DOI Artikel:
Mistriōtēs, Geōrgios: Peri tōn en Mykēnais Kyklōpeiōn bōmōn
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14277#0261
229
Περι τών εν Μυκήναις Κυκλώπειων βωμών
όπό
Γεωργίου Μιστριώτου.
Προ ολίγων ήμερων άναγινώσκων Ιφιγένειαν
τήν έν Αΰλίδι του" Εύριπίδου κατέληξα εις τίνα
αρχαιολογικά συμπεράσματα, απερ επιθυμώ να
ποιήσω γνωστά τοις άρχαιολόγοις.
Περί το τέλος του Προλόγου της είρημενης
τραγωδίας άναγινώσκονται οί έςής δύο στίχοι"
πάλιν έςόρμα, σείε χαλινούς
επί Κυκλώπων ίείς θυμέλας
(στ£χ. 150).
Ό Αγαμέμνων πεισθείς υπό του Μενελάου
έστειλε δέλτον προς τήν γυναίκα αύτοΟ, ίνα πέμψη
•τήν Ίφιγένειαν, όπως οηθεν συζεύςη αυτήν μετά
τοϊίΆχιλλέως, πράγματι ο', όπως θύση τί] 'Αρτέ-
μιδι. Αλλά μετανοήσας πέμπει πιστον δοΟλον έν-
τεταλμένον, ίνα κωλύση ταύτην από της αποστο-
λής της θυγατρος εις το στρατόπεοον τών Αχαιών.
Προς τούτο κελεύει τον δοΟλον, ίνα στρέψη προς
τάς Μυκήνας τήν άμαςαν τήν οέρουσαν τήν Ίφι-
γένειαν. Άλλα δια τι άρά γε τήν πόλιν ταύτην
ονομάζει έκ τών Βωμών τών Κυκλώπων;
ΚαΟ' ημάς δυο έρμηνεΐαι δύνανται νά δοΟώσιν'
ή πρώτη είναι, ότι ονομάζει τάς Μυκήνας έκ τών
περιφανών μνημείων, οϊα ήσαν οί Κυκλώπειοι βω-
μοί. Βωμούς πάντως είχον και αί άλλαι πόλεις,
άλλά Κυκλωπείους ίσως μόνον αί Μυκήναι, αί'τι-
νες επί του Ιοωϊκοΰ' πολεαου ητο πόλις έπιοανε-
στάτη (θουκυδ. Α , 10).
Ήαΐν γε ή πρώτη αύτη ερμηνεία δέν άρέσκει
διότι ταύτην δέν επιτρέπει ή φράσις' ό ποιητής
έπρεπε νά είπη επί πάλιν Κυκλώπειων ϋνμελών.
"Αλλως, έν Μυκήναις ύπήρχον κα'ι άλλαι οίκοδο-
μαι Κυκλώπειας κατασκευής και οη τα τείχη της
πόλεως.
Διά τοΰτο πιστεύομεν, ότι ή οευτέρα ημών ερ-
μηνεία είναι πιθανωτέρα, δηλ. έχομεν τήν γνώ-
ΑΙ>ΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΕ 1913
μην, ότι έν τοις χρόνοις τοΟ Εύριπίδου Μυκήναι
δέν ύπήρχον κα'ι μόνον Κυκλώπειοι βωμοί έσώ-
ζοντο. "Επειδή δ' ούτως είχεν, οί ανιστόρητοι άν-
θρωποι Οέλοντες νά δηλώσωσι τάς Μυκήνας ώνό-
μαζον ταύτας έκ τών περισωΟέντων Κυκλώπειων
βωμών. 'Εκ του Παυσανίου είναι γνωστόν, ό'τι αί
Μυκήναι κατεσκάφησαν έπ'ι τών Μηδικών υπό τών
Άργείων (Παυσανίας έν Β' 16, 5): «Μυκήνας οί
Αργεΐοι καθεΐλον ύπο ζηλοτυπίας. Ήσυχαζόντων
γάρ τών Άργείων κατά τήν έπιστρατείαν του Μή-
δου, Μυκηναίοι πέμπουσιν ές θερμοπύλας ογδοη-
κοντα άνδρας, οί' Αακεδαιμονίοις μετέσχον του
έργου" τούτο ήνεγκεν ολεΟρόν σφισι το φιλοτίμημα
παρόξυναν Άργείους».
