DOI Artikel:
Bersakēs, Friderikos: To en tē technē tetragōnon
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14282#0043
36 Τό έν τή τέχνη τετράγωνον νπό Φ. Βερσάκη.
αε 1914·
έκ τής αδυναμίας του άνθρωπου νά παραγάγη τι
τελειότερον. Εντεύθεν ή άρχή του τετραγώνου.
Ό μέγιστος των νεωτέρων καλλιτεχνών, δ Μι-
χαήλ Αγγελος, προτείνει ώς τήν άρίστην μέθοδον
διαπλάσεως έκ του λίθου πλαστικής μορφής τήν
έφαρμογήν της διαδοχικής σειράς, ήν ό Έλλην
τεχνίτης ήκολούθησεν άπο της μορφής εΐκ. 1 μέ-
χρι της μορφής 27, τον τρόπον δηλαδή καθ' δν
κατεσκευάσθη ή τελευταία (ΗΠάθβτειηά ε. ά. 101
-104 και 112). Ή καλλιτεχνική ψυχή του δαι-
μονίου ανδρός διεϊδεν εν τοις σωζομένοις Ελληνι-
κοΐς έ'ργοις ή άντιγράφοις τήν έφαρμοσθεΐσαν τε-
χνικήν μέθοδον. Τα ελατήρια όμως της τοιαύτης
μεθόδου παρενοήθησαν παντελώς.
Κατορθώσας ό τεχνίτης μετά πολυχρονίους δο-
κιμασίας και βασάνους νά προσκτήσηται πλήρη
ελευθερίαν περί τήν εγχάραςιν των περιγραμμά-
των τών μορφών και μάλιστα του άνθρώπου, ώς
εξάγεται εκ της ζωηρότητος και εκ της εύγραμ-
μίας τών εικόνων 1 και 2, έπειράθη νά έςεύρη τι
τελειότερον και πλησιάζον έ'τι προς τήν φύσιν και
τήν άλήθειαν. Η παρόρμησις εοίδετο ύπ' αύτοΰ
τούτου του περιβάλλοντος, έν ω τά διάφορα αντι-
κείμενα κείνται προ του ορίζοντος ώς έν αναγλύφω.
Άποκαλύπτων λοιπόν δ τεχνίτης νέας μεθόδους
και τρόπους προς εΰχερεστέραν καθυπόταςιν της
άτιθάσσου ύλης, εισάγει, έμπνεόμενος ύπό του
μεγάλου πρωτοτύπου, της φύσεως, τό εκτυπον.
Έφ' όσον ό άνθρωπος διατελεί έν νηπιώδει κα-
ταστάσει, φυσικον είναι, ώς διδάσκει ή πείρα και
ή άναλογία, νά συμπεράνη τις ό'τι δεν κατέχει ού-
τος σαφή και συγκεκριμένην εικόνα τής πραγμα-
τικής ύποστάσεως τών αντικειμένων. Αφ ής δμως
οτι,γμής ό άνΰρωπος φ&άνει εις τό ση μείον νά δια-
πλάττϊ] τόσον έλενϋέρως, έ'στω και την άπλονστά-
την γεωμετρικήν μορφήν εικ. 1 και 2, ή θεωρία
τον Σοβιυν άρχεται καταρρέουσα, καταπίπτει δ' έν
τελώς μετά την είσαγωγήν τον έκτύπον εικ. 4.
κατασκενή τον έκτνπον αποδεικνύει αναν-
τιρρήτως ήδη δτι ό έκτελέσας αντό τεχνίτης είχε
πλήρη σνναίσ'&ησιν τον σωματώδονς, τής στέρεο -
μετρικής φύσεως τών αντικειμένων. Ή δε ατελής
διάπλασις τοΟ άναγλύφου οφείλεται μόνον εϊς τήν
άδυναμίαν και τήν άπειρίαν αύτου. Όταν βραδύ-
τερον άναπτυχ_θή, θά κατασκευάση άνάγλυφον δια-
φόρου μορφής.
Μόνον λοιπόν έν τώ τρόπω,διΌδ έγένετο ή πρώτη,
άπόπειρα αναπαραστάσεως Φυσικού τίνος άντικει-
μένου, πρέπει νά άναζητηθή τό αίτιον τής τετρα-
γώνου εργασίας έν τη άρχαϊκή τέχνη.
Διότι τήν έπι δμαλον έπιπέδον έγχάραξιν τής
μορφής, έξ ής ώρμήϋ'η έν ώρισμένω τόπω ή Ελ-
ληνική τέχνη, διετήρησεν δ τεχνίτης και κατά τά
μετέπειτα αντής είδη ώς άπαρχήν πάσης εργασίας
(ιϊα. 27, και Ηίΐοίθίοπιηά ε.ά. 101-104 109). Έκ
τούτου δε Ό τεχνίτης ήτο εκ τών προτέρων δεδε-
μένος προς την έντύπωσιν τοΟ έπιπέδου και, μή_
δυνάμενος νά απαλλαγή ταύτης, έξωκειώθη έπΙ
τοσοΟτον προς τον τρόπον τούτον τής εργασίας,
ώστε μόνον κατ' επιφανείας ήδύνατο νά έργασθή.
