DOI Artikel:
Kastriōtēs, Panagiōtēs: Anaglyphon anathēmatikon eis Asklēpion
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14282#0144
ΑΕ 1914
1 Ανάγλυφον άναϋηματίκον εις Άσκληπιόν υπό ΓΙ. Καστριώτου. 137
κειμένου Ασκληπιείου, έν ώ ένεκάθευδον οί ασθε-
νείς και Ό Ασκληπιός έπεσκέπτετο αυτούς, ώς πε-
ριγράφει ό Αριστοφάνης έν τω Πλούτω (στ. 630
κέ.) και πολλάκις κατ'οϊκον μετέβαινε προς ίασιν.
Τοιαύτας επισκέψεις του ΆσκληπιοΟ έχομεν έπί
άναγλύφων Και ήμεΐς άνεγράψαμεν δμοια πα-
ραδείγματα έν τοις περί του Ασκληπιείου (πρβ.
τά ημέτερα α Μνημεία τών ' Αΰηνών » έ'κδ. β' σ.
143 κέ., και Π. Καββαδία έν τοις περί τοΟΑσκλη-
πιείου της Επιδαύρου, ΆΟην. 1891 και 1900).
Ή παράστασις του άναγλύφου τούτου 2 είναι, ώς
είπομεν, των σπανίων. Ώς γνωστόν οί "Ελληνες
συνήΟιζον, ιστάμενοι νά ίκετεύωσι το θείον, έξαι-
τούμενοι παρ' αύτοΟ την πλήρωσιν πόθου, ή εύ-
χαριστοΰ'ντες τω θεώ δι' οιονδήποτε λόγον ελάχι-
στα δέ παραδείγματα είναι ήμΐν γνωστά φέροντα
ίκέτας γονυπετεΐς,άλλά πάντοτε γυναίκας, ώς βλέ-
πει ό αναγνώστης και έν τη δημοσιευομένη είκόνι.
Φαίνεται δτι ή συνήθεια του γονυπετώς ίκετεύειν
ή προσκυνεΐν έχει άσίατικήν καταγωγήν, τών Περ-
σών, Άσσυρίων και Αιγυπτίων έγγιζόντων δια του
προσώπου το έδαφος οσάκις προύκειτο νά έμφανι-
σθώσι προ τών αγαλμάτων τών θεών, τών ηγε-
μόνων ή άλλων αρχόντων (ΟιπΊ. VIII, 5, 22).
ϊοΟτο ο'μως εθεωρείτο άνάξιον ύπο τών Ελλήνων
και δουλοπρεπές (ν&1θΓΪιΐ8 Μ&χΐιηηθ VI, 3, θχί. 2.
— Αιλιανός Ποικίλη Ιστορία 1,21. — Πολύβιος
30, 19,5. — "Ηρόδοτος Ζ' 136). Αλέξανδρος ό
Μέγας κατά μίμησιν τών Περσών έπεζήτησε νά
είσαγάγη εις Βαβυλώνα έν τη ίδια αύλή' τον τρόπον
τούτον της προσκυνήσεως, άλλ' άντέστησαν γεν-
ναίως οί Μακεδόνες, ώς αναγράφει ό Άρριανος έν
τη Άναβάσει Αλεξάνδρου (IV, 10, 5 κέ.).
Ηδη έπί τών ομηρικών χρόνων αναφέρεται ή
ψαΟσις τών του ίκετευομένου γονάτων ύπό τοϋ"
ίκετεύοντος" «γουνοΟμαί σε και λίσσομαί σε» λέ-
γει ή θέτις (Όμ.Ίλ. Α 427 κτλ.) καί ή Άλθαία
ίκετεύουσα την Περσεφόνην διά τον του υίοΰ τοΰ
Μενελάου θάνατον γονυπετεΐ (πρόχνυ καθεζομένη
δεύατο δέ δάκρυσιν κόλποις Ίλ. I 568).ΤοΟτ'αύτό
1 Προ. Π. Καστριώτου, Κατάλογος τών Γλυπτών του ΊίΟνικοϋ
αρχαιολογικού Μουσείου ΰπ' άριθ. 1397 —V. 813Ϊ8. Ε68 Μ&Γΐ3Γβ8
βΐ βΐΌΠΖβΒ άΐΐ Μ118ΘΘ ΝΗίίοηαΙ σ. 234.—Άραοαντινός «Άσλη-
πιός» Άθην. 1907 σ. 204. — Σ6ορώνος, «Τό Έθν. Μουσεϊον» πίν,
ι,νιιι.
2 Φέρει άριθ. Συλλογής Γλυπτών Άρ'/αιολ. Μουσείου 3325.
