DOI Artikel:
Euangelidēs, Dēmētrios E.: Ek tēs Mykēnōn geōmetrikēs nekropoleōs
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14281#0139
Εκ τής Μυκηνών γεωμετρικής
και τά κτεοίσματα, άλλ ουχί πάντοτε οί τάβοι
είχον και κτερίσματα, ώς έν Αθήναις (ΑΜ 1893 σ.
104,133), έν Έλευσΐνι (ΑΕ 1889 σ. 182, 184,
αύτ. 1898 σ. 80, 89 κτλ.) και έν τω προκειμένω
τάφω. 'Αλλά το άξιοσημείωτον έν τούτω είναι 8τι
έπι της καλυπτηρίου πλακΌς ύπήρχον αγγεία ,
άτινα βεβαίως ούχΙ ώς κτερίσματα ετέθησαν εκεί.
Ειναί γνωστόν 8τι επί τάφων πολλαχου ευρέθησαν
νεκρικά αγγεία χρησιμεύοντα προς ΰποδοχήν των
χοών, άς προσέφερον τοις νεκροΐς. Ούτω εύρίσκο-
μεν έν Αθήναις τά μεγαλοπρεπή αγγεία του Δί-
πυλου μετά του τετριμένου συνήθως πυΟμένος, έν
Έλευσΐνι ωσαύτως, ένθα μάλιστα έπ'ι του τάφου του
λεγομένου της Ίσιοος και επί άλλων υδρία έχρη-
σιμοποιήθη προς τον σκοπόν τούτον1. ΙΙιΟανώτατα
συγγενή προς τά των τζρονηοοών αγγεία εχουσι
προορισμον και ό επί τοΟ προκειμένου τάφου ευρε-
θείς ανεστραμμένος σκύφος (είκ. 3) και έτερον
μικροτερον άγγεΐον. 'Αλλά το έπι της καλυπτη-
ρίου πλακός έν τω μέσω και κατά το άκρον αύτής
εύρεΟέν και έν είκ. 8 άπεικονισθέν έχει όλως ές"αι-
ρετικον σχήμα και ίδιον διαφέρον ενταύθα. Όμοιάζει
προς πυξίδα, άλλ'έδωκα μάλλον εις αυτό το όνομα
χύτραν, διότι τοσούτον μεγάλη και τοιούτου σχή-
ματος πυξίς τό πρώτον παρουσιάζεται, δσον γνω-
ρίζω, έπειτα και πραγματικώς έκ πρώτης όψεως
άντιλαμβάνεταί τις δτι λίαν άρμόζει αύτώ το δοθέν
όνομα. Έχει παχέα υψηλά τοιχώματα και κάθετα,
λίαν εύρύ στόμιον και δύο προς τούτοις λαβάς δια
το εύμετακόμιστον, σφόδρα όμοιάζον προς τους
παρ' ήμΐν έν χρήσει χαλκούς λέβητας. Ή δ' υπε-
ράνω του τάφου θέσις και ο προορισμός αυτοΰ πα-
ρέχουσιν ίσως ήμΐν την κλείδα προς κατανοησιν
πολλαχώς έρμηνευθείσης λέξεως αναφερομένης εις
την ταφήν. Παρά τω ψευδοπλατωνικώ διαλόγω
ΜίνωΊ'315 ο λόγου γενομένου περί τών έθίμων της
ταφής λέγεται ό'τι οί Αθηναίοι προς τοις άλλοις
μετεπέμποντο και έγχυτριστρίας Έκ τών πολλών
δοθεισών τή λέξει ταύτη έρμηνειών 2 νομίζω δτι
ή μάλλον ορθή είναι ή άποδίδουσα αυτή την έν-
νοιαν χοηφόρων. Διότι γραμματικώς μέν είναι τε-
λείως δυνατή (πρβ. έγχειρίζω τι = τίθημί τι έντός
1 Ίδε Ροΐΐΐδβη 3. 19-20. Ορο. τα περί άπορίψεως τη; γνώμης
ταύτης λεγόμενα ίιτ.ό Κουρουνιώτου έν ΑΕ 1906 α. 14·1δ.
2 Ίοέ αύτας παρα Ροαίββη σ. 47-49.
