DOI Artikel:
Xyngopulos, Andreas: Plax trapezēs christianikē
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14282#0089
82 Πλάξ τραπέζης χριστιανική" υπό Ά. Ξνγγοπονλου.
ΑΕ 1914
ΑΙίθΓΐϋπίθΓ Τόμ. Π 273 κέ. είκ. 120 143" 168).
Ούτω νομίζω, ό'τι πολλοί λόγοι συνηγορουσιν
ύπέρ της αιγυπτιακής καταγωγής του άναγλύφου.
ΙΙερίεργον έν τούτοις Οά φχνή, δτι έν ώ ύπάρχ_ει
παράδειγμα βυζαντινοΰ γλυπτοΰ έκ Κυκλάδων
-οοίογου,ένον άποδίδω το ύπδ ύπδ μελέτην εις την
Αίγυπτον.
Εις τούτο δμως έχω νά παρατηρήσω, δτι τό
άνάγλυφον είναι πολύ παλαιότερον της έκ Νάξου
πλακός ήν ανωτέρω ανέφερα. Ιήν πλά/α ταύτην
δ μεν Δαμιράλης (ε. ά. 21) έΟεώρει έργον «των
πρώτων μετά Χριστόν αιώνων», δ δέ ΒΓβΗίθΓ (ε.
ά. 92) πολύ δικαίως άνάγει εις τούς περί τον ΙΑ'
αιώνα χρόνους 1. Ως δε Οά άποδειχθή κατωτέρω
το άνάγλυφον δεν δύναται νά είναι νεώτερον τοΟ
Ε' αιώνος. Αλλά την έποχήν, καθ'ήν κατεσκευά-
σθη ή έκ Νάξου πλάς, μίαν τών λαμπροτέρων έξ
ίσων έγνώρισαν αί Κυκλάδες κατά τούς μέσους
αιώνας [ΌαΙίοη, Βγζ· 3ΐΊ; αηά αηΛ,αβοΙ. 44),
γνωρίζομεν καλώς σχεδόν επομένως είναι δυνατόν
νά παραδεχθή τις. δ'τι εκεί αύτη κατεσκευάσθη,
άφοΟ άλλως τε και το μάρμαρον είναι νάξιον (Δα-
μιράλης ε. ά. 19). Περί της τέχνης δμως κατά
την έπο/ήν, καΟ' ήν κατεσκευάσθη το ύπο μελέ-
την άνάγλυφον ουδέν σχεοδν γνωρίζομεν.
Έπί ούδενος όέ άλλου συγχρόνου έργου έν Ελ-
λάδι εύρίσκονται τά διακοσμητικά ταΟτα θέματα,
έν ώ άπ' εναντίας είδομεν πόσον πολυπληθή είναι
τά τοιαΟτα παραδείγματα έν Αίγύπτω.
Άλλ' ύπάρχει και άλλος ακόμη λόγος.Το μάρ-
μαρον του άναγλύφου δεν είναι έλληνικόν. Είναι
τούτο πιθανώτατα προκοννησιακόν. Άλλά και άν
ετι τδ μάρμαρον ήτο έλληνικόν δεν θά ήτο και
τούτο ισχυρός λόγος, διότι ή Αίγυπτος, ώς γνο^-
στόν, δεν παράγει λευκον μάρμαρον. Άπόδειξις δέ
δτι έξωθεν τά μάρμαρα είσήγοντο είναι, δτι τδ
έτερον τών τεμαχίων του Βερολίνου, τδ εξ ΑοΙιππιτι
προερχόμενον, είναι έκ πεντελησίου μαρμάρου
[ΨηΙίΐ'ί.%. Ν° 23). Επίσης τά έν Στουτγάρτη
τεμάχια, τά προερχόμενα έξ Αιγύπτου (είκ. 13-
14), είναι, ώς μοι άνεκοίνωσεν δ κ. Ρβ^βηβίθοΙίΘΓ,
έπί ελληνικού μαρμάρου.
1 Ό ΌαΙίοη (1. α. 160 σημ. 1) οΰ/ί ορθώς θεωρεί την πλάκα
ταύτην έργον τεχνίτου έ/. της Δύσεως τών ευθύς μετα τούς Καρολίδας
■/ ΟΟνων .
Δεν νομίζω δέ δτι θά ήτο λογικον νά παράδεςθή'
τις έκ τούτου δτι έξωθεν ήλθον εις την Αίγυπτον
τά μάρμαρα ταΟτα έπεξειργασμένα.