Κατέσκαψαν λοιπόν οί Άργεϊοι τάς Μυκήνας,
άλλ' έφείσαντο τών Κυκλώπειων βωμών έ/. θρη-
σκευτικού", ώς φαίνεται, σεβασμού". Ούτως εκ τη;
άκμαζούσης άλλοτε πόλεως έ'μενον έπ'ι Εύριπίδου
οί Κυκλώπειοι βωμοί. Κατά τούτους οί κοινοί άν-
θρωποι μέχρις Εύριπίδου ώνόμαζον τήν εδραν τοΰ'
Αγαμέμνονος διά του νεωτέρου ονόματος.
Π δευτέρα ερμηνεία προυποτίθησιν άναχρονι-
σμόν άλλ οί τραγικοί είναι μεστοί αναχρονισμών
κα'ι δή ό Ευριπίδης λέγει του; έπ'ι τήν Τροίαν
στρατευσαμένους "Ελληνας (έν στίχ. 80), έν ω τότε
έλέγοντο Αχαιοί (δρα Ίστορίαν τών Όμηρ. έπων
έν σελ. 327 έκδ. α ). Η γνώμη γίνεται πιθανω-
τέρα, έάν τις ένθυμηθη, ότι κα'ι νυν το Σούνιον
ονομάζεται Καβοκολώνες. Ώς νυν ό λαός δέν ήθε-
λεν εννοήσει τον ποιητήν τον όνομάζοντα τάς Κα-
βοκολώνας Σούνιον, ούτω κα'ι ό Αττικός λαός ίσως
δέν ήθελεν έννοήσει τον Εύριπίδην, εί ούτος μετε-
χειρίζετο το όνομα τών Μυκηνών. Άλλως ο τρα-
γικός ούτος δέν άντλεΐ λέςεις και φράσεις έκ του
αρχαίου της γλώσσης θησαυρού", ώς ποιουσιν ό
Αισχύλος και ό Σοφοκλής, άλλ εκλέγει έκ της
30
Περι τών εν Μυκήναις Κυκλώπειων βωμών
όπό
Γεωργίου Μιστριώτου.
Προ ολίγων ήμερων άναγινώσκων Ιφιγένειαν
τήν έν Αΰλίδι του" Εύριπίδου κατέληξα εις τίνα
αρχαιολογικά συμπεράσματα, απερ επιθυμώ να
ποιήσω γνωστά τοις άρχαιολόγοις.
Περί το τέλος του Προλόγου της είρημενης
τραγωδίας άναγινώσκονται οί έςής δύο στίχοι"
πάλιν έςόρμα, σείε χαλινούς
επί Κυκλώπων ίείς θυμέλας
(στ£χ. 150).
Ό Αγαμέμνων πεισθείς υπό του Μενελάου
έστειλε δέλτον προς τήν γυναίκα αύτοΟ, ίνα πέμψη
•τήν Ίφιγένειαν, όπως οηθεν συζεύςη αυτήν μετά
τοϊίΆχιλλέως, πράγματι ο', όπως θύση τί] 'Αρτέ-
μιδι. Αλλά μετανοήσας πέμπει πιστον δοΟλον έν-
τεταλμένον, ίνα κωλύση ταύτην από της αποστο-
λής της θυγατρος εις το στρατόπεοον τών Αχαιών.
Προς τούτο κελεύει τον δοΟλον, ίνα στρέψη προς
τάς Μυκήνας τήν άμαςαν τήν οέρουσαν τήν Ίφι-
γένειαν. Άλλα δια τι άρά γε τήν πόλιν ταύτην
ονομάζει έκ τών Βωμών τών Κυκλώπων;
ΚαΟ' ημάς δυο έρμηνεΐαι δύνανται νά δοΟώσιν'
ή πρώτη είναι, ότι ονομάζει τάς Μυκήνας έκ τών
περιφανών μνημείων, οϊα ήσαν οί Κυκλώπειοι βω-
μοί. Βωμούς πάντως είχον και αί άλλαι πόλεις,
άλλά Κυκλωπείους ίσως μόνον αί Μυκήναι, αί'τι-
νες επί του Ιοωϊκοΰ' πολεαου ητο πόλις έπιοανε-
στάτη (θουκυδ. Α , 10).