νεκροπόλεως' νπο Δ. Εναγγελίδον.
της χειρός : έγχυτρίζω = τίθημι ή χέω έντός χύ-
τρας), πραγματικώς δε πιθανωτάτη. Είναι γνωστόν
δτι παρ' άρχαίοις ή χύτρα ήτο έν χρήσει εις τελε-
τάς καθαρτικάς και έςιλαστικάς. Καθ ΊΙσύχιον έν
λ. φαρμακή έλέγετο ή χύτρα, ήν ήτοίμαζον τοις κα-
θαίρουσι τάς πόλεις" κατά τήν τρίτην, την και τε-
λευταίαν ήμέραν τών Ανθεστηρίων, έν Αθήναις,
ήτις εκαλεΐτο «χύτροι», «τών μέν ολυμπίων θεών
ούδενϊ το παράπαν έθος εχουσι θύειν,Έρμή δέ χθο-
νίω», προς τούτοις ουδείς τών ιερέων γεύεται τής
χ_ύτρας ήν έψουσι κατά τήν πόλιν, οί δέ παρόντες
ίλάσκονται ύπέρ τών αποθανόντων τον Έρμήν 3'
δηλ. ίλάσκοντο και έθυον εις τόν χθόνιον θεόν Έρ-
μήν, ούτινος ή μετά τών τάφων συνάφεια απεδεί-
χθη ασφαλώς ΰπό του 1ι. ΟιΐΓϋιΐΒ, Όίβ αηίϊΐνβη
Ηθπιιθ. Κατάδηλος ούτω είναι ή σχέσις τής χύ-
τρας προς τους νεκρούς, πολλώ δέ σαφεστέρα γί-
νεται δΓ ών λέγει ο Σου'ίδας έν λ. έγχυτρίστριαι'
αί τάς χοάς τοις τετελευτηκόσιν έπιφέρουσαι . . .
Και έπιβεβαιοΰται διά τής παρουσίας έ~ί του έκ
έκ Μυκηνών τάφου τής χύτρας, του άγγείου δήλα
δή δπερ κατ' έξοχήν ήδύνατο νά δώση άφορμήν εις
τήν τελευταίαν ταύτην ονομασίαν. Διότι άλλως
πλείστον ομοιάζουσα κυκλικώ βόθρω είναι φανερόν
δτι ή χύτρα αύτη έχρησίμευεν έ~ί του τάφου ώς
δοχεΐον τών προσφερομένων τω νεκρώ χοών έγ-
χυτρίστριαι δέ εύστοχώτατα ήδύναντο νά κλη-
θώσιν αί γυναίκες αί έκτελουσαι το έργον τούτο.
Και δεν είναι μέν δυνατόν ν' άποδειχθή δτι επί
πάντων τών τάφων ετίθετο χύτρα (τούναντίον μά-
λιστα συμβαίνει), αλλά δέν είναι άπίθανον δτι
τοΟτο ήτό ποτε σύνηθες έν δεδομένα» τινί χρόνω,
έντευθεν δέ δύναται νά εχη άφετηρίαν ή λέςις έγ-
χυτρίστρια' και έκλιπούσης βραδύτερον τής απο-
κλειστικής χρήσεως τής χύτρας ώς νεκρικού άγ-
γείου (ή περιορισθείσης μόνον ένιαχου), παρέμεινε
μόνον ή λέξις διατηρήσασα τήν σημασίαν αύτής
και είτα λαβοΰσα και άλλας' διότι εύκολον είναι
νά κατανοήση τις πώς έκ τής άρχικής ταύτης ση-
μασίας το έγχυτρίζειν περιέπεσεν εις τήν τοΰ φο-
νεύειν (ώς έν Σχολ. 'Αριστοφ. Σφηκ. 298), εάν
ένθυμηθή και το παρ' ήμΐν τής δημώδους φωνής
εντελώς άνάλογον α θά σου βράσω ή θά σου φάγω
3 Σχολ. 'Αριστοφ. Βάτο. 218. Και καθόλου πρβ. ΗίΙΓΠβΟΠ,
Ρι·οΐ6§οπιβη& Ιο ίΐιβ 8ΐιΐ(3γ ο{ Οΐ'ββϊν ΐ'β1ϊ§ϊοη, σελ. 36 38.
