DOI article:
Skias, Andreas: Neōterai anaskaphai en tē panarchaia Eleusiniakē nekropolei
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14281#0021
' Ελενσιηακής νεκροπόλεως άνασκαφαί· νπο Α. Σκιά.
11
Ζέγγελη άπέδειξεν ότι ύπήρχε μέν έν αύτη φω-
σφόρος ιζοοζογόμζνοζ έκ τέφρας οστών, άλλ' ούτος
εϊχε συγκαταμιχθη μετ' άλλων σωμάτων ιδία γης
ασβεστολιθικής1. Δηλαδή ή άσβεστος αύτη ήτο
άπλοΟν καταστάλαγμα των δια του εδάφους διερ-
χομένων ομβρίων υδάτων προσλαμβανόντων έν δια-
λύσει άνΟρακικόν άσβέστιον εκ της ασβεστολιθι-
κής γης και φωσφόρον εκ της τέφρας των πυρών,
καταλειπόντων δε τάς ούσίας ταύτας ώς ίζημα,
δπου ύπήρχε στρώμα γης πορώδες2. Αύτη κα-
3' έαυτην λοιπόν ή άσβεστος αύτη ούδεμίαν εχει
σημασίαν, ό δέ έν αύτη φωσφόρος έχει παραληφθή
εκ της τέφρας, έν ή κυρίως ευρίσκεται. Δια τούτο
έν έ'τει 1902, ότε εύρέΟη εκείθεν του* τοιχαρίου Ζ
πολύ μεγαλυτέρα ποσότης εκ της άσβεστου ταύ-
της, έΟεωρήΟη περιττόν νά άναλυθή αύτη χημι-
κώς, άνελύΟη δέ μόνον ή τέφρα.
Το προς δυσμάς εκείθεν του τοιχαρίου Ζ τμήμα
του αέρους τούτου της νεκροπόλεως τό άνασκαφέν
έν έ'τει 1902 εχει μήκος περίπου 15 μ. και πλάτος
περίπου 8, τά δ έν αύτώ εύρεΟέντα τοιχάρια παρί-
στατο έν πίν. Α'σχεδιαγράφημα.Γεωμετρικός τάφος
ουδείς ευρέθη έν τω τμήματι τούτω πλην τοΟ ανω-
τέρω (σελ.7α) μνημονευθέντος νεκροδόχου αγγείου.
Τά τοιχάρια ταύτα εχουσιν ύψος μικρότατον ουδέ-
ποτε υπερβαίνον τά 0,50, τά περισσότερα δέ άποτε-
λοΟνται έξ ένός μόνον δόμου λίθων ύψους 0,40.Έν
ες αύτών άποτελεϊται μόνον εκ μιας στρώσεως
ποταμίων λίθων μικρών, ώστε το ύψος αύτού εϊνε
έλάχιστον. Καίτοι δέ εΐνε προφανές ό'τι άνή-
κουσιν εις πολλά κτίσματα άλλεπαλλήλως κτισθέν-
1 Πρβλ. τά υπό Ζέγγελη γεγραμμένα έν Πρακτ. τη; Άρ'/. Έτ.
1898 σελ. 76 «Και όσον μέν άφορα τήν άσβεστον, αΰτη οίποτελεΐ το
κύριον συστατικόν όλων των άνω δειγμάτων, Ιδία, δμως ουχί μετά
φωσφορικού οξέος ηνωμένη ώς άν&ρακικόν άοβέστιον.....έξ ου
υ)ς συμπέρασμα απορρέει τό γεγονός ότι τά χώματα ταΰτα δεν δύ-
νανται νά εινε τέφρα δοτών, άλλ' αν όντως λείψανα όατων ϋπάο·
χουσιν εν αυτοΐς, ταϋτα συγκατεχώσ&ηοαν άναμίξ μετ' ασβεστολι-
θικής γήςιί. Σελ. 79 «Έκ τούτων πάντων έμόρφωσα τήν πεποίθησιν
ότι 6 άνευρεΟείς φωσφόρος έν τοις χώμασι και τη τέφρα οφείλεται εις
τεφραν οστών συγκαταμιχ&εΐσαν μετ' άλΛων σωμάτων, ιδία. γης
ασβεστολιθικής)).
