DOI Artikel:
Bersakēs, Friderikos: To en tē technē tetragōnon
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14282#0055
48 Τό έν τί] τέχνη τετράγωνον ύπδ Φ. Βερσάκη.
ΑΕ 19Η
των πρώτων βαθμίδων της αρχαϊκής Ελληνικής
γλυπτικής συμφωνεί προς την παρά τοις άρχαίοις
περί ταύτης επικρατούσαν συνείδησιν και άγει εις
τά αύτά συμπεοάσματα, ή σημασία ώρισμένων
σχολών και ονομάτων τεχνιτών κατέρχεται εις
δευτερεύουσας κλίμακα.Ή υπόνοια ότι ό Δαίδαλος
και οί μετ'αύτΌν υπήρξαν ιστορικά πρόσωπα ή ου,
έλαχίστην δύναται νά έξασκήση έπίδρασιν έπι τών
εξ αύτών τούτων τών έργων προκυπτόντων πορι-
σμάτων, θεωροΰντες τά ονόματα ταΰτα ώς άντα-
νάκλασιν μάλλον μιας έν τη τέχνη παρατηρουμέ-
νης πραγματικής πορείας και άνελίξεως, συμοιοά-
ζομεν καθόλου τά που διιστάμενα.
Δεν πρέπει δμως νά θεωρώμεν άμφίβολον την
ύπαρξιν τών ύπό τών συγγραφέων αναφερομένων
πρώτων αρχαϊκών έργων, άλλά τουναντίον νά πα-
ραοεχθώμεν ταΰτα πραγματικά και συντελεστικά
τής εξευρέσεως του κέντρου και τής περιοχής, έν οΐς
ταΰτα κατεσκευάσΟησαν το πρώτον και ών διε-
δόΟησαν άλλαχοΰ. Εξάγεται δέ έκ τών μαρτυ-
ριών τούτων ό'τι ή Κορινθία, ή Άργολϊς και ή Σι-
κυωνία ύπήρςαν ή κυριωτέρα περιοχή, έν ή τά δαί-
δαλο, ή ξόανα και κατ' άκολουΟίαν ή όστογλυφική
και ή ξυλογλυφική έ'σχον την πρώτην κοιτίδα. Και
ή μαρτυρία τών αρχαίων (Παυσαν. Ε 1/1-2· Ρ
19 14· Β' 18 1* 22 5· 22 5) και αύτά τά έκ τών
ευρημάτων εξαγόμενα φέρουσι την Αακωνικήν εις
στενήν συνάφειαν προς τό κατασκευάσαν την λάρ-
νακα του Κυψέλου και άλλα δαιδάλεα έργα έργα-
στήριον τής Κορίνθου.
Ή λάρναξ τοΰ Κυψέλου ώς άποτελοΰσα την
άνωτάτην βαθμίδα καϊ άκμήν τής όστογλυφικής
και τής ξυλογλυφικής, τά έκ Κορίνθου ελκοντα
την καταγωγήν γλυπτά τής Κερκύρας, ή έκ τής
ιστορίας ποριζομένη γνώσις τής μεγάλης ακμής
τής Κορίνθου έν τοις χρόνοις τούτοις και αί προς
την Άνατολήν έμπορ ικαί αύτής σχέσεις, άναγκά-
ζουσιν ημάς πάντας νά παραδεχθώμεν ό'τι έκ τής
πόλεως ταύτης διεθόθη ώς από κέντρου το πρώτον
δίδαγμα τής Ελληνικής πλαστικής
Έκ τής Δωρικής προελεύσεω: τών τεχνικών
τούτων διδαγμάτων εξηγείται καϊ ή μείζων έμ-
μονη τής Δωρικής τέχνης έν τή εξει τοΰ τετραγώ-
νου και επιπέδου.
Η Αττική και ή Ιωνική τέχνη παρέλαοον έκ
τής Κορίνθου τά πρώτα στοιχεία και τάς αμέσως
γεννηθείσας βελτιώσεις, άλλά το εύτράπελον και
φιλελεύθερον πνεΟμα τών τεχνιτών τούτων έθερά-
πευσε τη τετραγώνω εξει μετά ποιας τίνος αυθυ-
παρξίας και ανεξαρτησίας, άπαλλασσομένων τα-
χύτερον τής εξεως ταύτης. Ύπό την έπίδρασιν τοΟ
ανεξαρτήτου τούτου πνεύματος κατασκευάζει ό τε-
χνίτης καϊ την "Ηραν τής Σάμου ούτω, ώστε πολ-
λοί θά ένάμιζον δτι οΰδεϊς υπάρχει σύνδεσμος αύ-
τής προς τό Δωρικόν έργαστήριον. Ή διαφορά όμως
είναι εξωτερική, κατ'ούσίαν δέ το τετράγωνον πα-
ραμένει και έν τω προσώπω καϊ έν τω άνω μέρει
του σώματος, πολλαχώς δέ καϊ ή έπίδρασις τής
έγχαρακτικής.
