DOI Artikel:
Rōmaios, Kōnstantinos Ath.: Ta esōterika kionokrana tou naou tōn Bassōn
DOI Artikel:Xyngopulos, Andreas: Plax trapezēs christianikē
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14282#0077
70 Τά εσωτερικά κιονόκρανα τον ναοϋ των Βαοσών. — Πλαζ τραπέζης χριστιανική.
ΑΕ 1914
μετρον αϊσθητικώς μικροτέραν. Και άλλην ενδειξιν,
δτ'ι ό αρχιτέκτων σκέπτεται ως ζωγράφος, εχομεν
επί του μεταξύ των κιονοστοιχιών δαπέδου της
στοάς. Τούτο γεωμετρικώς δεν εχει άρκετον πλά-
τος, αλλά διαιρούμενον καταλλήλως φαίνεται πλα-
τύτερον του πραγματικού". Διότι το πλάτος τοΟτο
ϊσοΟται προς το πλάτος τριών πλακών τοΟ λοιποΟ
δαπέδου, οιαιρούμενον όμως εις τεσσάρας πλάκας
αυξάνεται αίσθητικώς κατά μίαν μονάδα. "Ομοίως
αλλά κατ' άντίθετον διεύθυνσιν διαιρείται και ό
πρόναος, ίνα αύξηθή κατά βάθος -
Άλλα και ή λοξή διεύθυνσις τών γωνιαίων πα-
ραστάδων ούδένα άλλον λόγον δύναται νά εχη ειμή
τον αΐσθητικόν. Λόγοι πρακτικοί, καλυτέρου φωτι-
σμού ή ευρυχωρίας, είναι δευτερεύοντες ή και παντά-
πασιν ανύπαρκτοι. Διά της λοξής διευθύνσεως επι-
τυγχάνεται ή έντύπωσις, οτι ο κορινθιακός κίων δεν
μένει μόνος, διότι τήν αύτήν προέλευσιν εχουσιν
έν μέρει και αί γειτονικά; παραστάδες, αί'τινες πά-
λιν δεν αποσπώνται εντελώς άπό τής σειράς τών
λοιπών. Έάν διετήρουν καί αύται τήν κάθετον διευ-
θυνσιν, ή γωνία θά έμενε κενή και ή σύνδεσις μετά
τής στενής πλευράς αίσθητικώς θά ήτο αδύνατος.
Αλλως κατά τον άπαράβατον κανόνα έν τή Ελ-
ληνική διακοσμητική ή γωνία είναι ανάγκη νά κα-
ταληφθή εξ ΌΧοχλ^ρου υπό κοσμήματος αναλόγου
προς τά τών πλευρών, ενταύθα δε ώς κοσμήματα
τοΟ τετραπλεύρου χώρου λογίζονται οί κίονες.
Ισως φανή, ό'τι άπεμακρύνθημεν του θέματος.
Άλλ' ό'μως διά τής έρεύνης ένισχύσαμεν τήν γνώ-
μην, ότι έν τή εσωτερική στοά ευρισκόμεθα προ
ιδιαζούσης καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ό καλλι-
τέχνης ενδιαφέρεται μεγάλως πρώτον μέν, ό'πως
άπαρτίση εικόνας τών αρχιτεκτονικών μελών ω-
ραίας καθ' έαυτάς καί άνταποκρινομένας εις τήν
φύσιν καί λειτουργίαν αύτών, έπειτα δέ, δ'πως συ-
ναρμάση ταύτας προς άλλήλας. Ίπέρ τών δύο
τούτων κυρίων σκοπών ενήογησε υ,ετά Οαυυιασίαί
εύρετικότητος καί υψηλής καλλιτεχνικής αντιλή-
ψεως καί συνετέλεσεν έργον, ό'περ, ώς εχον ίδιον
όργανισμόν, ούδεμίαν έξωθεν έτοίμην έπείσακτον
μορφήν ήδύνατο νά προσλάβη.
