DOI Artikel:
Skias, Andreas: Neōterai anaskaphai en tē panarchaia Eleusiniakē nekropolei
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14281#0023
'Ελενσινιακής νεκροπόλεως άνασκαφαί' υπο Ά. Σκιά.
13
σκάφης πολύ βαθύτερον τοΰ ποο-ηγουμένου υπερ-
άνω του έπί τών χαλίκων στρώματος της τέφρας.
Έκτος τών όστρακων καΐ ικανών άκαύστων
όστών ζώων ευρισκομένων εντός της τέφρας καί
τών χωμάτων ουδέν άλλο ευρέθη καθ άπαν το
τμήμα τοΰτο τής άνασκαφής πλην πέντε μικρών
μυλολίΦων τεθραυσμένων, εξ ών δύο ήσαν ένωκο-
δομημένοι εν τινι τών τάφων τών νήπιων, όπως
είχον εΰρεθή και άλλοι πρότερον1.
Τα λοιπά δύο τμήματα τής νεκροπόλεως κατά
την όφρύν του λόφου τής άκροπόλεως, τά οποία
άνεσκάφησαν το μεν εν ετει 1898, το δε εν μέρει
μεν τψ 1898 εν μέρει δε τφ 1902, κείνται αμφό-
τερα παρ'αυτήν την έσωτερικήν πλευράν τού περι-
βάλλοντος την άκρόπολιν τείχους τών χρόνων τής
άκμής τής Ελλάδος. Έκ τοΟ τείχους τούτου εϊ-
χεν εΰρεθή προ τίνων ετών τμήμά τι έμπροσθεν
του άνωτέρω μνημονευθέντος θολωτού τάφου,
όπερ και σημειοΰται εν τω σχεδίω πίν. Γ', εν ετει
δέ 1902 ευρέθησαν λείψανα αύτοΰ και περαι-
τέρω προς ανατολάς μέχρι του οικήματος, εν ώ
άλλοτε κατώκει διευθύνων την άνασκαφήν ό έφορος
Α Φίλιος2. Κατά τά νΟν εύρεθέντα λείψανα το
τείχος τοΰτο φαίνεται ότι εΐνε συνέχεια του -<4υ-
κουργείου τείχους τοΰ ίεροΰ, συνάπτεται δέ μετ'
αΰτοΰ περίπου κατ' όρθήν γωνίαν ύπο το δάπεοον
αύτοΰ τοΰ προειρημένου οικήματος. Έξω τοΰ αύτοΰ
οικήματος εκτείνεται κατά την αύτήν διεύθυνσιν
μόνον έπί είκοσι πεοίπου αέτοα3, έπειτα δέ κάα-
πτεται πάλιν κατά γωνίαν άμβλεΐαν ολίγον μεγα-
λυτέραν τής ορθής και χωρεί προς δυσμάς μέχρι
τοΰ θολωτού τάφου. Παρά την προειρημένην προς
δυσμάς καμπήν το τείχος τοΰτο κείται 16,38 μέ-
τρα ύψηλότερον τής αφετηρίας, παρά δέ τον θολω-
τον τάφον 15,33. Τά σωζόμενα λείψανα αύτοΰ εινε
1 Έφ. Άρχ. 1898 σελ. 49 δποσημ. 2.
2 Τό οίκημα τοΰτο σημειοΰται έν τω σχ^εδιαγραφη'ματι τοΰ ίεροΰ
εν Πρακτ. Άρχ. Έτ. 1887 πίν. 1 όμοΰ μετά τοΰ τότε υπάρχοντος
προσωρινοΰ Μουσείου, μεθ' ου συνέχεται.
,! Αυτόθι κατά τήν γωνίαν εις εκ τών λίθων τοΰ τείχους τούτου έχει
λάξευμα τι άβαθες πλάτους 0,18, ώσεί έμελλε νά προσαρμοσθη τι
=ντος αυτοΰ. Πιθανώς ί'στατο αυτόθι δρος τις, ώς ό παρά τό Δίπυλον
δρος Κεραμεικον |Ι1ρδ. και τά έν Πρακτ. της Άρχ. Έτ. 1898 σελ.
71 γεγραμμένα περί τίνος άλλου όμοιου ό'ρου).