και τά κτεοίσματα, άλλ ουχί πάντοτε οί τάβοι
είχον και κτερίσματα, ώς έν Αθήναις (ΑΜ 1893 σ.
104,133), έν Έλευσΐνι (ΑΕ 1889 σ. 182, 184,
αύτ. 1898 σ. 80, 89 κτλ.) και έν τω προκειμένω
τάφω. 'Αλλά το άξιοσημείωτον έν τούτω είναι 8τι
έπι της καλυπτηρίου πλακΌς ύπήρχον αγγεία ,
άτινα βεβαίως ούχΙ ώς κτερίσματα ετέθησαν εκεί.
Ειναί γνωστόν 8τι επί τάφων πολλαχου ευρέθησαν
νεκρικά αγγεία χρησιμεύοντα προς ΰποδοχήν των
χοών, άς προσέφερον τοις νεκροΐς. Ούτω εύρίσκο-
μεν έν Αθήναις τά μεγαλοπρεπή αγγεία του Δί-
πυλου μετά του τετριμένου συνήθως πυΟμένος, έν
Έλευσΐνι ωσαύτως, ένθα μάλιστα έπ'ι του τάφου του
λεγομένου της Ίσιοος και επί άλλων υδρία έχρη-
σιμοποιήθη προς τον σκοπόν τούτον1. ΙΙιΟανώτατα
συγγενή προς τά των τζρονηοοών αγγεία εχουσι
προορισμον και ό επί τοΟ προκειμένου τάφου ευρε-
θείς ανεστραμμένος σκύφος (είκ. 3) και έτερον
μικροτερον άγγεΐον. 'Αλλά το έπι της καλυπτη-
ρίου πλακός έν τω μέσω και κατά το άκρον αύτής
εύρεΟέν και έν είκ. 8 άπεικονισθέν έχει όλως ές"αι-
ρετικον σχήμα και ίδιον διαφέρον ενταύθα. Όμοιάζει
προς πυξίδα, άλλ'έδωκα μάλλον εις αυτό το όνομα
χύτραν, διότι τοσούτον μεγάλη και τοιούτου σχή-
ματος πυξίς τό πρώτον παρουσιάζεται, δσον γνω-
ρίζω, έπειτα και πραγματικώς έκ πρώτης όψεως
άντιλαμβάνεταί τις δτι λίαν άρμόζει αύτώ το δοθέν
όνομα. Έχει παχέα υψηλά τοιχώματα και κάθετα,
λίαν εύρύ στόμιον και δύο προς τούτοις λαβάς δια
το εύμετακόμιστον, σφόδρα όμοιάζον προς τους
παρ' ήμΐν έν χρήσει χαλκούς λέβητας. Ή δ' υπε-
ράνω του τάφου θέσις και ο προορισμός αυτοΰ πα-
ρέχουσιν ίσως ήμΐν την κλείδα προς κατανοησιν
πολλαχώς έρμηνευθείσης λέξεως αναφερομένης εις
την ταφήν. Παρά τω ψευδοπλατωνικώ διαλόγω
ΜίνωΊ'315 ο λόγου γενομένου περί τών έθίμων της
ταφής λέγεται ό'τι οί Αθηναίοι προς τοις άλλοις
μετεπέμποντο και έγχυτριστρίας Έκ τών πολλών
δοθεισών τή λέξει ταύτη έρμηνειών 2 νομίζω δτι
ή μάλλον ορθή είναι ή άποδίδουσα αυτή την έν-
νοιαν χοηφόρων. Διότι γραμματικώς μέν είναι τε-
λείως δυνατή (πρβ. έγχειρίζω τι = τίθημί τι έντός
1 Ίδε Ροΐΐΐδβη 3. 19-20. Ορο. τα περί άπορίψεως τη; γνώμης
ταύτης λεγόμενα ίιτ.ό Κουρουνιώτου έν ΑΕ 1906 α. 14·1δ.
2 Ίοέ αύτας παρα Ροαίββη σ. 47-49.
νεκροπόλεως' νπο Δ. Εναγγελίδον.