Ή εςις αύτη έρριζώθη τόσον βαθέως παρά τοις
τεχνίταις, διαβιβασθεΐσα άπο γενεάς εις γενεάν,
εϊς τό έκάστοτε έργαστήριον ώς παράδοσις, ώστε.
έπί τινας δεκαετηρίδας νά διακρίνηται ζωηρώς ετι.
ή παλαιά αύτη έπίδρασις. Ή άνάμνησις αύτη οιε-
τηρήθη πιστώτερον έπι πολύν χρόνον έν τή Δω-
ρική τέχνη, έν δέ τή Λακωνική ίδια και έφ' ό'σον-
ύπήρχε τέχνη.
Ούτω νομίζω ότι εξηγείται έπαρκώς τό φαινό-
μενον του τετραγώνου' διότι μόνον δια τής έρμη-
νείας ταύτης εύρισκόμεθα έν συμφωνία προς τούς
Φυσιολογικούς νόμους και προς πάσαν γραπτήν
μαρτυρίαν περί τών άρχών τής Ελληνικής άρχαϊ-
κής τέχνης.
Γενομένης παραδεκτής τής άντιθέτου θεωρίας,
ότι ή έπι έπιπέδου γεωμετρική παράστασις του αν-
τικειμένου ή το τετράγωνον προέκυψαν έκ τής διά
παρατηρήσεως γεννηθείσης αντιλήψεως, προβάλ-
λουσι δυσχέρειαι μεγάλαι προς έξήγησιν φαινομέ-
νων τινών τής αρχαϊκής τέχνης" του τρόπου δη-
λονότι, καθ' όν άναπαρίσταντο αί κατά γραφήν-
όρώμεναι μορφαί. Βεβαίως ό τεχνίτης δεν ένάμι-
ζεν ότι ό άνθρωπος δρώμενος έκ τών πλαγίων είχε
τήν μεν κεφαλήν και τά κάτω άκρα έστραμμένα.
κατά γραφήν, τ* δ' άνω άκρα, το άνω μέρος τοΰ
σώματος και τούς οφθαλμούς κατενώπιον, άλλα
δεν ήδύνατο έξ απειρίας τεχνικής νά άναπαρα-
στήση αύτον κατ' άλλον τρόπον φυσικώτερον.
Έφ' όσον ήθελε νά άπεικονίση τήν μορφήν έν-
τελώς κατενώπιον και ήρεμον, ή δυσχέρεια ήτο-
αε 1914·
έκ τής αδυναμίας του άνθρωπου νά παραγάγη τι
τελειότερον. Εντεύθεν ή άρχή του τετραγώνου.
Ό μέγιστος των νεωτέρων καλλιτεχνών, δ Μι-
χαήλ Αγγελος, προτείνει ώς τήν άρίστην μέθοδον
διαπλάσεως έκ του λίθου πλαστικής μορφής τήν
έφαρμογήν της διαδοχικής σειράς, ήν ό Έλλην
τεχνίτης ήκολούθησεν άπο της μορφής εΐκ. 1 μέ-
χρι της μορφής 27, τον τρόπον δηλαδή καθ' δν
κατεσκευάσθη ή τελευταία (ΗΠάθβτειηά ε. ά. 101
-104 και 112). Ή καλλιτεχνική ψυχή του δαι-
μονίου ανδρός διεϊδεν εν τοις σωζομένοις Ελληνι-
κοΐς έ'ργοις ή άντιγράφοις τήν έφαρμοσθεΐσαν τε-
χνικήν μέθοδον. Τα ελατήρια όμως της τοιαύτης
μεθόδου παρενοήθησαν παντελώς.
Κατορθώσας ό τεχνίτης μετά πολυχρονίους δο-
κιμασίας και βασάνους νά προσκτήσηται πλήρη
ελευθερίαν περί τήν εγχάραςιν των περιγραμμά-
των τών μορφών και μάλιστα του άνθρώπου, ώς
εξάγεται εκ της ζωηρότητος και εκ της εύγραμ-
μίας τών εικόνων 1 και 2, έπειράθη νά έςεύρη τι
τελειότερον και πλησιάζον έ'τι προς τήν φύσιν και
τήν άλήθειαν. Η παρόρμησις εοίδετο ύπ' αύτοΰ
τούτου του περιβάλλοντος, έν ω τά διάφορα αντι-
κείμενα κείνται προ του ορίζοντος ώς έν αναγλύφω.
Άποκαλύπτων λοιπόν δ τεχνίτης νέας μεθόδους
και τρόπους προς εΰχερεστέραν καθυπόταςιν της
άτιθάσσου ύλης, εισάγει, έμπνεόμενος ύπό του
μεγάλου πρωτοτύπου, της φύσεως, τό εκτυπον.
