DOI article:
Pappadakēs, Nikolaos: Ptykton katoptron ek Thēbōn
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14282#0130
ΑΕ 1914
Πτνκτόν κάτοπτρον έκ Θηβών υπό Ν. Παπαδάκη. 128
παρίσου, έν τώ γνωστώ τυρρηνικψ κατόπτρω τοΰ
ΟθΓΐιαΓά έν 8^ \νϊηο1ίβ1ιηβηη8ρΓθ§Γειιηπι (άπει-
κονισμένω και ΑΕ 1890 πίν. παρενθ. σ. 8, 1), η
τό πολύ ίσως άκόμη την πρόθεσιν τοΰ τεχνίτου νά
δείξη περιδέξιον ικανότητα δι' αντιστρόφου συνδια-
τάξεως μελών, άλλά τι σχετικώτερον προς αι-
σθήματα και λογισμούς πάντων που και πασών
τών κατοπτριζομένων, την εύδαίμονα συμπαρου-
σίαν και όλοκλήρωσίν των δι'άλλήλων' το είδνλ-
λιον άνατέλλει ήδη και πιθανώς έν τοις πρώτοις
κατ' έξοχήν έπι τών καθημερινών τούτων σκευών
εκλογής" άλλά και έν τη γραφική εμφανίζεται ήδη
ή α ρωπογραφία» βαθμηδόν (§6ΐΐΓβ) ' πρβ. περί
τοΰ Έρωτος ΡιΐΓίλν. Εγοβ ΐη άθΓ ναβθηιηείΐ. σελ.
45) και γνωσταί ήδη ήσαν πλην άλλων αί «πε-
ρίφημοι Βάκχαι μεθ' ΰφερπόντων Σατύρων» τοΰ
Νικομάχου 1. Διότι άκριβώς τά κινητά ταύτα έ'κ-
τυπχ εμβλήματα (ειρρίϊςιιιββ άβοουρβθδ), διά-
δοχα τών έξ αύτοΟ του δίσκου έκκρούστων, είναι
τά πάντων νεώτατα (ΡβΓάπζθί ΒΟΗ 1900, 355)
και πίπτουσι τά πλείστα εις τον λήγοντα Δ' αιώνα·
την δε διαφοράν αιώνος τουλάχιστον έν τη έξε-
λίξει πράγματι αντιλαμβάνεται εν παραβολικον
βλέμμα μεταξύ π.χ. τών παραστάσεων ΒΟΗ1900
πίν. 1,1 και III, 1. Ούδέ ζητοΰμεν ήμεΐς -λέον
έν αύτοΐς μυθολογικον βάθος, οίον έγραφε « (Ιϊθ
Ηοοίιζβίΐ άθδ Ζθυ8 ιιηά άθΓ Ηθγ& » ό ΓθΓ8ίθΓ
σπουδαίως τώ 1867 ή άπλώς παράστασιν ώρισμέ-
νων θεών έν πάσιν, ώς Ό Οοΐΐί^ηοη ετι ΒΟΗ 1885
σ. 250' αν δε προσνέμουν ά/.όμη συχνά οί τεχνΐ-
ται έκ τών αρχαιοτέρων προτύπων χαρακτηριστι/ά
τούτου ή εκείνου του θείου οντος, άλλά και άνταλ-
λάσσουσι και παραλείπουσιν αυτά ό'λως και τά τε-
λούμενα τόσον έξανθρωπίζουσι — φύσει εύκολώ-
τερον τά διονυσιακοί) δη και ερωτικού τύπου —
ώστε προ παραστάσεων π.χ. οί'α ΒΟΗ 1885 πίν.
8. 1900 πίν. 3, θαρ ρών θά όμιλή ι ί. ε ο ι « ν ε ο υ και
νεάνιδος» άπλώς Ό θέλων νάκριβολογή την προαί-
ρεσιν του τεχνίτου, έφ'δσον δεν σκοπεί, ώς ήμεΐς
άνωτέρω, νά συνυποδηλοΐ την έξ ώρισμένων συν-
1 ΝοΜθβ Β&οοίιαβ οβΓβρΙαηίϊβιΐ8 83ίγΓΪ8 Πλίν. Άλλ' ου-
δεμία βέβαια σχέσις πρός την ήμετέραν παράστασιν 'έ/ει ή'δη άνα-
γνωρισθη ή σύνθεσις έν τοι/ογραφίαις Πομπηίας π./. Ηβίβΐ^, Κ&1Π-
ρ&Π. 'νν&η(1ΐη3ΐβΓΘΪ σ. 238. 252. 270· πρβ. έν αναγλύφω ΡβΓ§α-
ΜΟη VII, σ. 335 όντως προσέρποντας Σατύρους έκατέρωθεν κοιμω-
αένης- /.αί έν 63Ζ. 3Γθ1ΐ. 1889 πίν. 23, 1 Σάτυρος ό ύπέρπων πιθ.