Τό νά άρνηθή τις τήν επίδρασιν τής Ανατολής
επί τήν τέχνην τής "Ελλάδος βεβαίως είναι μά-
ταιον. Άλλα περισσάτερον μάταιον καί άχάριστον
θέμα είναι ό λεπτομερής καθορισμός τής επιδράσεως
ταύτης. Διότι τό νά εύρίσκωμεν πότε τήν μίαν καλ-
λιτεχνικήν μορφήν καί πότε τήν άλλην έν Αΐγύπτω
ή Ασία καί νά έρμηνεύωμεν ού'τω ώς αντίγραφα τάς
άντιστοίχους Έλληνικάς σημαίνει ρανερώς, ό'τι διά
τήν "Ελλάδα άρνούμεθα τήν δημιουργικήν έξέλι-
ξιν καί το δημιουργικον πνεύμα, ό'περ άλλως δεν
εχομεν λόγους αρκετούς νά θαυμάζωμεν.
Κωνσταντίνος Ά. 'Ρωμαΐος.
Πλάξ τραπέζης χριστιανική
υπό
Ανδρέου Ξυγγοπούλου.
Έν τώ 'Εθνικώ μουσείω Αθηνών ύπ' αριθμόν
2893 απόκειται περίεργον χριστιανικον ανάγλυ-
φαν (εΐΗ. 1). Είναι τούτο πλάξ στρογγύλη εύρε-
θεΤσα τω 1866 έν Μέσα βουνώ τής θήρας έν θέσει
Καμάρι. Τό άνάγλυφον τούτο ήτο σχεδόν άγνω-
στον. Μόνον ό 8γΙ)β1 (Καί&1ο§ άβι* 8οιι1ρΙιΐΓθη ζιι
ΑίΗβη Ν° 920, ό'που καί ή παλαιοτέρα βιβλιογρα-
φία) περιέγραψε τούτο ατελέστατα, έπίσης δέ Ό
ΜΠΙθί (ΒΖ 1892 648) καί ό Μϊοΐιοη (Β8ΑΓ1900
157 κέ.) έγραψαν όλίγα περί αύτοΰ.
Ή πλάξ συγκολληθεΐσα έκ πολλών τεμαχίων,
εις ά ήτο τεθραυσμένη, εχει διάμετρον 1Ί4, φέρει
δέ κύκλω έν είδει παρυφής ταινίαν 0'14 πλάτους
κεκοσμημένην δΓ άναγλύφων παραστάσεων. Ολον
τό άλλο μέρος τής πλακός είναι γυμνόν καί βαθύ-
τερον λελαξευμένον ούτως ώστε ή φέρουσα τά άνά-
ΑΕ 1914
μετρον αϊσθητικώς μικροτέραν. Και άλλην ενδειξιν,
δτ'ι ό αρχιτέκτων σκέπτεται ως ζωγράφος, εχομεν
επί του μεταξύ των κιονοστοιχιών δαπέδου της
στοάς. Τούτο γεωμετρικώς δεν εχει άρκετον πλά-
τος, αλλά διαιρούμενον καταλλήλως φαίνεται πλα-
τύτερον του πραγματικού". Διότι το πλάτος τοΟτο
ϊσοΟται προς το πλάτος τριών πλακών τοΟ λοιποΟ
δαπέδου, οιαιρούμενον όμως εις τεσσάρας πλάκας
αυξάνεται αίσθητικώς κατά μίαν μονάδα. "Ομοίως
αλλά κατ' άντίθετον διεύθυνσιν διαιρείται και ό
πρόναος, ίνα αύξηθή κατά βάθος -
Άλλα και ή λοξή διεύθυνσις τών γωνιαίων πα-
ραστάδων ούδένα άλλον λόγον δύναται νά εχη ειμή
τον αΐσθητικόν. Λόγοι πρακτικοί, καλυτέρου φωτι-
σμού ή ευρυχωρίας, είναι δευτερεύοντες ή και παντά-
πασιν ανύπαρκτοι. Διά της λοξής διευθύνσεως επι-
τυγχάνεται ή έντύπωσις, οτι ο κορινθιακός κίων δεν
μένει μόνος, διότι τήν αύτήν προέλευσιν εχουσιν
έν μέρει και αί γειτονικά; παραστάδες, αί'τινες πά-
λιν δεν αποσπώνται εντελώς άπό τής σειράς τών
λοιπών. Έάν διετήρουν καί αύται τήν κάθετον διευ-
θυνσιν, ή γωνία θά έμενε κενή και ή σύνδεσις μετά
τής στενής πλευράς αίσθητικώς θά ήτο αδύνατος.
