DOI Artikel:
Kuruniōtēs, Kōnstantinos: To en Lykossoura Megaron tēs Despoinēs
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14281#0165
Το έν Λνκοσονρα. Μέγαρον της Δεσποίνης- υπό Κ. Κονροννιώτου,
155
Έν Σάϊ 1 καλείται μέγαρον αέρος τι έν τώ ίερώ
της Άθηνας μή χαρακτηριζόμενον άκριβεστερον,
άλλα διάφορον πάντους του ΐ'?/οΰ, διότι όπισθεν μεν
τούτου, παντός τον της 'Αΰηναίης έχόμεναι τοί-
χου, ήσαν αί τα^αί τοϋ οΰκ οσιον ποιενμαι επί τοι-
ούτο) πρήγματι έξαγορεύειν τοϋνομα, κεχωρισμέ-
ναι δ' άπό τούτων άγχοτάτω του μεγάρου, έοιόντι
αριστερής χειρός ήσαν αί ταφαί του Απρίου καΐ
των άλλί,υν έκ του Σαϊτικου νομού βασιλέων.
Προς τοις ανωτέρω πρέπει νά δεχθώμεν δτι της
λέξεως μέγαρον έγίνετο χρήσις και προκειμένου
άπλώς περί βωμοϋ, ίδια δέ βωμού των χθονίων
θεών 2.
Παρά Παυσανία (Δ'.31, 9) προκύπτει τούτο
σα'ύώς έκ του έν Μεσσήνη μεγάρου των Κουρή-
τίον, έ')'#α ζώα τά πάντα ομοίως καϋ'αγίζουσιν
άρξάμενοι γαρ από βοών τε και αιγών καταβαί-
νονσιν ές τονς δρνιϋ·ας άφιέντες εις την φλόγα.
Ότι δεν εϊνε πιθανόν νά ύπήρχεν έν Μεσσήνη ίδιος
μεγαλοπρεπής ναός των Κουρήτων, δστις νά έκα-
λεΐτο μέγαρον, νομίζω δτι δύναται πάς τις νά άπο-
δεχθή, επομένως μόνον εκ του βωμού, έν ω προ-
σεφέροντο αί ονομαζόμεναι θυσίαι Οά άπετελεΐτο
το μέγαρον των Κουρήτων.
Αλλά τρανήν άπόδειξιν περί της χρήσεως της
λέξεως μέγαρον προκειμένου περι βωμού, και δή
βωμοΟ ουχί υπογείου, άλλά συνήθους τύπου, ώς
ήσαν οί βωμοί των άλλων θεών, παρέχει το Μέ-
γαρον της Δεσποίνης εν Αυκοσούρα.
Ό Αμμώνιος3 έν τώ περί βοηαοϋ πραγματευό-
μενος περί της διαφοράς μεταξύ βωμού, εστίας,
έσχάρας και μεγάρου, φαίνεται δτι δέχεται δτι και
το μέγαρον ήτο είδος βωμοΰ, έπεξηγών δέ τοΰτο
δια του εστία περιωκοδομημένη, δίδει σαφή ίδέαν
περί της συστάσεως αυτού. Ήτο δηλαδή τοΰτο
βωμός, ούτινος δ πυρήν άπετελεΐτο εξ άρχαιοτέρου
βίυμου, πιθανώτατα έκ της τέφρας τών θυσιών
μόνον έσχηματισμένου, ον δ Αμμώνιος καλεί
έστίαν, και δστις ίσως άκριβώς ένεκα της άρχαιό-
τητος αύτοΰ και της μετ αύτοϋ' συνδεομένης πα-
ραδόσεως εφ-ρεν ήδη την όνομασίαν μέγαρον.
1 ΉΡοδ. Β' 169,170
2 Πορφυρίου άβ αηίνο ηι/τηρ/ι. σελ. 60 (Ν»υο1ί). -οί. Ι,ο-
1)βο1ί ΑρΙαορΗ. σελ. 830.