Τό Ώαινόμενον τούτο ουδόλως διασείει την έξε-
νεχθεΐσαν θεωρίαν τοσούτω μάλλον, καθ' όσον και
έν αύτη τή Δωρική περιοχή αναγκάζεται δ τεχνί-
της νά κατασκευάση τά στρογγύλα κατά τό φαι-
νόμενον γλυπτά ει*. 31 α. Ή στρογγυλότης όμως
έπεβλήθη ενταύθα έκ του δεδομένου σχήματος του
όστοΰ, άλλ' ή βάσις τής έργασίας εμεινεν ή αύτη
ώς έν τοις λοιποϊς εργοις, ή έγχάραξις δηλαδή και
ή έγχάρακτος αρχή.
Έν έ'τι γεγονός πρέπει νά τύχη εύρυτέρας πως
συζητήσεως. Τό γεγονός ότι έν τοις μυκηναϊκοΐς
ήδη χρόνοις κατασκευάζεται το άνάγλυφον τών
στηλών τής Ακροπόλεως ώς το έκ Σπάρτης οστέϊ-
νον είκ. 3, και ότι το άνάγλυφον τής πύλης τών
λεόντων παρέχει το χαρακτηριστικόν περίγραμμα
τών Λακωνικών άναγλύφων, τό μέχρι ύψους τινός
κατακόρυφον δηλονότι.
Ή όμοιότης όμως του άναγλύφου τών στηλών
προς το τής Σπάρτης είναι έξωτερική μόνον. Ο
τύπος τών μορφών διαφέρει κατ' ούσίαν ριζικώς
τής σκληράς και έσχηματοποιημένης διαπλάσεως
τών Σπαρτιατικών τύπων. Είναι ό φυσικώτερος,
πραγματικώτερος, ζωηρότερος, σφριγών τύπος τοΰ
μυκηναϊκοί/ κόσμου, συγγενής ούσιωδώς προς τον
τύπον τής πύλης τών λεόντων και κατά την αύ-
τήν μυκηναϊκήν άντίληψιν διαπλασθείς.
Τό μόνον, όπερ ό μυκηναίος τεχνίτης ήκολού-
θησε κατ' άναλογίαν τοΰ τεχνίτου τής Σπάρτης,
ήτο ή τεχνική μέθοδος προς παραγωγήν τοΰ άνα-
γλύφου. Άλλ' ή ανάλογος τεχνική εφαρμογή εξα-
φανίζεται εύθύς ώς ό μυκηναίος φθάση εις το ση-
18 8 14.
ΑΕ 19Η
των πρώτων βαθμίδων της αρχαϊκής Ελληνικής
γλυπτικής συμφωνεί προς την παρά τοις άρχαίοις
περί ταύτης επικρατούσαν συνείδησιν και άγει εις
τά αύτά συμπεοάσματα, ή σημασία ώρισμένων
σχολών και ονομάτων τεχνιτών κατέρχεται εις
δευτερεύουσας κλίμακα.Ή υπόνοια ότι ό Δαίδαλος
και οί μετ'αύτΌν υπήρξαν ιστορικά πρόσωπα ή ου,
έλαχίστην δύναται νά έξασκήση έπίδρασιν έπι τών
εξ αύτών τούτων τών έργων προκυπτόντων πορι-
σμάτων, θεωροΰντες τά ονόματα ταΰτα ώς άντα-
νάκλασιν μάλλον μιας έν τη τέχνη παρατηρουμέ-
νης πραγματικής πορείας και άνελίξεως, συμοιοά-
ζομεν καθόλου τά που διιστάμενα.
Δεν πρέπει δμως νά θεωρώμεν άμφίβολον την
ύπαρξιν τών ύπό τών συγγραφέων αναφερομένων
πρώτων αρχαϊκών έργων, άλλά τουναντίον νά πα-
ραοεχθώμεν ταΰτα πραγματικά και συντελεστικά
τής εξευρέσεως του κέντρου και τής περιοχής, έν οΐς
ταΰτα κατεσκευάσΟησαν το πρώτον και ών διε-
δόΟησαν άλλαχοΰ. Εξάγεται δέ έκ τών μαρτυ-
ριών τούτων ό'τι ή Κορινθία, ή Άργολϊς και ή Σι-
κυωνία ύπήρςαν ή κυριωτέρα περιοχή, έν ή τά δαί-
δαλο, ή ξόανα και κατ' άκολουΟίαν ή όστογλυφική
και ή ξυλογλυφική έ'σχον την πρώτην κοιτίδα. Και
ή μαρτυρία τών αρχαίων (Παυσαν. Ε 1/1-2· Ρ
19 14· Β' 18 1* 22 5· 22 5) και αύτά τά έκ τών
ευρημάτων εξαγόμενα φέρουσι την Αακωνικήν εις
στενήν συνάφειαν προς τό κατασκευάσαν την λάρ-
νακα του Κυψέλου και άλλα δαιδάλεα έργα έργα-
στήριον τής Κορίνθου.