Αλλως κατά τον άπαράβατον κανόνα έν τή Ελ-
ληνική διακοσμητική ή γωνία είναι ανάγκη νά κα-
ταληφθή εξ ΌΧοχλ^ρου υπό κοσμήματος αναλόγου
προς τά τών πλευρών, ενταύθα δε ώς κοσμήματα
τοΟ τετραπλεύρου χώρου λογίζονται οί κίονες.
Ισως φανή, ό'τι άπεμακρύνθημεν του θέματος.
Άλλ' ό'μως διά τής έρεύνης ένισχύσαμεν τήν γνώ-
μην, ότι έν τή εσωτερική στοά ευρισκόμεθα προ
ιδιαζούσης καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ό καλλι-
τέχνης ενδιαφέρεται μεγάλως πρώτον μέν, ό'πως
άπαρτίση εικόνας τών αρχιτεκτονικών μελών ω-
ραίας καθ' έαυτάς καί άνταποκρινομένας εις τήν
φύσιν καί λειτουργίαν αύτών, έπειτα δέ, δ'πως συ-
ναρμάση ταύτας προς άλλήλας. Ίπέρ τών δύο
τούτων κυρίων σκοπών ενήογησε υ,ετά Οαυυιασίαί
εύρετικότητος καί υψηλής καλλιτεχνικής αντιλή-
ψεως καί συνετέλεσεν έργον, ό'περ, ώς εχον ίδιον
όργανισμόν, ούδεμίαν έξωθεν έτοίμην έπείσακτον
μορφήν ήδύνατο νά προσλάβη.
Τό νά άρνηθή τις τήν επίδρασιν τής Ανατολής
επί τήν τέχνην τής "Ελλάδος βεβαίως είναι μά-
ταιον. Άλλα περισσάτερον μάταιον καί άχάριστον
θέμα είναι ό λεπτομερής καθορισμός τής επιδράσεως
ταύτης. Διότι τό νά εύρίσκωμεν πότε τήν μίαν καλ-
λιτεχνικήν μορφήν καί πότε τήν άλλην έν Αΐγύπτω
ή Ασία καί νά έρμηνεύωμεν ού'τω ώς αντίγραφα τάς
άντιστοίχους Έλληνικάς σημαίνει ρανερώς, ό'τι διά
τήν "Ελλάδα άρνούμεθα τήν δημιουργικήν έξέλι-
ξιν καί το δημιουργικον πνεύμα, ό'περ άλλως δεν
εχομεν λόγους αρκετούς νά θαυμάζωμεν.
Κωνσταντίνος Ά. 'Ρωμαΐος.
Πλάξ τραπέζης χριστιανική
υπό
Ανδρέου Ξυγγοπούλου.
Έν τώ 'Εθνικώ μουσείω Αθηνών ύπ' αριθμόν
2893 απόκειται περίεργον χριστιανικον ανάγλυ-
φαν (εΐΗ. 1). Είναι τούτο πλάξ στρογγύλη εύρε-
θεΤσα τω 1866 έν Μέσα βουνώ τής θήρας έν θέσει
Καμάρι. Τό άνάγλυφον τούτο ήτο σχεδόν άγνω-
στον. Μόνον ό 8γΙ)β1 (Καί&1ο§ άβι* 8οιι1ρΙιΐΓθη ζιι
ΑίΗβη Ν° 920, ό'που καί ή παλαιοτέρα βιβλιογρα-
φία) περιέγραψε τούτο ατελέστατα, έπίσης δέ Ό
ΜΠΙθί (ΒΖ 1892 648) καί ό Μϊοΐιοη (Β8ΑΓ1900
157 κέ.) έγραψαν όλίγα περί αύτοΰ.
Ή πλάξ συγκολληθεΐσα έκ πολλών τεμαχίων,
εις ά ήτο τεθραυσμένη, εχει διάμετρον 1Ί4, φέρει
δέ κύκλω έν είδει παρυφής ταινίαν 0'14 πλάτους
κεκοσμημένην δΓ άναγλύφων παραστάσεων. Ολον
τό άλλο μέρος τής πλακός είναι γυμνόν καί βαθύ-
τερον λελαξευμένον ούτως ώστε ή φέρουσα τά άνά-