DOI Artikel:
Xyngopulos, Andreas: Attikēs Byzantiakoi naoi
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14277#0168
136 Αττικής Βνζαντιακοϊ ναοί· νπδ Α. Ξνγγοπονλον.
Έάν νΰν έπί τή βάσει της γενομένης περιγρα-
φής τοΰ ναϊοίου και των πορισμάτων, όσα έκ της
μελέτης αύτοΟ έςηγάγομεν, 'θελήσωμεν νά έξετά-
σωμεν την χρονολογίαν τών ερειπίων του περιέρ-
γου τούτου κτίσματος θα στηρίξωμεν την έ'ρευναν
ήμών έπί δύο κυρίως βάσεων. Είναι δ' αύται άφ'ε-
νός μεν το γλυπτόν κόσμημα, άφ ετέρου δέ τα
ίχνη της τοιχογραφίας της Υπαπαντής. Το γλυ-
πτον κόσμημα ύπο ένα μόνον ορον θα ήδύνατο νά
χρησιμεύση ήμϊν ώς χρονολογική αφετηρία, ΰπό
τον ορον δηλαδή νά παραδεχθώμεν, ότι τοΰτο δεν
μετηνέχθη έκεΐ άλλαχόθεν άλλ' ότι ευθύς έξ άρχης
έγένετο χρήσις αύτοΟ προς διακάσμησιν άλλου
προγενεστέρου ναού έκεΐ ύπάρχοντος, ώς θά ίδω-
μεν. Η γνώμη αύτη, ότι δηλαδή δεν μετηνέχθη
τούτο άλλαχόθεν, φαίνεται ήμΐν λίαν πιθανή λαμ-
βανομένης ύπ δψιν της απομεμακρυσμένης θέσεως,
εις ήν τό ναίδιον υπάρχει.
Το φέρον τα εκ φύλλων άκάνθης και πλατέων
τοιούτων κοσμήματα τεμάχιον του υπερθύρου πά-
ραβαλλάμενον προς τεμάχιον υπερθύρου όμοια φέ-
ρον κοσαήυιατα εύοεθέν έν Δαονίω παοένει αεγά-
λας. προς εκείνο ομοιότητας. Η μόνη διαφορά έγ-
κειται εις τό ότι επί του τεμαχίου του Δαφνιού τά
πλατέα φύλλα καλύπτονται έν μέρει ύπό τών της
άκάνθης, ένώ έν τω ύπ δψιν τεμαχίω ταΰτα είναι
1 τοποθετημένα κατά σειράν .Το θραΰμα εκείνο του
Δαφνιού δ ΜΠΙθί ανάγει εις τον Ε' αιώνα [ΜίΙΙβί,
ϋ&ρΐιηί σ. 9). Επίσης το αύτό κόσμημα περίπου
φέρει και έπίθημά τι (ϊκφΟδΙβ) εΰρεθέν έν Δελφοΐς
και το όποιον δ Ι.αΐΐΓθήί, βασιζόμενος έπί τίνος
επ'αύτου γεγλυμμένου μονογράμματος, άναοιοάζει
2 εις τά περί το 450 μΧ ετη 2. Περί του άλλου αρ-
χιτεκτονικού μέλους του μικρού επιθήματος δεν
λας ίορτάς έν τη αγιορείτικη μονη τοΰ Βατοπεδίου). Ίί χρονολογία
(ΙΔ' αιών), ην εις τό τελευταϊον τοΰτο έ'ργον δίδει ό ΜΪΙΙβί (Γ.3
οοΐίθοϋοη οΙΐΓβΙϊβηηθ βΐ 1>γζ8ηίίηβ άβδ Ηαπίβδ Εΐιιάβδ,
Ρ3ΓΪ8 1903 Ν° Ο 192 34) και τοότον ακολουθών ό ΌαΙίοη δεν
είναι πιθανή. Τό έργον φαίτεται παλαιότερον.
1 Τό τεμάχτον τοΰ Δαφνιού παρά ΜίΙΙβί, ϋδρίιηί σ 8 είκ. 1.
2 Εαυ,νβηί, ϋβίρΐΐθβ οΙΐΓβϋθη έν ΒΟΗ τόμ. XXIII (1899)
σ. 218 και ή ε!/., σ. 215. Ό ΒνβΜβτ (Εΐαάβδ 8ΠΓ Πιΐδίοΐι-β
άβ \ά 3ου1ρΙιιι·β β^ζδηίίηβ έν Μίβδίοηδ δοΪΘηϋίίηυβδ Νοιιν.