εκτισμένα εξ έπιχωρίου μέλανος ασβεστόλιθου κατά
τον πολυγωνικον τρόπον συχνάκις μεταπίπτοντα εις
τον ίσοδομικόν υπεράνω δέ τών θεμελίων φαίνε-
ται ό'τι ήτο ίκτισμένον έξ άλλου ύλικοΰ, πιθανώς
πώρινου λίθου.
Τά σωζόμενα λείψανα άνήκουσιν εις τους κατω-
τάτους δόμους τών θεμελίων έχοντα πάχος σχετι-
κώς μικρόν, διότι ένεκα τής κατωφέρειας τοΰ εδά-
φους οί κατώτατοι δόμοι τών λίθο,ιν δεν κατεΐχον
άπαν το πάχος τοΰ τείχους. Έκ τοΰ τρόπου τής
οικοδομίας μοι φαίνεται ό'τι τείχος τοΰτο δέν εινε
παλαιότερον τοΰ Δ' π. Χ. αιώνος, πιθανώτατα δέ
συνέχεια τοΰ περί τήν νοτίαν αύλήν τοΰ ίεροΰ
Λυκουργείου τείχους, καίτοι διά τήν φυσικήν
βεβαίως όχυρότητα τής θέσεως δέν εινε τοσοΰτον
στερεώς έκτισμένον, όσον εκείνο.
Τό μυκηναϊκόν τείχος τοΰ ίεροΰ, το όποιον άναμ-
φιβόλως περιέβαλλε και τήν άκρόπολιν πάντα/ό-
θεν, εκείτο βεβαίως έσώτερον τοΰ προειρημένου,
διότι τά έν τή νοτία αύλή τοΰ ίεροΰ λείψανα τοΰ
μυκηναϊκοΰ εινε πολύ ύψηλότερον και έσωτέρω τε-
θεμελιωμένα ή τό Αυκούργειον τείχος4, το δ' άπό-
κρημνον τής νοτιάς κλιτύος τοΰ λόφου τής άκροπό-
λεως ένεδείκνυε νά κτισθή αύτόθι έ'τι ύψηλότερον.
Γνωστόν δ' άλλως εινε έκτου έν Αθήναις Πελαργι-
κοΰ και άλλων παραδειγμάτων ότι τά προϊστορικά
τείχη προς αποφυγήν τών μεγάλων επιχωματώσεων,
εις τάς οποίας δέν άντεΐχεν ή σχετικώς μικρά αύ-
τών στερεότης, περιωρίζοντο εις τά ύψηλότατα
μέρη τών λόφων άκολουθοΰντα τάς φυσικάς ανω-
μαλίας τοΰ έδάφους. Συμοώνως λοιπόν προς ταΰτα
τό μυκηναϊκόν τείχος πρέπει νά ύποτεθή ότι κατά
τήν νοτίαν κλιτύν τής άκροπόλεως συνέπιπτε πε-
ρίπου προς τό άνωτέρω σωζόμενον βυζαντινόν τεί-
χος, ού" ό πύργος εΐνε τεθεμελιωμένος 2ο,85 μέτρα
ύψηλότερον τής άφετηρίας. Τά άλλα τείχη τοΰ
ίεροΰ φαίνεται ότι ήσαν επεκτάσεις μόνον τής πε-
ριοχής τοΰ ίεροΰ, δέν έξετείνοντο δέ εις τά άλλα
μέρη τής άκροπόλεως.
4 Πρακτ. της Άρχ. Έτ. 1895 πίν. 1,Ρ3, σελ. 163. Σημειωτέον
δ'ότι έν τώ Ό'-ΐηρικώ "Υμνο) εις Λημητρα (στ. 271) μνημονεύεται
πόλις και αίπύ τείχος, ό δε ναός της Λη'μητρος εκείτο ΰποκάτω αυτών
{ύπαί). Τά τείχος λοιπόν έκεϊνο εκείτο κατά το ΰψηλότατον μέρος
τοΰ λόοου, ώστε τό σωζόμενον μυκηναϊκόν τείχος τοΰ ίεροΰ πρέπει
νά όποτεθη ο'ις υστερωτέρα έπέκτασις εκείνου, καίπερ παλαιοτέρα βε-
βαίως τοΰ Όμηρικοΰ "Υμνου.