πράττει και ή Ηρα (έν 'Ύμνω Απόλλωνος, Πυ-
θιονίκης 158 κέ.) έπικαλουμένη χθόνιους θεούς*
και έν μεταγενεστέροις χρόνοις ό Σοφοκλής και ο
Ευριπίδης παριστώσι γονυπετοΰσαν την Ήλέκτραν
καί Ελένην οτε αύται επικαλούνται τον θάνατον,
τουτ' αυτό ίσως έπραξαν καί αί θηβαΐαι γυναίκες
έν τοις Έπτά επί Θήβας στ. 95 /.αί 215 καί αί
Περσίδες γραΐαι έν τω /ορώ τών Περσών έπικα-
λούμεναι τον Δαρεΐον. Ίαυτα πάντα τά παραδεί-
γματα πείθουσιν ημάς ότι παρά μεν τοις άσιατι-
κοΐς λαοϊς οί άνδρες ίκετεύοντες έγονυπέτουν, παρά
δέ τοις Έλλησι δεν άναφέρονται άνδρες, εί μη μό-
νον γυναίκες ώς είδομεν έν τοις μνημονευθεΐσι χω-
ρίοις, άπερ ένισχύουσι και χωρία αρχαίων συγ-
γραφέων, ώς του Θεοφράστου (Χαρακτήρων 16),
τοΰ Πολυβίου 15, 29, 9 καί 32, 15, 7), του Πλου-
τάρχου (περί δεισιδαιμονιών 3 σ. 166 1), του Διο-
γένους Λαέρτιου (VI, 37), δι' ών πληροφορούμεθα
ό'τι οί αρχαίοι Έλληνες προσηύχοντο όρθιοι και ότι
τό γονυπετεΐν έν τη προσευχή καί ικεσία έθεω-
ρεΐτο γυναικοπρεπές, δεισιδαιμονιώδες καί θρησκο-
ληπτικόν.
Εντεύθεν βλέπομεν ότι καί εκ τών χωρίων τών
συγγραφέων καί έκ τών έπί μνημείων παραστά-
σεων μόνον γυναίκες παρίστανται γονυπετεΐ; ίκε-
τεύουσαι.
Αί έπί τών μνημείων παραστάσεις σπανίζουσιν.
Τά παριστώντα γονυπετεΐς ίκέττδιας άνάγλυφα
τά μέχρι τούδε γνωστά περιέγραψεν ό Οίίο
ίβΓ 1. Τό σήμερον ύφ' ημών ένταυθα δημοσιευό-
μενον άνάγλυφον έκ τών όμοιων αττικών είναι τό
έκτον τών μέχρι τούδε γνωστών, εύρεθέν εις τάς
ποός ευρεσιν τοΰ Ωδείου του Περικλέους άνα-
σκαφάς ημών.
Φαίνεται δ' ότι την τοιαύτην συνήθειαν της αρ-
χαιότητος διετήρησεν ό Ελληνικός όρθόδοξος λαός
μέχρι σήμερον, διότι προσευχάμενος δεν γονυπετεΐ,
ώς πράττουσιν οί καθολικοί καί οί διαμαρτυρό-
μενοι, άλλ' όρθοστατεΐ καί μόνον, κατ' έξαίρεσιν,
κατά την Κυριακήν της Πεντηκοστής, άπαξ του
1 Την βιβλιογραφίαν ίδέ παρά 8ίθη£θ1, Όϊβ £Π6θ1)'3θ1ΐβ ΙίυΙ-
ΙυβαΙίβΓίΜιηβΓ 73 κέ.. — 8'111, Οβΐ3δι*άβη άβΓ Οηβοΐιβη
ιιηά ΚδηΐθΓ 177 κέ..— Οΐίο \να1ΐ6Γ, «Κηίβηάβη Αάοταηίβη
αηΐ ΑΜϊβΰΙιβη τβΐίβΐβ έν ^ΙΐΓβδΙιβΓίβη άββ 08ίβΓΓβΐο1ιΪ8θ1ιβη
3γο1ι. Ιηδίίί. Β»ηά XXII 1910 σ. 230-243.- Καί Άρβανιτό-
πουλον έν Α Β 1910 σ. 380.
18
1 Ανάγλυφον άναϋηματίκον εις Άσκληπιόν υπό ΓΙ. Καστριώτου. 137
κειμένου Ασκληπιείου, έν ώ ένεκάθευδον οί ασθε-
νείς και Ό Ασκληπιός έπεσκέπτετο αυτούς, ώς πε-
ριγράφει ό Αριστοφάνης έν τω Πλούτω (στ. 630
κέ.) και πολλάκις κατ'οϊκον μετέβαινε προς ίασιν.
Τοιαύτας επισκέψεις του ΆσκληπιοΟ έχομεν έπί
άναγλύφων Και ήμεΐς άνεγράψαμεν δμοια πα-
ραδείγματα έν τοις περί του Ασκληπιείου (πρβ.