1 Ακριβώς της αυτής συστάσεως πλην του φωσφόρου εϊνε και ό έν
τω κατα τήν Πάρνηθα "Αντρο) του Πάνος πωρώδης έπίπαγος (Πρακτ.
της Άρχ. Έτ. 1900 σελ. 38-39, 1901 σελ. 32). Ωσαύτως και έν
τη καλυπτούστ; τά ερείπια των άρ/αίων Πλαταιών έπι·/ώσει ευρίσκε-
ται απανταχοΰ τοιαύτη άσβεστος έν ε'ι'όει άραιάς τέφρας ή λατύπης.
τα, δμως κείνται άπαντα περίπου κατά τό αύτο
έπίπεδον, ώστε φαίνονται οτι οέν άφίσταντκι πολύ
άπ αλλήλων γρονο~λογι·/.Γϋζ. Τό άνω μέρος αύτών
κείται μόλις 1 μ. περίπου ύψηλότερον της αφε-
τηρίας.
Ανωτέρω τών τοιχαρίων τούτων ούτε τάφος τις
εύρέθη πλην του προμνημονευθέντος (σελ. 7α) νε-
κροδόχου αγγείου, ούτε κτίσμα τι, ούτε άλλο τι
άντικείμενον εντός τών χωμάτων, άλλ' άπασα ή
έπίχωσις ήτο καθαρά γη και απανταχού όμοια.
Βαθύτερον ο' αύτών ουδέν άλλο τοιχάριον εύρέθη
καθ' άπασαν ταύτην τήν εκτασιν.
Στρώματα τέφρας εύρέθησαν καθ' άπασαν τήν
εκτασιν ταύτην, έξ αύτών δέ το άνώτατον μόλις
ισούται προς τό άνω μέρος τών αύτόθι τοιχαρίων,
τά δέ κατώτερα έξ αύτών κείνται βαθύτερον πάν-
των τών τοιχαρίων τούτων. Τά δύο ανώτατα στρώ-
ματα της τέφρας δεν έςετείνοντο συνεχή καθ' άπα-
σαν τήν εκτασιν ταύτην, άλλά οιεκόπτοντο έν τω
μέσω περίπου αύτής, τά μεθόρια όμως αύτών δεν
άνεζητήθησαν έπιμελώς κατά τήν άνασκαφήν, ούτε
εύκολον ήτο νά διακριθώσι. Βαθύτερον αύτών κατά
κατά τό νοτιανατολικόν μέρος της άνασκαφής του
1902 εύρέΟη τρίτον στρώμα τέφρας κείμενον επί
στρώματος χ άλικων πάχους παλάμης περίπου, έπι-
καλυπτόμενον δέ ύπό οχ ι πολύ παχέος στρώματος
άμμου. "Ετι βαθύτερον δέ, 1 μέτρον σχεδόν κατω-
τέρω τών τοιχαρίων, ύπήρχε τέταρτον στρώμα, τό
όποιον κατά τό δυτικώτερον μέρος της άνασκαφής
παρετηρήθη ότι είχε μέγα πάχος, άλλ' ή έκτασις
του στρώματος τούτου δέν ήτο δυνατόν νά έξακρι-
βωθή ένεκα τοΰ άναβλύζοντος ύδατος. Κατά τό
άνατολικώτερον μέρος της άνασκαφής υπεράνω τού
κατωτάτου στρώματος τής τέφρας ύπήρχε στρώμα
άμμου πάχους πλέον τού 1 μέτρου, μήκους δέ έξ
άνατολών προς δυσμάς 4 30 μ., έν ή ύπήρχον και
όστρακα προμυκηναϊκά και οστά ζώων άκαυστα.