3 Ίδε όίνω σελ. 154 σηα. 9.
Ιήν ορθότητα του ορισμού του Αμμωνίου άπο-
δεικνύει το Μέγαρον της Αεσποίνης, ούτινος το
πλείστον του πυρήνος άπετελεΐτο, ώς έφάνη κατά
την άνασκαφήν, έκ τών υπολειμμάτων άρχαιοτέ-
ρου ν θυσιών 4.
Εν τή σημασία ταύτη του μεγάρου δηλαδή ώς
βωμού μεταχειρίζεται ές άπαντος τήν λέξιν και δ
Πλούταρχος (Μάρκελλο: XX), προκειμένου περί
τών μεγάρου τών ματέρων έν Έγγυίω της Σικε-
λίας. Πιθανώτατα δ' έν τή αύτη σημασία γίνεται
χρήσις της λέξεως και έν ΟΙΑ 573 β {μηδέ προς
τοϋς βωμούς μηδέ το μέγαρον προσίησιν).
Και οπουδήποτε άλλαχου αναφέρεται το μέγα-
ρον 0 ούδααοΰ' είναι σα-^-ές δ'τι ίσοδυνααεΐ τοΰτο
προς ναόν.
Εκ τών άνωτέρω συνάγω δτι ή ιερά σημασία
της λέξεως μέγαρον δεν προήλθεν έκ της σημα-
σίας, ήν έχει τοΰτο παρ' Ομήρω, του κυριωτέρου
οηλαοή μέρους του οίκου ή και του οίκου καθόλου.
)ποθέτο.>, μολονότι δεν είνε δυνατόν νά ά-οδειχθή,
δτι το μέγαρον ή ίσως και μάγαρον ήτο άρχήθεν
ταυτόσημον προς τήν έστίαν, έσήμαινε δηλαδή τήν
θέσιν έν ή έκαίετο πυρ. Έκ της έν τώ μέσω δ' ύ-
παρχούσης εστίας, της καλούμενης άρχήθεν μέγα-
ρον, ώνομάσθη και δλόκληρον το δωμάτιον, και
προήλθεν ή ομηρική σημασία της λέξεως.
Άλλ' δπως ή εστία ούτω και το μέγαρον κα-
τήντησε νά σημαίνη βωμόν. Έκ της σημασίας
ταύτης του βωμού μετέπεσεν εις τήν σημασίαν
του βόθρου ή έν γένει υπογείου μέρους, έν ώ έτε-
λουντο μυστηριώδεις θυσίαι, έκ τούτου δέ κατήν-
τησε νά σημαίνη μέρος τι έν τοις ίεροΐς, έν ώ έτε-
λοΰντο μυστηριώδεις τελεταί, ή ήσαν άποτεθει-
μένα μυστικά πράγματα, ή έν γένει μέρος τι, εις ο
ή πρόσοδος δεν ήτο εις πάντας επιτετραμμένη.
Ευρήματα έκ τον Μεγάρου,
Ως είπον ήδη άνωτέρω έν τή άνασκαφή μου εγώ
μόνον ολίγα τεμάχια πήλινων πλακιδίων μετ άνα-
γλύπτων κηρυκείίυν εύρον έν τή ές υπολειμμάτων
4 Τοιοΰτοι βιυαοί δεν ν,σαν ασυνήθεις έν Ελλάδι" πρβ. Ρΐ1θ1ΐ8-
Ιθϊπ Κο1(1β\νθγ ΖΗ'β ΤβηιρβΙ ν.υηίβτϋαΐίβη σελ. 84. ΡαηΙι/-
\νί880ΐυα έν λ ΑΙΙαν σελ. 1668
5 Ιίαυσ. Λ 39. δ. 40, 6. Γ' 25, 9. Η'6, 4. Δίων Κάσσ. ΝΔ/19.
