξιν χρεών
δηλοΰσαν τό πεπρωμένον, παριστά τό πεπρωμένον
ώς τό κατ εξοχήν και άνευ έξαιρέσεως χρεών,
ώστε καϊ μία μόνη έξαίρεσις καθίστα άτοπον τήν
ονομασίαν τό χρεών.
"Οταν δ' έρμηνευθή κατά τοΰτον τον τρόπον ή
προκειμένη έπιγραφή, καθίσταται αμφίβολος καϊ
δυσαπόδεκτος ή άλλως εύλογος διόρθωσις τοΰ ούτε
εις οϊδε, ήν προτείνει Ό κ. Βάσης, έπειδή ή μετοχή
εϊνε άναγκαία καθ' ό δεικνύουσα δτι οί τρεις πνι-
γέντες ήσαν ολόκληρος οικογένεια άπολεσθεΐσα
πανοικί, ώστε ή τύχη αύτών παρίσταται έ'τι οϊ-
κτροτέρα. Άληθώς ή χρήσις τοΰ δυϊκοΰ άριθμοΰ
ένταΰθα άντϊ τοΰ μόνου -προέχοντος πληθυντικοΰ
είνε σόλοικος, ή δέ προσθήκη τοΰ Σ, δι' ό υπάρ-
χει θέσις κενή έπϊ τοΰ λίθου, αντιβαίνει εις τό μέ-
τρον, άλλ' δμως καϊ πάλιν ού'τε ή διόρθωσις τοΰ
κειμένου φαίνεται άπαραίτητος, ού'τε ή ύπόθεσις δτι
ή θέσει μακρά συλλαβή λαμβάνεται καταχρηστικώς
'Ετνπ. 2.3.12.
Έξήγησις δύο δυσερμήνευτων επιγραφών υπό Ά. Σκιά
αιτιολογία θά ήτο ανάρμοστος, άντ'αύτής δ'έμελλε
νά τεθή πράτασις αναφορική (οϊ έϋ'άνομεν).
Μετά τον ν. Βάσην προέτεινε νέαν συμπλήρωσιν
και έρμηνείαν της επιγραφής ό κ. Στ. Ν. Δραγού-
μης έν τω παρόντι τάμω της Δρχ. Έφ. σελ. 122
ώς έξης-
Ε]ΰ τό χρεών εϊμαρται. "Ορα τέλος ήμέτερον νϋν
τ. ε. « Εϊι εϊμαρται τό είμαρμένον τέλος της ζωής.
— Καλά ώρισεν ή ειμαρμένη την έκτισιν τοΰ κοι-
νού χρέους»' θεωρεί δέ ό κ. Δραγούμης τήν εκ-
'ΰρασιν ταύτην ώς διαμαρτυρίαν πίκρας ειρωνείας
κατά των ορισμών τοΟ πεπρωμένοι ή ώς από-
φθεγμα γαλήνιου φιλοσοφικής ψυχής.
Ή ερμηνεία αύτη αληθώς εκφράζει το έξαιρε-
τικον τής τύχης τών νεκρών, εις ους ανήκει τ6 έπί-
γραμμα, άλλ' δμως μοι φαίνεται δτι και αυτη δεν
εινε ορθή, επειδή κατά ταύτην εκ τής δλως έςαιρε-
τικής τύχης τών τριών νεκρών συνάγεται καθολική
κρίσις περί τοΰ πεπρωμένου πάντων τών ανθρώπων,
ή δέ κρίσις αύτη εκφράζει ή άπαισιοδοξίαν άσυμβί-
βαστον προς τάς περί τοΟ βίου δοξασίας τών αρχαίων
ή έγκαρτέρησιν άρμόζουσαν μόνον εις χριστιανούς
θεωροΟντας τάς έν τω βίω συμφοράς ώς δοκιμα-
σίαν. Εις αρχαίους "Ελληνας τών άρχών του Γ'
π. Χρ. αιώνος, εις όν ανήκει το έπίγραμμα, είνε
ανάρμοστος καϊ ή ειρωνεία, άφοΰ το πεπρωμένον
δεν υπόκειται εις έπίκρισιν ούδέ ρυθμίζεται κατά
τά άρέσκοντα τοις άνθρώποις, καϊ ή φιλοσοφική
εγκαρτέρησις, επειδή ούδεΐς λόγος ύπήρχε προς
έπιδοκιμασίαν του όλως έςαιρετικοΰ θανάτου τών
τριών νεκρών.