Έφ' όσον ό άνθρωπος διατελεί έν νηπιώδει κα-
ταστάσει, φυσικον είναι, ώς διδάσκει ή πείρα και
ή άναλογία, νά συμπεράνη τις ό'τι δεν κατέχει ού-
τος σαφή και συγκεκριμένην εικόνα τής πραγμα-
τικής ύποστάσεως τών αντικειμένων. Αφ ής δμως
οτι,γμής ό άνΰρωπος φ&άνει εις τό ση μείον νά δια-
πλάττϊ] τόσον έλενϋέρως, έ'στω και την άπλονστά-
την γεωμετρικήν μορφήν εικ. 1 και 2, ή θεωρία
τον Σοβιυν άρχεται καταρρέουσα, καταπίπτει δ' έν
τελώς μετά την είσαγωγήν τον έκτύπον εικ. 4.
κατασκενή τον έκτνπον αποδεικνύει αναν-
τιρρήτως ήδη δτι ό έκτελέσας αντό τεχνίτης είχε
πλήρη σνναίσ'&ησιν τον σωματώδονς, τής στέρεο -
μετρικής φύσεως τών αντικειμένων. Ή δε ατελής
διάπλασις τοΟ άναγλύφου οφείλεται μόνον εϊς τήν
άδυναμίαν και τήν άπειρίαν αύτου. Όταν βραδύ-
τερον άναπτυχ_θή, θά κατασκευάση άνάγλυφον δια-
φόρου μορφής.
Μόνον λοιπόν έν τώ τρόπω,διΌδ έγένετο ή πρώτη,
άπόπειρα αναπαραστάσεως Φυσικού τίνος άντικει-
μένου, πρέπει νά άναζητηθή τό αίτιον τής τετρα-
γώνου εργασίας έν τη άρχαϊκή τέχνη.
Διότι τήν έπι δμαλον έπιπέδον έγχάραξιν τής
μορφής, έξ ής ώρμήϋ'η έν ώρισμένω τόπω ή Ελ-
ληνική τέχνη, διετήρησεν δ τεχνίτης και κατά τά
μετέπειτα αντής είδη ώς άπαρχήν πάσης εργασίας
(ιϊα. 27, και Ηίΐοίθίοπιηά ε.ά. 101-104 109). Έκ
τούτου δε Ό τεχνίτης ήτο εκ τών προτέρων δεδε-
μένος προς την έντύπωσιν τοΟ έπιπέδου και, μή_
δυνάμενος νά απαλλαγή ταύτης, έξωκειώθη έπΙ
τοσοΟτον προς τον τρόπον τούτον τής εργασίας,
ώστε μόνον κατ' επιφανείας ήδύνατο νά έργασθή.
Ή εςις αύτη έρριζώθη τόσον βαθέως παρά τοις
τεχνίταις, διαβιβασθεΐσα άπο γενεάς εις γενεάν,
εϊς τό έκάστοτε έργαστήριον ώς παράδοσις, ώστε.
έπί τινας δεκαετηρίδας νά διακρίνηται ζωηρώς ετι.
ή παλαιά αύτη έπίδρασις. Ή άνάμνησις αύτη οιε-
τηρήθη πιστώτερον έπι πολύν χρόνον έν τή Δω-
ρική τέχνη, έν δέ τή Λακωνική ίδια και έφ' ό'σον-
ύπήρχε τέχνη.
Ούτω νομίζω ότι εξηγείται έπαρκώς τό φαινό-
μενον του τετραγώνου' διότι μόνον δια τής έρμη-
νείας ταύτης εύρισκόμεθα έν συμφωνία προς τούς
Φυσιολογικούς νόμους και προς πάσαν γραπτήν
μαρτυρίαν περί τών άρχών τής Ελληνικής άρχαϊ-
κής τέχνης.
Γενομένης παραδεκτής τής άντιθέτου θεωρίας,
ότι ή έπι έπιπέδου γεωμετρική παράστασις του αν-
τικειμένου ή το τετράγωνον προέκυψαν έκ τής διά
παρατηρήσεως γεννηθείσης αντιλήψεως, προβάλ-
λουσι δυσχέρειαι μεγάλαι προς έξήγησιν φαινομέ-
νων τινών τής αρχαϊκής τέχνης" του τρόπου δη-
λονότι, καθ' όν άναπαρίσταντο αί κατά γραφήν-
όρώμεναι μορφαί. Βεβαίως ό τεχνίτης δεν ένάμι-
ζεν ότι ό άνθρωπος δρώμενος έκ τών πλαγίων είχε
τήν μεν κεφαλήν και τά κάτω άκρα έστραμμένα.
κατά γραφήν, τ* δ' άνω άκρα, το άνω μέρος τοΰ
σώματος και τούς οφθαλμούς κατενώπιον, άλλα
δεν ήδύνατο έξ απειρίας τεχνικής νά άναπαρα-
στήση αύτον κατ' άλλον τρόπον φυσικώτερον.
Έφ' όσον ήθελε νά άπεικονίση τήν μορφήν έν-
τελώς κατενώπιον και ήρεμον, ή δυσχέρεια ήτο-