Ή λάρναξ τοΰ Κυψέλου ώς άποτελοΰσα την
άνωτάτην βαθμίδα καϊ άκμήν τής όστογλυφικής
και τής ξυλογλυφικής, τά έκ Κορίνθου ελκοντα
την καταγωγήν γλυπτά τής Κερκύρας, ή έκ τής
ιστορίας ποριζομένη γνώσις τής μεγάλης ακμής
τής Κορίνθου έν τοις χρόνοις τούτοις και αί προς
την Άνατολήν έμπορ ικαί αύτής σχέσεις, άναγκά-
ζουσιν ημάς πάντας νά παραδεχθώμεν ό'τι έκ τής
πόλεως ταύτης διεθόθη ώς από κέντρου το πρώτον
δίδαγμα τής Ελληνικής πλαστικής
Έκ τής Δωρικής προελεύσεω: τών τεχνικών
τούτων διδαγμάτων εξηγείται καϊ ή μείζων έμ-
μονη τής Δωρικής τέχνης έν τή εξει τοΰ τετραγώ-
νου και επιπέδου.
Η Αττική και ή Ιωνική τέχνη παρέλαοον έκ
τής Κορίνθου τά πρώτα στοιχεία και τάς αμέσως
γεννηθείσας βελτιώσεις, άλλά το εύτράπελον και
φιλελεύθερον πνεΟμα τών τεχνιτών τούτων έθερά-
πευσε τη τετραγώνω εξει μετά ποιας τίνος αυθυ-
παρξίας και ανεξαρτησίας, άπαλλασσομένων τα-
χύτερον τής εξεως ταύτης. Ύπό την έπίδρασιν τοΟ
ανεξαρτήτου τούτου πνεύματος κατασκευάζει ό τε-
χνίτης καϊ την "Ηραν τής Σάμου ούτω, ώστε πολ-
λοί θά ένάμιζον δτι οΰδεϊς υπάρχει σύνδεσμος αύ-
τής προς τό Δωρικόν έργαστήριον. Ή διαφορά όμως
είναι εξωτερική, κατ'ούσίαν δέ το τετράγωνον πα-
ραμένει και έν τω προσώπω καϊ έν τω άνω μέρει
του σώματος, πολλαχώς δέ καϊ ή έπίδρασις τής
έγχαρακτικής.
Τό Ώαινόμενον τούτο ουδόλως διασείει την έξε-
νεχθεΐσαν θεωρίαν τοσούτω μάλλον, καθ' όσον και
έν αύτη τή Δωρική περιοχή αναγκάζεται δ τεχνί-
της νά κατασκευάση τά στρογγύλα κατά τό φαι-
νόμενον γλυπτά ει*. 31 α. Ή στρογγυλότης όμως
έπεβλήθη ενταύθα έκ του δεδομένου σχήματος του
όστοΰ, άλλ' ή βάσις τής έργασίας εμεινεν ή αύτη
ώς έν τοις λοιποϊς εργοις, ή έγχάραξις δηλαδή και
ή έγχάρακτος αρχή.
Έν έ'τι γεγονός πρέπει νά τύχη εύρυτέρας πως
συζητήσεως. Τό γεγονός ότι έν τοις μυκηναϊκοΐς
ήδη χρόνοις κατασκευάζεται το άνάγλυφον τών
στηλών τής Ακροπόλεως ώς το έκ Σπάρτης οστέϊ-
νον είκ. 3, και ότι το άνάγλυφον τής πύλης τών
λεόντων παρέχει το χαρακτηριστικόν περίγραμμα
τών Λακωνικών άναγλύφων, τό μέχρι ύψους τινός
κατακόρυφον δηλονότι.
Ή όμοιότης όμως του άναγλύφου τών στηλών
προς το τής Σπάρτης είναι έξωτερική μόνον. Ο
τύπος τών μορφών διαφέρει κατ' ούσίαν ριζικώς
τής σκληράς και έσχηματοποιημένης διαπλάσεως
τών Σπαρτιατικών τύπων. Είναι ό φυσικώτερος,
πραγματικώτερος, ζωηρότερος, σφριγών τύπος τοΰ
μυκηναϊκοί/ κόσμου, συγγενής ούσιωδώς προς τον
τύπον τής πύλης τών λεόντων και κατά την αύ-
τήν μυκηναϊκήν άντίληψιν διαπλασθείς.
Τό μόνον, όπερ ό μυκηναίος τεχνίτης ήκολού-
θησε κατ' άναλογίαν τοΰ τεχνίτου τής Σπάρτης,
ήτο ή τεχνική μέθοδος προς παραγωγήν τοΰ άνα-
γλύφου. Άλλ' ή ανάλογος τεχνική εφαρμογή εξα-
φανίζεται εύθύς ώς ό μυκηναίος φθάση εις το ση-
18 8 14.