Ήαΐν γε ή πρώτη αύτη ερμηνεία δέν άρέσκει
διότι ταύτην δέν επιτρέπει ή φράσις' ό ποιητής
έπρεπε νά είπη επί πάλιν Κυκλώπειων ϋνμελών.
"Αλλως, έν Μυκήναις ύπήρχον κα'ι άλλαι οίκοδο-
μαι Κυκλώπειας κατασκευής και οη τα τείχη της
πόλεως.
Διά τοΰτο πιστεύομεν, ότι ή οευτέρα ημών ερ-
μηνεία είναι πιθανωτέρα, δηλ. έχομεν τήν γνώ-
ΑΙ>ΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΕ 1913
μην, ότι έν τοις χρόνοις τοΟ Εύριπίδου Μυκήναι
δέν ύπήρχον κα'ι μόνον Κυκλώπειοι βωμοί έσώ-
ζοντο. "Επειδή δ' ούτως είχεν, οί ανιστόρητοι άν-
θρωποι Οέλοντες νά δηλώσωσι τάς Μυκήνας ώνό-
μαζον ταύτας έκ τών περισωΟέντων Κυκλώπειων
βωμών. 'Εκ του Παυσανίου είναι γνωστόν, ό'τι αί
Μυκήναι κατεσκάφησαν έπ'ι τών Μηδικών υπό τών
Άργείων (Παυσανίας έν Β' 16, 5): «Μυκήνας οί
Αργεΐοι καθεΐλον ύπο ζηλοτυπίας. Ήσυχαζόντων
γάρ τών Άργείων κατά τήν έπιστρατείαν του Μή-
δου, Μυκηναίοι πέμπουσιν ές θερμοπύλας ογδοη-
κοντα άνδρας, οί' Αακεδαιμονίοις μετέσχον του
έργου" τούτο ήνεγκεν ολεΟρόν σφισι το φιλοτίμημα
παρόξυναν Άργείους».
Κατέσκαψαν λοιπόν οί Άργεϊοι τάς Μυκήνας,
άλλ' έφείσαντο τών Κυκλώπειων βωμών έ/. θρη-
σκευτικού", ώς φαίνεται, σεβασμού". Ούτως εκ τη;
άκμαζούσης άλλοτε πόλεως έ'μενον έπ'ι Εύριπίδου
οί Κυκλώπειοι βωμοί. Κατά τούτους οί κοινοί άν-
θρωποι μέχρις Εύριπίδου ώνόμαζον τήν εδραν τοΰ'
Αγαμέμνονος διά του νεωτέρου ονόματος.
Π δευτέρα ερμηνεία προυποτίθησιν άναχρονι-
σμόν άλλ οί τραγικοί είναι μεστοί αναχρονισμών
κα'ι δή ό Ευριπίδης λέγει του; έπ'ι τήν Τροίαν
στρατευσαμένους "Ελληνας (έν στίχ. 80), έν ω τότε
έλέγοντο Αχαιοί (δρα Ίστορίαν τών Όμηρ. έπων
έν σελ. 327 έκδ. α ). Η γνώμη γίνεται πιθανω-
τέρα, έάν τις ένθυμηθη, ότι κα'ι νυν το Σούνιον
ονομάζεται Καβοκολώνες. Ώς νυν ό λαός δέν ήθε-
λεν εννοήσει τον ποιητήν τον όνομάζοντα τάς Κα-
βοκολώνας Σούνιον, ούτω κα'ι ό Αττικός λαός ίσως
δέν ήθελεν έννοήσει τον Εύριπίδην, εί ούτος μετε-
χειρίζετο το όνομα τών Μυκηνών. Άλλως ο τρα-
γικός ούτος δέν άντλεΐ λέςεις και φράσεις έκ του
αρχαίου της γλώσσης θησαυρού", ώς ποιουσιν ό
Αισχύλος και ό Σοφοκλής, άλλ εκλέγει έκ της
30