της χειρός : έγχυτρίζω = τίθημι ή χέω έντός χύ-
τρας), πραγματικώς δε πιθανωτάτη. Είναι γνωστόν
δτι παρ' άρχαίοις ή χύτρα ήτο έν χρήσει εις τελε-
τάς καθαρτικάς και έςιλαστικάς. Καθ ΊΙσύχιον έν
λ. φαρμακή έλέγετο ή χύτρα, ήν ήτοίμαζον τοις κα-
θαίρουσι τάς πόλεις" κατά τήν τρίτην, την και τε-
λευταίαν ήμέραν τών Ανθεστηρίων, έν Αθήναις,
ήτις εκαλεΐτο «χύτροι», «τών μέν ολυμπίων θεών
ούδενϊ το παράπαν έθος εχουσι θύειν,Έρμή δέ χθο-
νίω», προς τούτοις ουδείς τών ιερέων γεύεται τής
χ_ύτρας ήν έψουσι κατά τήν πόλιν, οί δέ παρόντες
ίλάσκονται ύπέρ τών αποθανόντων τον Έρμήν 3'
δηλ. ίλάσκοντο και έθυον εις τόν χθόνιον θεόν Έρ-
μήν, ούτινος ή μετά τών τάφων συνάφεια απεδεί-
χθη ασφαλώς ΰπό του 1ι. ΟιΐΓϋιΐΒ, Όίβ αηίϊΐνβη
Ηθπιιθ. Κατάδηλος ούτω είναι ή σχέσις τής χύ-
τρας προς τους νεκρούς, πολλώ δέ σαφεστέρα γί-
νεται δΓ ών λέγει ο Σου'ίδας έν λ. έγχυτρίστριαι'
αί τάς χοάς τοις τετελευτηκόσιν έπιφέρουσαι . . .
Και έπιβεβαιοΰται διά τής παρουσίας έ~ί του έκ
έκ Μυκηνών τάφου τής χύτρας, του άγγείου δήλα
δή δπερ κατ' έξοχήν ήδύνατο νά δώση άφορμήν εις
τήν τελευταίαν ταύτην ονομασίαν. Διότι άλλως
πλείστον ομοιάζουσα κυκλικώ βόθρω είναι φανερόν
δτι ή χύτρα αύτη έχρησίμευεν έ~ί του τάφου ώς
δοχεΐον τών προσφερομένων τω νεκρώ χοών έγ-
χυτρίστριαι δέ εύστοχώτατα ήδύναντο νά κλη-
θώσιν αί γυναίκες αί έκτελουσαι το έργον τούτο.
Και δεν είναι μέν δυνατόν ν' άποδειχθή δτι επί
πάντων τών τάφων ετίθετο χύτρα (τούναντίον μά-
λιστα συμβαίνει), αλλά δέν είναι άπίθανον δτι
τοΟτο ήτό ποτε σύνηθες έν δεδομένα» τινί χρόνω,
έντευθεν δέ δύναται νά εχη άφετηρίαν ή λέςις έγ-
χυτρίστρια' και έκλιπούσης βραδύτερον τής απο-
κλειστικής χρήσεως τής χύτρας ώς νεκρικού άγ-
γείου (ή περιορισθείσης μόνον ένιαχου), παρέμεινε
μόνον ή λέξις διατηρήσασα τήν σημασίαν αύτής
και είτα λαβοΰσα και άλλας' διότι εύκολον είναι
νά κατανοήση τις πώς έκ τής άρχικής ταύτης ση-
μασίας το έγχυτρίζειν περιέπεσεν εις τήν τοΰ φο-
νεύειν (ώς έν Σχολ. 'Αριστοφ. Σφηκ. 298), εάν
ένθυμηθή και το παρ' ήμΐν τής δημώδους φωνής
εντελώς άνάλογον α θά σου βράσω ή θά σου φάγω
3 Σχολ. 'Αριστοφ. Βάτο. 218. Και καθόλου πρβ. ΗίΙΓΠβΟΠ,
Ρι·οΐ6§οπιβη& Ιο ίΐιβ 8ΐιΐ(3γ ο{ Οΐ'ββϊν ΐ'β1ϊ§ϊοη, σελ. 36 38.