1ιθΒ38-Γου03Γΐ II (στήλη έ/. Μαντινεία; στί/. 29). ΓθΠ§βΓβ3
Μαηΐίίΐββ 84.
155
Έν Σάϊ 1 καλείται μέγαρον αέρος τι έν τώ ίερώ
της Άθηνας μή χαρακτηριζόμενον άκριβεστερον,
άλλα διάφορον πάντους του ΐ'?/οΰ, διότι όπισθεν μεν
τούτου, παντός τον της 'Αΰηναίης έχόμεναι τοί-
χου, ήσαν αί τα^αί τοϋ οΰκ οσιον ποιενμαι επί τοι-
ούτο) πρήγματι έξαγορεύειν τοϋνομα, κεχωρισμέ-
ναι δ' άπό τούτων άγχοτάτω του μεγάρου, έοιόντι
αριστερής χειρός ήσαν αί ταφαί του Απρίου καΐ
των άλλί,υν έκ του Σαϊτικου νομού βασιλέων.
Προς τοις ανωτέρω πρέπει νά δεχθώμεν δτι της
λέξεως μέγαρον έγίνετο χρήσις και προκειμένου
άπλώς περί βωμοϋ, ίδια δέ βωμού των χθονίων
θεών 2.
Παρά Παυσανία (Δ'.31, 9) προκύπτει τούτο
σα'ύώς έκ του έν Μεσσήνη μεγάρου των Κουρή-
τίον, έ')'#α ζώα τά πάντα ομοίως καϋ'αγίζουσιν
άρξάμενοι γαρ από βοών τε και αιγών καταβαί-
νονσιν ές τονς δρνιϋ·ας άφιέντες εις την φλόγα.
Ότι δεν εϊνε πιθανόν νά ύπήρχεν έν Μεσσήνη ίδιος
μεγαλοπρεπής ναός των Κουρήτων, δστις νά έκα-
λεΐτο μέγαρον, νομίζω δτι δύναται πάς τις νά άπο-
δεχθή, επομένως μόνον εκ του βωμού, έν ω προ-
σεφέροντο αί ονομαζόμεναι θυσίαι Οά άπετελεΐτο
το μέγαρον των Κουρήτων.
Αλλά τρανήν άπόδειξιν περί της χρήσεως της
λέξεως μέγαρον προκειμένου περι βωμού, και δή
βωμοΟ ουχί υπογείου, άλλά συνήθους τύπου, ώς
ήσαν οί βωμοί των άλλων θεών, παρέχει το Μέ-
γαρον της Δεσποίνης εν Αυκοσούρα.
Ό Αμμώνιος3 έν τώ περί βοηαοϋ πραγματευό-
μενος περί της διαφοράς μεταξύ βωμού, εστίας,
έσχάρας και μεγάρου, φαίνεται δτι δέχεται δτι και
το μέγαρον ήτο είδος βωμοΰ, έπεξηγών δέ τοΰτο
δια του εστία περιωκοδομημένη, δίδει σαφή ίδέαν
περί της συστάσεως αυτού. Ήτο δηλαδή τοΰτο
βωμός, ούτινος δ πυρήν άπετελεΐτο εξ άρχαιοτέρου
βίυμου, πιθανώτατα έκ της τέφρας τών θυσιών
μόνον έσχηματισμένου, ον δ Αμμώνιος καλεί
έστίαν, και δστις ίσως άκριβώς ένεκα της άρχαιό-
τητος αύτοΰ και της μετ αύτοϋ' συνδεομένης πα-
ραδόσεως εφ-ρεν ήδη την όνομασίαν μέγαρον.
1 ΉΡοδ. Β' 169,170
2 Πορφυρίου άβ αηίνο ηι/τηρ/ι. σελ. 60 (Ν»υο1ί). -οί. Ι,ο-
1)βο1ί ΑρΙαορΗ. σελ. 830.
3 Ίδε όίνω σελ. 154 σηα. 9.