1 έλος ή γνώμη ήμών αύτη έχει ύπέρ αύτής
πολλχ άνάλογα παραδείγματα έργων τέχνης έξ
Αιγύπτου έλθόντων.
Ούτω, διά ν' αρκεσθώ εις τά μάλλον γνωστά,
είναι άποδεδειγμένον, δτι αί δύο έκ πορφυρίτου
σαρκοφάγοι τοΟ Βατικανού, ή υποτιθεμένη της άγ.
Ελένης και ή της Κωνσταντίνης, προέρχονται έξ
Αιγύπτου 2. Εκείθεν έπίσης κατάγεται τδ έν 11α-
ρισίοις δίπτυχον Β&Γββπηϊ, τδ παριστόν έφιππον
αύτοκράτορα [ΌίβΜ ε.ά. 73 κέ., 273 κέ.). Ομοίως
αί εξ έλεφαντόστου ανάγλυφοι πλάκες αί κοσμοΟ-
σαι τδν άμβωνα της έν Αίχ-1&-01ι&ρβ1ΐΘ μητροπό-
λεως είναι αιγυπτιακά, ώς άπεδείχθη, προϊόντα3,
Τέλο ς τδ έν Αονδίνω δοχεΐον τοΰ Κωνσταντίνου,
περί ού και άνωτέρω έγένετο λόγος, έκεΐθεν προέρ-
χεται 4.
Τδ χρονολογικδν ζήτημα οφείλει νυν ν' άπασχο-
λήση ήμάς. Πασαι αί ένδείξεις, ή δμοιότης δη-
λαδή τών κεφαλών προς νομίσματα ήν άνωτέρω
έσημειώσαμεν, έξ άλλου ή παραβολή προς δμοια
ή άνάλογα τεχνουργήματα άγουσιν ήμάς νά θεω-
οήσωυ,εν τδ άνάγλυιον τοΰτο έργον του Δ μΧ
αιώνος.
Έν τούτοις υπάρχει σημεΐον τι έν τω άναγλύφω
δυνάμενον νά βοηθήση ήμάς εις πολύ άκριβέστερον
χρονολογικδν προσδιορισμόν. Τδ σημεΐον δέ τοΟτο
είναι ή κόμωσις της μιας τών έπί τοΟ άναγλύφου
γυναικείων κεφαλών (είκ .2).
Πράγματι παραβάλλοντες την κεφαλήν ταύτην,
ήν δ 8γβθ1 περιγράφει ώς φέρουσαν κόμωσιν έν
είδει φρυγίου πίλου, πρδς μαρμαρίνην κεφαλήν τοΟ
Καπιτολίνου μουσείου (είκ. 22)&, έπίσης πρδς τήν
ύποτιθεμένην κεφαλήν της άγ.Ελένης εύρισκομέ-
νην νυν έν τή γλυπτοθήκη Νγ-0&ιΊ8Ϊ)βΓ£ παρά
τήν Κοπεγχάγην (είκ. 23)& και τέλος προς το
2 8ίνζτ/(/οη>8Η, Οΐ'ϊθηί οοΙθγ Κοιτι Εβίρζί§ 1901 75 /.έ..
3 Βίνζννοιυ&ΐή, ΗθΙΙβηίδΙϊβοΙιβ ιιηά Ιίορίΐδοΐιβ ΚαηβΙ ϊη
Α1θΧαηάΠ3 (Άνατύιτοισις Ιχ τοΰ Βαΐΐθΐίη (1β Ια 8θΟΪ6ΐ8 3γ-
οΐιβοΐο^ϊςαβ ά'ΑΙθχαηάπβ V 1902) σ. 19 χέ'. χαί πίν. III. Τοΰ
αύτου ϋβΓ ϋοπι ζα Α&οΙΐ6π Γ,θΐρζϊ^ 1904 5 χέ·.
4 ΒίτζνοοινβΜ Οπ'θη οάβΓ Κοπι σ. 61 χέ..
5 ΌβΙϋνηββ/ί έν ΚΜ 1913 328 χέ..
0 Ανηάί-Βηιβίαηαηη, Οπβοΐι-Γδιηΐβοΐΐθ Ροι·Ιι·αΐ3 Ν° 58.