Εις έμέ φαίνεται ό'τι αδίκως άποκρούεται ή άνά-
γνωσις [0]ύ τό χρεών εϊμαρται, έπειδή ή έκφρασις
αύτη δέν'εΐνε άναγκαΐον νά έρμηνευθή ώς ήρμή-
νευσεν αυτήν ό κ. Βάσης. Ή λέξις τό χρεών ση-
μαίνει μεν άληθώς και τήν μοϊραν, άλλ δμως ή
πρώτη και κυρία αύτής σημασία εϊνε εύρυτέρα δη-
λοΟσα έν γένει τό προσήκον ή τό άναγκαΐον, ώς
π. χ. ΙΙινδ. Πυθ. Β' 53 έμέ χρεών φεύγειν δάκος
κακαγοριάν, Πυθ. Γ' 2 ει χρεών τοϋΰ' άμετέρας
από γλώσσας κοινόν ενξασΰ'αι έπος, Νεα. ΙΑ' 17
έν λόγοις δ' αστών άγαΰοΐσι μιν ύμνεϊσϋ'αι χρεών.
Και είνε μεν αληθές δτι έν τοις παραδείγμασι τού-
τοις τό χρεών εϊνε άναρθρον, το δέ σύναρΟρον τό
χρεών και μάλιστα έν τοις έπιτυμβίοις έπιγράμ-
μασιν έ'χει τήν σημασίαν τοΰ πεπρωμένου τέλους,
άλλά και έν τή περιπτώσει ταύτη ή πρώτη και
κυρία αύτοΰ σημασία δέν έχει άφανισθή, έπειδή
τό πεπρωμένον εϊνε το κατ' εξοχήν προσήκον και
άναγκαΐον, ώς εΐκότως και κατά φύσιν τελούμε-
νον, έπομένως ή πρώτη σημασία τής λέξεως ήου-
νατο και έν τή στενωτέρα έννοια αύτής νά μή είνε
πάντοτε άμυδρά.
Έάν λοιπόν ταύτην τήν σημασίαν άποδώσωμεν
καϊ εις τήν φράσιν ου τό χρεών εϊμαρται, ή έξήγη-
σις αύτής είνε σαφής και εύκολωτάτη' σημαίνει
δηλαδή δεν εινε πεπρωμένον τό προσήκον, και
τούτου άπόδεξις έστω τό ήμέτερον τέλος, διότι
ένω δέν εϊνε φυσικόν νά άπού\>ήσκγι δ πατήρ
όμοϋ μετά πάσης τής οικογενείας αύτοΰ, άλλά νά
έπιζώσι τινά τούλάχιατον τών τέκνων, ημείς τρεις
δντες άπε&άνομεν άπαντες ομού. Ο έπιγραμυ,α-
τοποιος δηλαδή ήθέλησε νά δηλώση δτι άτόπως ή
μοίρα λέγεται τό χρεών, τουτέστι τό κατ εξοχήν
προσήκον, διότι πράγματι πολλάκις δέν εινε χρεών,
άλλ ού χρεών, ώς έν τή προκειμένη περιπτώσει.
Καϊ δύναται μεν νά λεχθή δτι ή φράσις ού τό χρεών
εϊμαρται είνε γενική, έν ώ ή προκειμένη περίπτω-
σις είνε εξαιρετική, ώστε θά ήρμοζε μάλλον νά
λεχθή ουκ άει ή ού πάσι τό προσήκον εϊμαρται,
άλλά τό άρθρον τό τιθέμενον εις τήν λέξιν χρεών
δηλοΰσαν τό πεπρωμένον, παριστά τό πεπρωμένον
ώς τό κατ εξοχήν και άνευ έξαιρέσεως χρεών,
ώστε καϊ μία μόνη έξαίρεσις καθίστα άτοπον τήν
ονομασίαν τό χρεών.
"Οταν δ' έρμηνευθή κατά τοΰτον τον τρόπον ή
προκειμένη έπιγραφή, καθίσταται αμφίβολος καϊ
δυσαπόδεκτος ή άλλως εύλογος διόρθωσις τοΰ ούτε
εις οϊδε, ήν προτείνει Ό κ. Βάσης, έπειδή ή μετοχή
εϊνε άναγκαία καθ' ό δεικνύουσα δτι οί τρεις πνι-
γέντες ήσαν ολόκληρος οικογένεια άπολεσθεΐσα
πανοικί, ώστε ή τύχη αύτών παρίσταται έ'τι οϊ-
κτροτέρα. Άληθώς ή χρήσις τοΰ δυϊκοΰ άριθμοΰ
ένταΰθα άντϊ τοΰ μόνου -προέχοντος πληθυντικοΰ
είνε σόλοικος, ή δέ προσθήκη τοΰ Σ, δι' ό υπάρ-
χει θέσις κενή έπϊ τοΰ λίθου, αντιβαίνει εις τό μέ-
τρον, άλλ' δμως καϊ πάλιν ού'τε ή διόρθωσις τοΰ
κειμένου φαίνεται άπαραίτητος, ού'τε ή ύπόθεσις δτι
ή θέσει μακρά συλλαβή λαμβάνεται καταχρηστικώς
'Ετνπ. 2.3.12.