8βπ'β 1911 Ϊ30β. 3 σ. 80 ζαί ιδιαιτέρου τεύχους σ. 64) λέγει οτι
χρήσης τών κοσμημάτων τούτων εγενετο εν τη βυζαντινή τεννη από
τοΰ Τ' αιώνος, ενώ άπό τοΰ Ε' δυνάμεθα νά χ^ρονολογι(σωμεν ταΰτα
μετ' ασφαλείας, ϊσως δέ και άπό τοΰ Δ'. Πρβ. 8ίτζΐ/ρθίϋ8Μ ΛΕ
1902 79 κέ. είκ. 16.
δυνάμεθα νά όμιλήσωμεν διότι άφ' ενός μεν τοΟτο
ευρίσκεται καθ' δλας τάς έποχάς της Βυζαντινής
τέχνης και έξ άλλου το κόσμημα δπερ θά διεφώ-
τιζεν ήμας είναι έπικεκαλυμμένον. Έν τούτοις ελ-
λείψει πάσης άλλης ενδείξεως δέν θά ήδύνατο νά
θεωρηθή άπίθανον ότι τοΰτο είναι σύγχρονον προς.
το τεμάχιον τοΰ παραθύρου.
εϊά των ερευνών τούτων εςαγεται οτι προ της
άνεγέρσεως του παλαιοτέρου μέρους τοΰ νυν ύπάρ-
χοντος ναού έν τή αύτη θέσει, ή έκεΐ που πλησίον
ΰπήρχεν άλλος παλαιότερος, ον έπί τή βάσει τοΰ-
διασωθέντος γλυπτού κοσμήματος δυνάμεθα νά
θέσωμεν περί τον Ε' ή Ρ' αιώνα. 'Επαναλαμβάνο
μεν όμως ότι τά πορίσματα ταύτα δύνανται νά
στηριχθώσιν έφ' όσον παραδεχόμεθα ότι τά γλυ-
πτά έκεΐνα όέν μετεφέρθησαν άλλαχόθεν. ΤΙ εικα-
σία ήμών περί ύπάρξεως πλινθίνου κτίσματος έχει.
υπέρ εαυτής το άνάλογον παράδειγμα του έν Αθή-
ναις ναοΟ τών άγιων θεοδώρίον.Έν ή δηλαδή θέσει
εγείρεται ό μέχρι ήμών περισωθείς κομψότατος
ναός εϋρίσκετο προηγουμένως άλλος έκ πλίνθων ον
.έκ βάθρων άνεκαίνισεν ό σπαθαοοκανοιδατος Κα-
λόμαλος. Ιοΰτο δέ μανθάνομεν έκ της μεγαλειτέ-
ρας τών δύο υπέρ τήν είσοδον του ναοΰ" έντετοιχι-
σμένων επιγραφών (ΟΙΟ 8803).
Και ταύτα μεν ώς προς τόν παλαιότερον ναόν.
Έκ δέ τών μέχρι ήμών διασωθέντων ερειπίων μό-
νον του νεωτέρου τμήματος έ'χομεν ασφαλείς όπω-
σοΰν ένδείςεις περί της ηλικίας αύτοΟ. Περί τοΰ
παλαιοτέρου όμως ούοένα δυνάμεθα νά ποιήσωμεν
λόγον.
Περί της ήλικίας τοΰ νεωτέρου ένδειξις χρονο-
λογική είναι ίσως ή παράστασις της Υπαπαντής.