θέσεων άνάπτυςίν των.
ΚαΙ μορφολογικώς είναι άπαραγνώριστος ό χρό-
νος τοΰ κατόπτρου, άν και ή έπιμελεστάτη έργα-
σία καθ έαυτήν Οά ήτο άςία και ετι δοκιμωτέρων
χρόνων ή Νύμφη ή Βάκχη με τό στενόν έν συγ-
κρίσει προς τά ισχία στήθος και την αμέσως ύπ'
αύτο ζώσιν, ετι δε μάλλον τό χαρακτηριστικον
πρόσωπον τοΰ Σατύρου, το ισχυρώς εκτυπον τοΰ
άναγλύφου και ή τοπογραφική άπόπειρα (μόλις
άλλως άρχομένη δια τοΰ δένδρου, άφύλλου άκόμη,
ώς έν τώ περιφήμω έκ Πομπηίας ψηφιδωτώ «τοΰ
Μ. Αλεξάνδρου ») τάσσουσιν ήδη τό έργον εις τάς
αρχάς τών μακεδονικών χρόνων άλλ'όχι ύστερον
διότι και ή άξιοπρεπής γαλήνη της παλαιοτέρας
τέχνης έπιπρέπει έπ αύτοΰ άκόμη μετά της χάρι-
τος και ό Σάτυρος έχει μυώδες -/αϊ μάλλον στε-
γνόν το σώμα, όχι δε άκόμη μαλθακόν, οίον ό έξ
όμοιου κατόπτρου Έρως ΒΟΗ 1900 πίν. 17 (Έθν.
Μουσ. άριθ.7669). Ή σεμνότης τοΰ καθίσματος
της Νύμφης ένθυμίζει εν τισι την άναπειθομένην
Ελένην τοΰ γνωστοΰ άναγλύφου της Νεαπόλεως
(Βυΐΐθ, δοΐιοιι. ΜθΠ8θ1ι πίν. 284)· έν δε τη με-
γάλη πλαστική θά έχωσι προηγηθή παραστάσεις,
οΐαι ΑγοΙι. Λ 1913 πίν. 30, ένώ τουναντίον ή
Αριάδνη ή Μαινάς Βπί. Μιΐ8. βοιιΐρί. 2196 ( -
8ο1ιγθϊΙ)θγ Βθ1ϊθ£1)Ϊ1(1 63 α) άποτελεΐ εν βήμα πε-
ραιτέρω εις άνάκλισιν πλέον έπι της άριστ. χει-
ρός" τό δέ κάθισμα τοΰ Σατύρου δέν φαίνεται νεώ-
τερον π.χ. τοΰ εις τά τέλη τοΰ Δ' αιώνος άναβι-
βασίμου χαλκοΰ νεανίου της Βϊΐ^ΐϊοίΐι. ηαί. παρά
ΒιιΙΙθ ε. ά. είκ. 96, ένώ είναι προφανώς άρχαιό-
τερος τών Σατύρων ΒπΙ. Μιΐδ. δοιιΐρί. 2195 πίν.
25, ώς και τοΰ Βηιηη-Βΐ"ΐι§ηι. II, 594 και τών
όμοιων, επίσης δέ τών ζωωδεστέρου σχηματισμοΰ
προσώπων ΒΟΗ 1885 πίν. 10 και 13 (έκ Μυρί-
νης) ή ΡβΓ^απιοη VII 2, σ. 355 είκ. 453 και λοι-
πών μεταγενεστέρων" τό δέ σύνολον όφθαλμοφανώς
πολύ άρχαιότερον τών καλών έκ Μυρίνης πήλινων
ζευγών ΒΟΗ 1885 πίν. 12 (Διονύσου και Αριά-
δνης μετά πάνθηρος πάλιν).