Ιήν ορθότητα του ορισμού του Αμμωνίου άπο-
δεικνύει το Μέγαρον της Αεσποίνης, ούτινος το
πλείστον του πυρήνος άπετελεΐτο, ώς έφάνη κατά
την άνασκαφήν, έκ τών υπολειμμάτων άρχαιοτέ-
ρου ν θυσιών 4.
Εν τή σημασία ταύτη του μεγάρου δηλαδή ώς
βωμού μεταχειρίζεται ές άπαντος τήν λέξιν και δ
Πλούταρχος (Μάρκελλο: XX), προκειμένου περί
τών μεγάρου τών ματέρων έν Έγγυίω της Σικε-
λίας. Πιθανώτατα δ' έν τή αύτη σημασία γίνεται
χρήσις της λέξεως και έν ΟΙΑ 573 β {μηδέ προς
τοϋς βωμούς μηδέ το μέγαρον προσίησιν).
Και οπουδήποτε άλλαχου αναφέρεται το μέγα-
ρον 0 ούδααοΰ' είναι σα-^-ές δ'τι ίσοδυνααεΐ τοΰτο
προς ναόν.
Εκ τών άνωτέρω συνάγω δτι ή ιερά σημασία
της λέξεως μέγαρον δεν προήλθεν έκ της σημα-
σίας, ήν έχει τοΰτο παρ' Ομήρω, του κυριωτέρου
οηλαοή μέρους του οίκου ή και του οίκου καθόλου.
)ποθέτο.>, μολονότι δεν είνε δυνατόν νά ά-οδειχθή,
δτι το μέγαρον ή ίσως και μάγαρον ήτο άρχήθεν
ταυτόσημον προς τήν έστίαν, έσήμαινε δηλαδή τήν
θέσιν έν ή έκαίετο πυρ. Έκ της έν τώ μέσω δ' ύ-
παρχούσης εστίας, της καλούμενης άρχήθεν μέγα-
ρον, ώνομάσθη και δλόκληρον το δωμάτιον, και
προήλθεν ή ομηρική σημασία της λέξεως.
Άλλ' δπως ή εστία ούτω και το μέγαρον κα-
τήντησε νά σημαίνη βωμόν. Έκ της σημασίας
ταύτης του βωμού μετέπεσεν εις τήν σημασίαν
του βόθρου ή έν γένει υπογείου μέρους, έν ώ έτε-
λουντο μυστηριώδεις θυσίαι, έκ τούτου δέ κατήν-
τησε νά σημαίνη μέρος τι έν τοις ίεροΐς, έν ώ έτε-
λοΰντο μυστηριώδεις τελεταί, ή ήσαν άποτεθει-
μένα μυστικά πράγματα, ή έν γένει μέρος τι, εις ο
ή πρόσοδος δεν ήτο εις πάντας επιτετραμμένη.
Ευρήματα έκ τον Μεγάρου,
Ως είπον ήδη άνωτέρω έν τή άνασκαφή μου εγώ
μόνον ολίγα τεμάχια πήλινων πλακιδίων μετ άνα-
γλύπτων κηρυκείίυν εύρον έν τή ές υπολειμμάτων
4 Τοιοΰτοι βιυαοί δεν ν,σαν ασυνήθεις έν Ελλάδι" πρβ. Ρΐ1θ1ΐ8-
Ιθϊπ Κο1(1β\νθγ ΖΗ'β ΤβηιρβΙ ν.υηίβτϋαΐίβη σελ. 84. ΡαηΙι/-
\νί880ΐυα έν λ ΑΙΙαν σελ. 1668
5 Ιίαυσ. Λ 39. δ. 40, 6. Γ' 25, 9. Η'6, 4. Δίων Κάσσ. ΝΔ/19.
1ιθΒ38-Γου03Γΐ II (στήλη έ/. Μαντινεία; στί/. 29). ΓθΠ§βΓβ3
Μαηΐίίΐββ 84.