Ως είδομεν, ή παράστασις αύτη έξ εικονογραφικών
λόγων δέν δύναται νά είναι παλαιοτέρα της έπί
τών Παλαιολόγων άναγεννήσεως (μέσα ΙΓ - μέσων
ΙΡ' αιώνος). Βοηθούμενοι όμως και έκ τοΟ σχή-
ματος τών γραμμάτων της ύπέρ τήν κεφαλήν τοΰ
Συμεώνος έπιγραφής μάλιστα δέ τοΰ Μ και του Η
άγόμεθα εις τό συμπέρασμα ότι ή επιγραφή δύνα-
ται μετά πολλής πιθανότητος νά άναχθή εις τον
ΙΔ' αιώνα3. Έν τούτοις δέν γνωρίζομεν έάν ή με- 8
3 Παραδείγματα επιγραφών τοΰ ΙΔ' αιώνος βλέπε παρά ΜίΙΙβί,
Ιηδοπρίΐοηδ 1>γζ3η1ίηβ8 άβ ΜΪ8ίΓ3 έν ΒΟΗ 1899 119. 121
ζαί -ίν. Χΐν-ΧΥ. Ζηοίον έν ΒΒΕ 1909 448-449 και ΒΒΕ 1911
Έάν νΰν έπί τή βάσει της γενομένης περιγρα-
φής τοΰ ναϊοίου και των πορισμάτων, όσα έκ της
μελέτης αύτοΟ έςηγάγομεν, 'θελήσωμεν νά έξετά-
σωμεν την χρονολογίαν τών ερειπίων του περιέρ-
γου τούτου κτίσματος θα στηρίξωμεν την έ'ρευναν
ήμών έπί δύο κυρίως βάσεων. Είναι δ' αύται άφ'ε-
νός μεν το γλυπτόν κόσμημα, άφ ετέρου δέ τα
ίχνη της τοιχογραφίας της Υπαπαντής. Το γλυ-
πτον κόσμημα ύπο ένα μόνον ορον θα ήδύνατο νά
χρησιμεύση ήμϊν ώς χρονολογική αφετηρία, ΰπό
τον ορον δηλαδή νά παραδεχθώμεν, ότι τοΰτο δεν
μετηνέχθη έκεΐ άλλαχόθεν άλλ' ότι ευθύς έξ άρχης
έγένετο χρήσις αύτοΟ προς διακάσμησιν άλλου
προγενεστέρου ναού έκεΐ ύπάρχοντος, ώς θά ίδω-
μεν. Η γνώμη αύτη, ότι δηλαδή δεν μετηνέχθη
τούτο άλλαχόθεν, φαίνεται ήμΐν λίαν πιθανή λαμ-
βανομένης ύπ δψιν της απομεμακρυσμένης θέσεως,
εις ήν τό ναίδιον υπάρχει.
Το φέρον τα εκ φύλλων άκάνθης και πλατέων
τοιούτων κοσμήματα τεμάχιον του υπερθύρου πά-
ραβαλλάμενον προς τεμάχιον υπερθύρου όμοια φέ-
ρον κοσαήυιατα εύοεθέν έν Δαονίω παοένει αεγά-
λας. προς εκείνο ομοιότητας. Η μόνη διαφορά έγ-
κειται εις τό ότι επί του τεμαχίου του Δαφνιού τά
πλατέα φύλλα καλύπτονται έν μέρει ύπό τών της
άκάνθης, ένώ έν τω ύπ δψιν τεμαχίω ταΰτα είναι
1 τοποθετημένα κατά σειράν .Το θραΰμα εκείνο του
Δαφνιού δ ΜΠΙθί ανάγει εις τον Ε' αιώνα [ΜίΙΙβί,
ϋ&ρΐιηί σ. 9). Επίσης το αύτό κόσμημα περίπου
φέρει και έπίθημά τι (ϊκφΟδΙβ) εΰρεθέν έν Δελφοΐς
και το όποιον δ Ι.αΐΐΓθήί, βασιζόμενος έπί τίνος
επ'αύτου γεγλυμμένου μονογράμματος, άναοιοάζει
2 εις τά περί το 450 μΧ ετη 2. Περί του άλλου αρ-
χιτεκτονικού μέλους του μικρού επιθήματος δεν
λας ίορτάς έν τη αγιορείτικη μονη τοΰ Βατοπεδίου). Ίί χρονολογία
(ΙΔ' αιών), ην εις τό τελευταϊον τοΰτο έ'ργον δίδει ό ΜΪΙΙβί (Γ.3
οοΐίθοϋοη οΙΐΓβΙϊβηηθ βΐ 1>γζ8ηίίηβ άβδ Ηαπίβδ Εΐιιάβδ,
Ρ3ΓΪ8 1903 Ν° Ο 192 34) και τοότον ακολουθών ό ΌαΙίοη δεν
είναι πιθανή. Τό έργον φαίτεται παλαιότερον.
1 Τό τεμάχτον τοΰ Δαφνιού παρά ΜίΙΙβί, ϋδρίιηί σ 8 είκ. 1.
2 Εαυ,νβηί, ϋβίρΐΐθβ οΙΐΓβϋθη έν ΒΟΗ τόμ. XXIII (1899)
σ. 218 και ή ε!/., σ. 215. Ό ΒνβΜβτ (Εΐαάβδ 8ΠΓ Πιΐδίοΐι-β
άβ \ά 3ου1ρΙιιι·β β^ζδηίίηβ έν Μίβδίοηδ δοΪΘηϋίίηυβδ Νοιιν.