ΗβΜβτ, Όίβ Βϊ1(1ηΐ8ΐξΐιη8ί άβι· (ϊπβοΐιβη αηά ΚδιηβΓ 8ΐιιΙΙ-
ΑΕ 1914
ΑΙίθΓΐϋπίθΓ Τόμ. Π 273 κέ. είκ. 120 143" 168).
Ούτω νομίζω, ό'τι πολλοί λόγοι συνηγορουσιν
ύπέρ της αιγυπτιακής καταγωγής του άναγλύφου.
ΙΙερίεργον έν τούτοις Οά φχνή, δτι έν ώ ύπάρχ_ει
παράδειγμα βυζαντινοΰ γλυπτοΰ έκ Κυκλάδων
-οοίογου,ένον άποδίδω το ύπδ ύπδ μελέτην εις την
Αίγυπτον.
Εις τούτο δμως έχω νά παρατηρήσω, δτι τό
άνάγλυφον είναι πολύ παλαιότερον της έκ Νάξου
πλακός ήν ανωτέρω ανέφερα. Ιήν πλά/α ταύτην
δ μεν Δαμιράλης (ε. ά. 21) έΟεώρει έργον «των
πρώτων μετά Χριστόν αιώνων», δ δέ ΒΓβΗίθΓ (ε.
ά. 92) πολύ δικαίως άνάγει εις τούς περί τον ΙΑ'
αιώνα χρόνους 1. Ως δε Οά άποδειχθή κατωτέρω
το άνάγλυφον δεν δύναται νά είναι νεώτερον τοΟ
Ε' αιώνος. Αλλά την έποχήν, καθ'ήν κατεσκευά-
σθη ή έκ Νάξου πλάς, μίαν τών λαμπροτέρων έξ
ίσων έγνώρισαν αί Κυκλάδες κατά τούς μέσους
αιώνας [ΌαΙίοη, Βγζ· 3ΐΊ; αηά αηΛ,αβοΙ. 44),
γνωρίζομεν καλώς σχεδόν επομένως είναι δυνατόν
νά παραδεχθή τις. δ'τι εκεί αύτη κατεσκευάσθη,
άφοΟ άλλως τε και το μάρμαρον είναι νάξιον (Δα-
μιράλης ε. ά. 19). Περί της τέχνης δμως κατά
την έπο/ήν, καΟ' ήν κατεσκευάσθη το ύπο μελέ-
την άνάγλυφον ουδέν σχεοδν γνωρίζομεν.
Έπί ούδενος όέ άλλου συγχρόνου έργου έν Ελ-
λάδι εύρίσκονται τά διακοσμητικά ταΟτα θέματα,
έν ώ άπ' εναντίας είδομεν πόσον πολυπληθή είναι
τά τοιαΟτα παραδείγματα έν Αίγύπτω.
Άλλ' ύπάρχει και άλλος ακόμη λόγος.Το μάρ-
μαρον του άναγλύφου δεν είναι έλληνικόν. Είναι
τούτο πιθανώτατα προκοννησιακόν. Άλλά και άν
ετι τδ μάρμαρον ήτο έλληνικόν δεν θά ήτο και
τούτο ισχυρός λόγος, διότι ή Αίγυπτος, ώς γνο^-
στόν, δεν παράγει λευκον μάρμαρον. Άπόδειξις δέ
δτι έξωθεν τά μάρμαρα είσήγοντο είναι, δτι τδ
έτερον τών τεμαχίων του Βερολίνου, τδ εξ ΑοΙιππιτι
προερχόμενον, είναι έκ πεντελησίου μαρμάρου
[ΨηΙίΐ'ί.%. Ν° 23). Επίσης τά έν Στουτγάρτη
τεμάχια, τά προερχόμενα έξ Αιγύπτου (είκ. 13-
14), είναι, ώς μοι άνεκοίνωσεν δ κ. Ρβ^βηβίθοΙίΘΓ,
έπί ελληνικού μαρμάρου.
1 Ό ΌαΙίοη (1. α. 160 σημ. 1) οΰ/ί ορθώς θεωρεί την πλάκα
ταύτην έργον τεχνίτου έ/. της Δύσεως τών ευθύς μετα τούς Καρολίδας
■/ ΟΟνων .
Δεν νομίζω δέ δτι θά ήτο λογικον νά παράδεςθή'
τις έκ τούτου δτι έξωθεν ήλθον εις την Αίγυπτον
τά μάρμαρα ταΟτα έπεξειργασμένα.