Ή άμμος αύτη κατά τό βόρειον μεν πλευρόν τού
τοιχαρίου Ζ' ύψοΟτο μέχρι τού άνοηάτου μέρους
τού τοιχαρίου τούτου, κατά δέ τό νότιον πλευρόν
εύοίσκετο σχεδόν 0'50 βαθύτερον, ύπεράνω δ αύ-
τής ύπήρχε το άνώτατον στρώμα τής τέφρας. Ιο
στρώμα δηλαδή τής άμμου εϊχεν ίκανώς άπότο-
μον (50% περίπου) κλίσιν έκ βορρά προς νότον,
όμοια δ' άπότομος κλίσις αύτού παρετηρήθη προσ-
11
Ζέγγελη άπέδειξεν ότι ύπήρχε μέν έν αύτη φω-
σφόρος ιζοοζογόμζνοζ έκ τέφρας οστών, άλλ' ούτος
εϊχε συγκαταμιχθη μετ' άλλων σωμάτων ιδία γης
ασβεστολιθικής1. Δηλαδή ή άσβεστος αύτη ήτο
άπλοΟν καταστάλαγμα των δια του εδάφους διερ-
χομένων ομβρίων υδάτων προσλαμβανόντων έν δια-
λύσει άνΟρακικόν άσβέστιον εκ της ασβεστολιθι-
κής γης και φωσφόρον εκ της τέφρας των πυρών,
καταλειπόντων δε τάς ούσίας ταύτας ώς ίζημα,
δπου ύπήρχε στρώμα γης πορώδες2. Αύτη κα-
3' έαυτην λοιπόν ή άσβεστος αύτη ούδεμίαν εχει
σημασίαν, ό δέ έν αύτη φωσφόρος έχει παραληφθή
εκ της τέφρας, έν ή κυρίως ευρίσκεται. Δια τούτο
έν έ'τει 1902, ότε εύρέΟη εκείθεν του* τοιχαρίου Ζ
πολύ μεγαλυτέρα ποσότης εκ της άσβεστου ταύ-
της, έΟεωρήΟη περιττόν νά άναλυθή αύτη χημι-
κώς, άνελύΟη δέ μόνον ή τέφρα.
Το προς δυσμάς εκείθεν του τοιχαρίου Ζ τμήμα
του αέρους τούτου της νεκροπόλεως τό άνασκαφέν
έν έ'τει 1902 εχει μήκος περίπου 15 μ. και πλάτος
περίπου 8, τά δ έν αύτώ εύρεΟέντα τοιχάρια παρί-
στατο έν πίν. Α'σχεδιαγράφημα.Γεωμετρικός τάφος
ουδείς ευρέθη έν τω τμήματι τούτω πλην τοΟ ανω-
τέρω (σελ.7α) μνημονευθέντος νεκροδόχου αγγείου.
Τά τοιχάρια ταύτα εχουσιν ύψος μικρότατον ουδέ-
ποτε υπερβαίνον τά 0,50, τά περισσότερα δέ άποτε-
λοΟνται έξ ένός μόνον δόμου λίθων ύψους 0,40.Έν
ες αύτών άποτελεϊται μόνον εκ μιας στρώσεως
ποταμίων λίθων μικρών, ώστε το ύψος αύτού εϊνε
έλάχιστον. Καίτοι δέ εΐνε προφανές ό'τι άνή-
κουσιν εις πολλά κτίσματα άλλεπαλλήλως κτισθέν-
1 Πρβλ. τά υπό Ζέγγελη γεγραμμένα έν Πρακτ. τη; Άρ'/. Έτ.
1898 σελ. 76 «Και όσον μέν άφορα τήν άσβεστον, αΰτη οίποτελεΐ το
κύριον συστατικόν όλων των άνω δειγμάτων, Ιδία, δμως ουχί μετά
φωσφορικού οξέος ηνωμένη ώς άν&ρακικόν άοβέστιον.....έξ ου
υ)ς συμπέρασμα απορρέει τό γεγονός ότι τά χώματα ταΰτα δεν δύ-
νανται νά εινε τέφρα δοτών, άλλ' αν όντως λείψανα όατων ϋπάο·
χουσιν εν αυτοΐς, ταϋτα συγκατεχώσ&ηοαν άναμίξ μετ' ασβεστολι-
θικής γήςιί. Σελ. 79 «Έκ τούτων πάντων έμόρφωσα τήν πεποίθησιν
ότι 6 άνευρεΟείς φωσφόρος έν τοις χώμασι και τη τέφρα οφείλεται εις
τεφραν οστών συγκαταμιχ&εΐσαν μετ' άλΛων σωμάτων, ιδία. γης
ασβεστολιθικής)).
1 Ακριβώς της αυτής συστάσεως πλην του φωσφόρου εϊνε και ό έν
τω κατα τήν Πάρνηθα "Αντρο) του Πάνος πωρώδης έπίπαγος (Πρακτ.