8βπ'β 1911 Ϊ30β. 3 σ. 80 ζαί ιδιαιτέρου τεύχους σ. 64) λέγει οτι
χρήσης τών κοσμημάτων τούτων εγενετο εν τη βυζαντινή τεννη από
τοΰ Τ' αιώνος, ενώ άπό τοΰ Ε' δυνάμεθα νά χ^ρονολογι(σωμεν ταΰτα
μετ' ασφαλείας, ϊσως δέ και άπό τοΰ Δ'. Πρβ. 8ίτζΐ/ρθίϋ8Μ ΛΕ
1902 79 κέ. είκ. 16.
δυνάμεθα νά όμιλήσωμεν διότι άφ' ενός μεν τοΟτο
ευρίσκεται καθ' δλας τάς έποχάς της Βυζαντινής
τέχνης και έξ άλλου το κόσμημα δπερ θά διεφώ-
τιζεν ήμας είναι έπικεκαλυμμένον. Έν τούτοις ελ-
λείψει πάσης άλλης ενδείξεως δέν θά ήδύνατο νά
θεωρηθή άπίθανον ότι τοΰτο είναι σύγχρονον προς.
το τεμάχιον τοΰ παραθύρου.
εϊά των ερευνών τούτων εςαγεται οτι προ της
άνεγέρσεως του παλαιοτέρου μέρους τοΰ νυν ύπάρ-
χοντος ναού έν τή αύτη θέσει, ή έκεΐ που πλησίον
ΰπήρχεν άλλος παλαιότερος, ον έπί τή βάσει τοΰ-
διασωθέντος γλυπτού κοσμήματος δυνάμεθα νά
θέσωμεν περί τον Ε' ή Ρ' αιώνα. 'Επαναλαμβάνο
μεν όμως ότι τά πορίσματα ταύτα δύνανται νά
στηριχθώσιν έφ' όσον παραδεχόμεθα ότι τά γλυ-
πτά έκεΐνα όέν μετεφέρθησαν άλλαχόθεν. ΤΙ εικα-
σία ήμών περί ύπάρξεως πλινθίνου κτίσματος έχει.
υπέρ εαυτής το άνάλογον παράδειγμα του έν Αθή-
ναις ναοΟ τών άγιων θεοδώρίον.Έν ή δηλαδή θέσει
εγείρεται ό μέχρι ήμών περισωθείς κομψότατος
ναός εϋρίσκετο προηγουμένως άλλος έκ πλίνθων ον
.έκ βάθρων άνεκαίνισεν ό σπαθαοοκανοιδατος Κα-
λόμαλος. Ιοΰτο δέ μανθάνομεν έκ της μεγαλειτέ-
ρας τών δύο υπέρ τήν είσοδον του ναοΰ" έντετοιχι-
σμένων επιγραφών (ΟΙΟ 8803).
Και ταύτα μεν ώς προς τόν παλαιότερον ναόν.
Έκ δέ τών μέχρι ήμών διασωθέντων ερειπίων μό-
νον του νεωτέρου τμήματος έ'χομεν ασφαλείς όπω-
σοΰν ένδείςεις περί της ηλικίας αύτοΟ. Περί τοΰ
παλαιοτέρου όμως ούοένα δυνάμεθα νά ποιήσωμεν
λόγον.
Περί της ήλικίας τοΰ νεωτέρου ένδειξις χρονο-
λογική είναι ίσως ή παράστασις της Υπαπαντής.
Ως είδομεν, ή παράστασις αύτη έξ εικονογραφικών
λόγων δέν δύναται νά είναι παλαιοτέρα της έπί
τών Παλαιολόγων άναγεννήσεως (μέσα ΙΓ - μέσων
ΙΡ' αιώνος). Βοηθούμενοι όμως και έκ τοΟ σχή-
ματος τών γραμμάτων της ύπέρ τήν κεφαλήν τοΰ
Συμεώνος έπιγραφής μάλιστα δέ τοΰ Μ και του Η
άγόμεθα εις τό συμπέρασμα ότι ή επιγραφή δύνα-
ται μετά πολλής πιθανότητος νά άναχθή εις τον
ΙΔ' αιώνα3. Έν τούτοις δέν γνωρίζομεν έάν ή με- 8
3 Παραδείγματα επιγραφών τοΰ ΙΔ' αιώνος βλέπε παρά ΜίΙΙβί,
Ιηδοπρίΐοηδ 1>γζ3η1ίηβ8 άβ ΜΪ8ίΓ3 έν ΒΟΗ 1899 119. 121
ζαί -ίν. Χΐν-ΧΥ. Ζηοίον έν ΒΒΕ 1909 448-449 και ΒΒΕ 1911