Άλλά περί της πατρίδος και τοΰ εργαστηρίου,
οπόθεν προήλθε το κάτοπτρον, ουδέν βέβαιον δυ-
νάμεθα νά είκάσωμεν' μικρόν φυσικά σημαίνει ή
έν θήβαις εύρεσις αύτοΰ (και ολιγίστων άλλων,
οίον ΑγοΙι. Απζ· 1898 σ. 63 άρ. 21 μέ προτομήν
Πτνκτόν κάτοπτρον έκ Θηβών υπό Ν. Παπαδάκη. 128
παρίσου, έν τώ γνωστώ τυρρηνικψ κατόπτρω τοΰ
ΟθΓΐιαΓά έν 8^ \νϊηο1ίβ1ιηβηη8ρΓθ§Γειιηπι (άπει-
κονισμένω και ΑΕ 1890 πίν. παρενθ. σ. 8, 1), η
τό πολύ ίσως άκόμη την πρόθεσιν τοΰ τεχνίτου νά
δείξη περιδέξιον ικανότητα δι' αντιστρόφου συνδια-
τάξεως μελών, άλλά τι σχετικώτερον προς αι-
σθήματα και λογισμούς πάντων που και πασών
τών κατοπτριζομένων, την εύδαίμονα συμπαρου-
σίαν και όλοκλήρωσίν των δι'άλλήλων' το είδνλ-
λιον άνατέλλει ήδη και πιθανώς έν τοις πρώτοις
κατ' έξοχήν έπι τών καθημερινών τούτων σκευών
εκλογής" άλλά και έν τη γραφική εμφανίζεται ήδη
ή α ρωπογραφία» βαθμηδόν (§6ΐΐΓβ) ' πρβ. περί
τοΰ Έρωτος ΡιΐΓίλν. Εγοβ ΐη άθΓ ναβθηιηείΐ. σελ.
45) και γνωσταί ήδη ήσαν πλην άλλων αί «πε-
ρίφημοι Βάκχαι μεθ' ΰφερπόντων Σατύρων» τοΰ
Νικομάχου 1. Διότι άκριβώς τά κινητά ταύτα έ'κ-
τυπχ εμβλήματα (ειρρίϊςιιιββ άβοουρβθδ), διά-
δοχα τών έξ αύτοΟ του δίσκου έκκρούστων, είναι
τά πάντων νεώτατα (ΡβΓάπζθί ΒΟΗ 1900, 355)
και πίπτουσι τά πλείστα εις τον λήγοντα Δ' αιώνα·
την δε διαφοράν αιώνος τουλάχιστον έν τη έξε-
λίξει πράγματι αντιλαμβάνεται εν παραβολικον
βλέμμα μεταξύ π.χ. τών παραστάσεων ΒΟΗ1900
πίν. 1,1 και III, 1. Ούδέ ζητοΰμεν ήμεΐς -λέον
έν αύτοΐς μυθολογικον βάθος, οίον έγραφε « (Ιϊθ
Ηοοίιζβίΐ άθδ Ζθυ8 ιιηά άθΓ Ηθγ& » ό ΓθΓ8ίθΓ
σπουδαίως τώ 1867 ή άπλώς παράστασιν ώρισμέ-
νων θεών έν πάσιν, ώς Ό Οοΐΐί^ηοη ετι ΒΟΗ 1885
σ. 250' αν δε προσνέμουν ά/.όμη συχνά οί τεχνΐ-
ται έκ τών αρχαιοτέρων προτύπων χαρακτηριστι/ά
τούτου ή εκείνου του θείου οντος, άλλά και άνταλ-
λάσσουσι και παραλείπουσιν αυτά ό'λως και τά τε-
λούμενα τόσον έξανθρωπίζουσι — φύσει εύκολώ-
τερον τά διονυσιακοί) δη και ερωτικού τύπου —
ώστε προ παραστάσεων π.χ. οί'α ΒΟΗ 1885 πίν.
8. 1900 πίν. 3, θαρ ρών θά όμιλή ι ί. ε ο ι « ν ε ο υ και
νεάνιδος» άπλώς Ό θέλων νάκριβολογή την προαί-
ρεσιν του τεχνίτου, έφ'δσον δεν σκοπεί, ώς ήμεΐς
άνωτέρω, νά συνυποδηλοΐ την έξ ώρισμένων συν-
1 ΝοΜθβ Β&οοίιαβ οβΓβρΙαηίϊβιΐ8 83ίγΓΪ8 Πλίν. Άλλ' ου-
δεμία βέβαια σχέσις πρός την ήμετέραν παράστασιν 'έ/ει ή'δη άνα-
γνωρισθη ή σύνθεσις έν τοι/ογραφίαις Πομπηίας π./. Ηβίβΐ^, Κ&1Π-
ρ&Π. 'νν&η(1ΐη3ΐβΓΘΪ σ. 238. 252. 270· πρβ. έν αναγλύφω ΡβΓ§α-
ΜΟη VII, σ. 335 όντως προσέρποντας Σατύρους έκατέρωθεν κοιμω-
αένης- /.αί έν 63Ζ. 3Γθ1ΐ. 1889 πίν. 23, 1 Σάτυρος ό ύπέρπων πιθ.