1 έλος ή γνώμη ήμών αύτη έχει ύπέρ αύτής
πολλχ άνάλογα παραδείγματα έργων τέχνης έξ
Αιγύπτου έλθόντων.
Ούτω, διά ν' αρκεσθώ εις τά μάλλον γνωστά,
είναι άποδεδειγμένον, δτι αί δύο έκ πορφυρίτου
σαρκοφάγοι τοΟ Βατικανού, ή υποτιθεμένη της άγ.
Ελένης και ή της Κωνσταντίνης, προέρχονται έξ
Αιγύπτου 2. Εκείθεν έπίσης κατάγεται τδ έν 11α-
ρισίοις δίπτυχον Β&Γββπηϊ, τδ παριστόν έφιππον
αύτοκράτορα [ΌίβΜ ε.ά. 73 κέ., 273 κέ.). Ομοίως
αί εξ έλεφαντόστου ανάγλυφοι πλάκες αί κοσμοΟ-
σαι τδν άμβωνα της έν Αίχ-1&-01ι&ρβ1ΐΘ μητροπό-
λεως είναι αιγυπτιακά, ώς άπεδείχθη, προϊόντα3,
Τέλο ς τδ έν Αονδίνω δοχεΐον τοΰ Κωνσταντίνου,
περί ού και άνωτέρω έγένετο λόγος, έκεΐθεν προέρ-
χεται 4.
Τδ χρονολογικδν ζήτημα οφείλει νυν ν' άπασχο-
λήση ήμάς. Πασαι αί ένδείξεις, ή δμοιότης δη-
λαδή τών κεφαλών προς νομίσματα ήν άνωτέρω
έσημειώσαμεν, έξ άλλου ή παραβολή προς δμοια
ή άνάλογα τεχνουργήματα άγουσιν ήμάς νά θεω-
οήσωυ,εν τδ άνάγλυιον τοΰτο έργον του Δ μΧ
αιώνος.
Έν τούτοις υπάρχει σημεΐον τι έν τω άναγλύφω
δυνάμενον νά βοηθήση ήμάς εις πολύ άκριβέστερον
χρονολογικδν προσδιορισμόν. Τδ σημεΐον δέ τοΟτο
είναι ή κόμωσις της μιας τών έπί τοΟ άναγλύφου
γυναικείων κεφαλών (είκ .2).
Πράγματι παραβάλλοντες την κεφαλήν ταύτην,
ήν δ 8γβθ1 περιγράφει ώς φέρουσαν κόμωσιν έν
είδει φρυγίου πίλου, πρδς μαρμαρίνην κεφαλήν τοΟ
Καπιτολίνου μουσείου (είκ. 22)&, έπίσης πρδς τήν
ύποτιθεμένην κεφαλήν της άγ.Ελένης εύρισκομέ-
νην νυν έν τή γλυπτοθήκη Νγ-0&ιΊ8Ϊ)βΓ£ παρά
τήν Κοπεγχάγην (είκ. 23)& και τέλος προς το
2 8ίνζτ/(/οη>8Η, Οΐ'ϊθηί οοΙθγ Κοιτι Εβίρζί§ 1901 75 /.έ..
3 Βίνζννοιυ&ΐή, ΗθΙΙβηίδΙϊβοΙιβ ιιηά Ιίορίΐδοΐιβ ΚαηβΙ ϊη
Α1θΧαηάΠ3 (Άνατύιτοισις Ιχ τοΰ Βαΐΐθΐίη (1β Ια 8θΟΪ6ΐ8 3γ-
οΐιβοΐο^ϊςαβ ά'ΑΙθχαηάπβ V 1902) σ. 19 χέ'. χαί πίν. III. Τοΰ
αύτου ϋβΓ ϋοπι ζα Α&οΙΐ6π Γ,θΐρζϊ^ 1904 5 χέ·.
4 ΒίτζνοοινβΜ Οπ'θη οάβΓ Κοπι σ. 61 χέ..
5 ΌβΙϋνηββ/ί έν ΚΜ 1913 328 χέ..
0 Ανηάί-Βηιβίαηαηη, Οπβοΐι-Γδιηΐβοΐΐθ Ροι·Ιι·αΐ3 Ν° 58.
ΗβΜβτ, Όίβ Βϊ1(1ηΐ8ΐξΐιη8ί άβι· (ϊπβοΐιβη αηά ΚδιηβΓ 8ΐιιΙΙ-