της Άρχ. Έτ. 1900 σελ. 38-39, 1901 σελ. 32). Ωσαύτως και έν
τη καλυπτούστ; τά ερείπια των άρ/αίων Πλαταιών έπι·/ώσει ευρίσκε-
ται απανταχοΰ τοιαύτη άσβεστος έν ε'ι'όει άραιάς τέφρας ή λατύπης.
τα, δμως κείνται άπαντα περίπου κατά τό αύτο
έπίπεδον, ώστε φαίνονται οτι οέν άφίσταντκι πολύ
άπ αλλήλων γρονο~λογι·/.Γϋζ. Τό άνω μέρος αύτών
κείται μόλις 1 μ. περίπου ύψηλότερον της αφε-
τηρίας.
Ανωτέρω τών τοιχαρίων τούτων ούτε τάφος τις
εύρέθη πλην του προμνημονευθέντος (σελ. 7α) νε-
κροδόχου αγγείου, ούτε κτίσμα τι, ούτε άλλο τι
άντικείμενον εντός τών χωμάτων, άλλ' άπασα ή
έπίχωσις ήτο καθαρά γη και απανταχού όμοια.
Βαθύτερον ο' αύτών ουδέν άλλο τοιχάριον εύρέθη
καθ' άπασαν ταύτην τήν εκτασιν.
Στρώματα τέφρας εύρέθησαν καθ' άπασαν τήν
εκτασιν ταύτην, έξ αύτών δέ το άνώτατον μόλις
ισούται προς τό άνω μέρος τών αύτόθι τοιχαρίων,
τά δέ κατώτερα έξ αύτών κείνται βαθύτερον πάν-
των τών τοιχαρίων τούτων. Τά δύο ανώτατα στρώ-
ματα της τέφρας δεν έςετείνοντο συνεχή καθ' άπα-
σαν τήν εκτασιν ταύτην, άλλά οιεκόπτοντο έν τω
μέσω περίπου αύτής, τά μεθόρια όμως αύτών δεν
άνεζητήθησαν έπιμελώς κατά τήν άνασκαφήν, ούτε
εύκολον ήτο νά διακριθώσι. Βαθύτερον αύτών κατά
κατά τό νοτιανατολικόν μέρος της άνασκαφής του
1902 εύρέΟη τρίτον στρώμα τέφρας κείμενον επί
στρώματος χ άλικων πάχους παλάμης περίπου, έπι-
καλυπτόμενον δέ ύπό οχ ι πολύ παχέος στρώματος
άμμου. "Ετι βαθύτερον δέ, 1 μέτρον σχεδόν κατω-
τέρω τών τοιχαρίων, ύπήρχε τέταρτον στρώμα, τό
όποιον κατά τό δυτικώτερον μέρος της άνασκαφής
παρετηρήθη ότι είχε μέγα πάχος, άλλ' ή έκτασις
του στρώματος τούτου δέν ήτο δυνατόν νά έξακρι-
βωθή ένεκα τοΰ άναβλύζοντος ύδατος. Κατά τό
άνατολικώτερον μέρος της άνασκαφής υπεράνω τού
κατωτάτου στρώματος τής τέφρας ύπήρχε στρώμα
άμμου πάχους πλέον τού 1 μέτρου, μήκους δέ έξ
άνατολών προς δυσμάς 4 30 μ., έν ή ύπήρχον και
όστρακα προμυκηναϊκά και οστά ζώων άκαυστα.
Ή άμμος αύτη κατά τό βόρειον μεν πλευρόν τού
τοιχαρίου Ζ' ύψοΟτο μέχρι τού άνοηάτου μέρους
τού τοιχαρίου τούτου, κατά δέ τό νότιον πλευρόν
εύοίσκετο σχεδόν 0'50 βαθύτερον, ύπεράνω δ αύ-
τής ύπήρχε το άνώτατον στρώμα τής τέφρας. Ιο
στρώμα δηλαδή τής άμμου εϊχεν ίκανώς άπότο-
μον (50% περίπου) κλίσιν έκ βορρά προς νότον,
όμοια δ' άπότομος κλίσις αύτού παρετηρήθη προσ-