θέσεων άνάπτυςίν των.
ΚαΙ μορφολογικώς είναι άπαραγνώριστος ό χρό-
νος τοΰ κατόπτρου, άν και ή έπιμελεστάτη έργα-
σία καθ έαυτήν Οά ήτο άςία και ετι δοκιμωτέρων
χρόνων ή Νύμφη ή Βάκχη με τό στενόν έν συγ-
κρίσει προς τά ισχία στήθος και την αμέσως ύπ'
αύτο ζώσιν, ετι δε μάλλον τό χαρακτηριστικον
πρόσωπον τοΰ Σατύρου, το ισχυρώς εκτυπον τοΰ
άναγλύφου και ή τοπογραφική άπόπειρα (μόλις
άλλως άρχομένη δια τοΰ δένδρου, άφύλλου άκόμη,
ώς έν τώ περιφήμω έκ Πομπηίας ψηφιδωτώ «τοΰ
Μ. Αλεξάνδρου ») τάσσουσιν ήδη τό έργον εις τάς
αρχάς τών μακεδονικών χρόνων άλλ'όχι ύστερον
διότι και ή άξιοπρεπής γαλήνη της παλαιοτέρας
τέχνης έπιπρέπει έπ αύτοΰ άκόμη μετά της χάρι-
τος και ό Σάτυρος έχει μυώδες -/αϊ μάλλον στε-
γνόν το σώμα, όχι δε άκόμη μαλθακόν, οίον ό έξ
όμοιου κατόπτρου Έρως ΒΟΗ 1900 πίν. 17 (Έθν.
Μουσ. άριθ.7669). Ή σεμνότης τοΰ καθίσματος
της Νύμφης ένθυμίζει εν τισι την άναπειθομένην
Ελένην τοΰ γνωστοΰ άναγλύφου της Νεαπόλεως
(Βυΐΐθ, δοΐιοιι. ΜθΠ8θ1ι πίν. 284)· έν δε τη με-
γάλη πλαστική θά έχωσι προηγηθή παραστάσεις,
οΐαι ΑγοΙι. Λ 1913 πίν. 30, ένώ τουναντίον ή
Αριάδνη ή Μαινάς Βπί. Μιΐ8. βοιιΐρί. 2196 ( -
8ο1ιγθϊΙ)θγ Βθ1ϊθ£1)Ϊ1(1 63 α) άποτελεΐ εν βήμα πε-
ραιτέρω εις άνάκλισιν πλέον έπι της άριστ. χει-
ρός" τό δέ κάθισμα τοΰ Σατύρου δέν φαίνεται νεώ-
τερον π.χ. τοΰ εις τά τέλη τοΰ Δ' αιώνος άναβι-
βασίμου χαλκοΰ νεανίου της Βϊΐ^ΐϊοίΐι. ηαί. παρά
ΒιιΙΙθ ε. ά. είκ. 96, ένώ είναι προφανώς άρχαιό-
τερος τών Σατύρων ΒπΙ. Μιΐδ. δοιιΐρί. 2195 πίν.
25, ώς και τοΰ Βηιηη-Βΐ"ΐι§ηι. II, 594 και τών
όμοιων, επίσης δέ τών ζωωδεστέρου σχηματισμοΰ
προσώπων ΒΟΗ 1885 πίν. 10 και 13 (έκ Μυρί-
νης) ή ΡβΓ^απιοη VII 2, σ. 355 είκ. 453 και λοι-
πών μεταγενεστέρων" τό δέ σύνολον όφθαλμοφανώς
πολύ άρχαιότερον τών καλών έκ Μυρίνης πήλινων
ζευγών ΒΟΗ 1885 πίν. 12 (Διονύσου και Αριά-
δνης μετά πάνθηρος πάλιν).
Άλλά περί της πατρίδος και τοΰ εργαστηρίου,
οπόθεν προήλθε το κάτοπτρον, ουδέν βέβαιον δυ-
νάμεθα νά είκάσωμεν' μικρόν φυσικά σημαίνει ή
έν θήβαις εύρεσις αύτοΰ (και ολιγίστων άλλων,
οίον ΑγοΙι. Απζ· 1898 σ. 63 άρ. 21 μέ προτομήν