13
σκάφης πολύ βαθύτερον τοΰ ποο-ηγουμένου υπερ-
άνω του έπί τών χαλίκων στρώματος της τέφρας.
Έκτος τών όστρακων καΐ ικανών άκαύστων
όστών ζώων ευρισκομένων εντός της τέφρας καί
τών χωμάτων ουδέν άλλο ευρέθη καθ άπαν το
τμήμα τοΰτο τής άνασκαφής πλην πέντε μικρών
μυλολίΦων τεθραυσμένων, εξ ών δύο ήσαν ένωκο-
δομημένοι εν τινι τών τάφων τών νήπιων, όπως
είχον εΰρεθή και άλλοι πρότερον1.
Τα λοιπά δύο τμήματα τής νεκροπόλεως κατά
την όφρύν του λόφου τής άκροπόλεως, τά οποία
άνεσκάφησαν το μεν εν ετει 1898, το δε εν μέρει
μεν τψ 1898 εν μέρει δε τφ 1902, κείνται αμφό-
τερα παρ'αυτήν την έσωτερικήν πλευράν τού περι-
βάλλοντος την άκρόπολιν τείχους τών χρόνων τής
άκμής τής Ελλάδος. Έκ τοΟ τείχους τούτου εϊ-
χεν εΰρεθή προ τίνων ετών τμήμά τι έμπροσθεν
του άνωτέρω μνημονευθέντος θολωτού τάφου,
όπερ και σημειοΰται εν τω σχεδίω πίν. Γ', εν ετει
δέ 1902 ευρέθησαν λείψανα αύτοΰ και περαι-
τέρω προς ανατολάς μέχρι του οικήματος, εν ώ
άλλοτε κατώκει διευθύνων την άνασκαφήν ό έφορος
Α Φίλιος2. Κατά τά νΟν εύρεθέντα λείψανα το
τείχος τοΰτο φαίνεται ότι εΐνε συνέχεια του -<4υ-
κουργείου τείχους τοΰ ίεροΰ, συνάπτεται δέ μετ'
αΰτοΰ περίπου κατ' όρθήν γωνίαν ύπο το δάπεοον
αύτοΰ τοΰ προειρημένου οικήματος. Έξω τοΰ αύτοΰ
οικήματος εκτείνεται κατά την αύτήν διεύθυνσιν
μόνον έπί είκοσι πεοίπου αέτοα3, έπειτα δέ κάα-
πτεται πάλιν κατά γωνίαν άμβλεΐαν ολίγον μεγα-
λυτέραν τής ορθής και χωρεί προς δυσμάς μέχρι
τοΰ θολωτού τάφου. Παρά την προειρημένην προς
δυσμάς καμπήν το τείχος τοΰτο κείται 16,38 μέ-
τρα ύψηλότερον τής αφετηρίας, παρά δέ τον θολω-
τον τάφον 15,33. Τά σωζόμενα λείψανα αύτοΰ εινε
1 Έφ. Άρχ. 1898 σελ. 49 δποσημ. 2.
2 Τό οίκημα τοΰτο σημειοΰται έν τω σχ^εδιαγραφη'ματι τοΰ ίεροΰ
εν Πρακτ. Άρχ. Έτ. 1887 πίν. 1 όμοΰ μετά τοΰ τότε υπάρχοντος
προσωρινοΰ Μουσείου, μεθ' ου συνέχεται.
,! Αυτόθι κατά τήν γωνίαν εις εκ τών λίθων τοΰ τείχους τούτου έχει
λάξευμα τι άβαθες πλάτους 0,18, ώσεί έμελλε νά προσαρμοσθη τι
=ντος αυτοΰ. Πιθανώς ί'στατο αυτόθι δρος τις, ώς ό παρά τό Δίπυλον
δρος Κεραμεικον |Ι1ρδ. και τά έν Πρακτ. της Άρχ. Έτ. 1898 σελ.
71 γεγραμμένα περί τίνος άλλου όμοιου ό'ρου).
εκτισμένα εξ έπιχωρίου μέλανος ασβεστόλιθου κατά
τον πολυγωνικον τρόπον συχνάκις μεταπίπτοντα εις
τον ίσοδομικόν υπεράνω δέ τών θεμελίων φαίνε-
ται ό'τι ήτο ίκτισμένον έξ άλλου ύλικοΰ, πιθανώς
πώρινου λίθου.
Τά σωζόμενα λείψανα άνήκουσιν εις τους κατω-
τάτους δόμους τών θεμελίων έχοντα πάχος σχετι-
κώς μικρόν, διότι ένεκα τής κατωφέρειας τοΰ εδά-
φους οί κατώτατοι δόμοι τών λίθο,ιν δεν κατεΐχον
άπαν το πάχος τοΰ τείχους. Έκ τοΰ τρόπου τής
οικοδομίας μοι φαίνεται ό'τι τείχος τοΰτο δέν εινε
παλαιότερον τοΰ Δ' π. Χ. αιώνος, πιθανώτατα δέ
συνέχεια τοΰ περί τήν νοτίαν αύλήν τοΰ ίεροΰ
Λυκουργείου τείχους, καίτοι διά τήν φυσικήν
βεβαίως όχυρότητα τής θέσεως δέν εινε τοσοΰτον
στερεώς έκτισμένον, όσον εκείνο.
Τό μυκηναϊκόν τείχος τοΰ ίεροΰ, το όποιον άναμ-
φιβόλως περιέβαλλε και τήν άκρόπολιν πάντα/ό-
θεν, εκείτο βεβαίως έσώτερον τοΰ προειρημένου,
διότι τά έν τή νοτία αύλή τοΰ ίεροΰ λείψανα τοΰ
μυκηναϊκοΰ εινε πολύ ύψηλότερον και έσωτέρω τε-
θεμελιωμένα ή τό Αυκούργειον τείχος4, το δ' άπό-
κρημνον τής νοτιάς κλιτύος τοΰ λόφου τής άκροπό-
λεως ένεδείκνυε νά κτισθή αύτόθι έ'τι ύψηλότερον.
Γνωστόν δ' άλλως εινε έκτου έν Αθήναις Πελαργι-
κοΰ και άλλων παραδειγμάτων ότι τά προϊστορικά
τείχη προς αποφυγήν τών μεγάλων επιχωματώσεων,
εις τάς οποίας δέν άντεΐχεν ή σχετικώς μικρά αύ-
τών στερεότης, περιωρίζοντο εις τά ύψηλότατα
μέρη τών λόφων άκολουθοΰντα τάς φυσικάς ανω-
μαλίας τοΰ έδάφους. Συμοώνως λοιπόν προς ταΰτα
τό μυκηναϊκόν τείχος πρέπει νά ύποτεθή ότι κατά
τήν νοτίαν κλιτύν τής άκροπόλεως συνέπιπτε πε-
ρίπου προς τό άνωτέρω σωζόμενον βυζαντινόν τεί-
χος, ού" ό πύργος εΐνε τεθεμελιωμένος 2ο,85 μέτρα
ύψηλότερον τής άφετηρίας. Τά άλλα τείχη τοΰ
ίεροΰ φαίνεται ότι ήσαν επεκτάσεις μόνον τής πε-
ριοχής τοΰ ίεροΰ, δέν έξετείνοντο δέ εις τά άλλα
μέρη τής άκροπόλεως.
4 Πρακτ. της Άρχ. Έτ. 1895 πίν. 1,Ρ3, σελ. 163. Σημειωτέον
δ'ότι έν τώ Ό'-ΐηρικώ "Υμνο) εις Λημητρα (στ. 271) μνημονεύεται
πόλις και αίπύ τείχος, ό δε ναός της Λη'μητρος εκείτο ΰποκάτω αυτών
{ύπαί). Τά τείχος λοιπόν έκεϊνο εκείτο κατά το ΰψηλότατον μέρος
τοΰ λόοου, ώστε τό σωζόμενον μυκηναϊκόν τείχος τοΰ ίεροΰ πρέπει
νά όποτεθη ο'ις υστερωτέρα έπέκτασις εκείνου, καίπερ παλαιοτέρα βε-
βαίως τοΰ Όμηρικοΰ "Υμνου.