τά ημέτερα α Μνημεία τών ' Αΰηνών » έ'κδ. β' σ.
143 κέ., και Π. Καββαδία έν τοις περί τοΟΑσκλη-
πιείου της Επιδαύρου, ΆΟην. 1891 και 1900).
Ή παράστασις του άναγλύφου τούτου 2 είναι, ώς
είπομεν, των σπανίων. Ώς γνωστόν οί "Ελληνες
συνήΟιζον, ιστάμενοι νά ίκετεύωσι το θείον, έξαι-
τούμενοι παρ' αύτοΟ την πλήρωσιν πόθου, ή εύ-
χαριστοΰ'ντες τω θεώ δι' οιονδήποτε λόγον ελάχι-
στα δέ παραδείγματα είναι ήμΐν γνωστά φέροντα
ίκέτας γονυπετεΐς,άλλά πάντοτε γυναίκας, ώς βλέ-
πει ό αναγνώστης και έν τη δημοσιευομένη είκόνι.
Φαίνεται δτι ή συνήθεια του γονυπετώς ίκετεύειν
ή προσκυνεΐν έχει άσίατικήν καταγωγήν, τών Περ-
σών, Άσσυρίων και Αιγυπτίων έγγιζόντων δια του
προσώπου το έδαφος οσάκις προύκειτο νά έμφανι-
σθώσι προ τών αγαλμάτων τών θεών, τών ηγε-
μόνων ή άλλων αρχόντων (ΟιπΊ. VIII, 5, 22).
ϊοΟτο ο'μως εθεωρείτο άνάξιον ύπο τών Ελλήνων
και δουλοπρεπές (ν&1θΓΪιΐ8 Μ&χΐιηηθ VI, 3, θχί. 2.
— Αιλιανός Ποικίλη Ιστορία 1,21. — Πολύβιος
30, 19,5. — "Ηρόδοτος Ζ' 136). Αλέξανδρος ό
Μέγας κατά μίμησιν τών Περσών έπεζήτησε νά
είσαγάγη εις Βαβυλώνα έν τη ίδια αύλή' τον τρόπον
τούτον της προσκυνήσεως, άλλ' άντέστησαν γεν-
ναίως οί Μακεδόνες, ώς αναγράφει ό Άρριανος έν
τη Άναβάσει Αλεξάνδρου (IV, 10, 5 κέ.).
Ηδη έπί τών ομηρικών χρόνων αναφέρεται ή
ψαΟσις τών του ίκετευομένου γονάτων ύπό τοϋ"
ίκετεύοντος" «γουνοΟμαί σε και λίσσομαί σε» λέ-
γει ή θέτις (Όμ.Ίλ. Α 427 κτλ.) καί ή Άλθαία
ίκετεύουσα την Περσεφόνην διά τον του υίοΰ τοΰ
Μενελάου θάνατον γονυπετεΐ (πρόχνυ καθεζομένη
δεύατο δέ δάκρυσιν κόλποις Ίλ. I 568).ΤοΟτ'αύτό
1 Προ. Π. Καστριώτου, Κατάλογος τών Γλυπτών του ΊίΟνικοϋ
αρχαιολογικού Μουσείου ΰπ' άριθ. 1397 —V. 813Ϊ8. Ε68 Μ&Γΐ3Γβ8
βΐ βΐΌΠΖβΒ άΐΐ Μ118ΘΘ ΝΗίίοηαΙ σ. 234.—Άραοαντινός «Άσλη-
πιός» Άθην. 1907 σ. 204. — Σ6ορώνος, «Τό Έθν. Μουσεϊον» πίν,
ι,νιιι.
2 Φέρει άριθ. Συλλογής Γλυπτών Άρ'/αιολ. Μουσείου 3325.
πράττει και ή Ηρα (έν 'Ύμνω Απόλλωνος, Πυ-
θιονίκης 158 κέ.) έπικαλουμένη χθόνιους θεούς*
και έν μεταγενεστέροις χρόνοις ό Σοφοκλής και ο
Ευριπίδης παριστώσι γονυπετοΰσαν την Ήλέκτραν
καί Ελένην οτε αύται επικαλούνται τον θάνατον,
τουτ' αυτό ίσως έπραξαν καί αί θηβαΐαι γυναίκες
έν τοις Έπτά επί Θήβας στ. 95 /.αί 215 καί αί
Περσίδες γραΐαι έν τω /ορώ τών Περσών έπικα-
λούμεναι τον Δαρεΐον. Ίαυτα πάντα τά παραδεί-
γματα πείθουσιν ημάς ότι παρά μεν τοις άσιατι-
κοΐς λαοϊς οί άνδρες ίκετεύοντες έγονυπέτουν, παρά
δέ τοις Έλλησι δεν άναφέρονται άνδρες, εί μη μό-
νον γυναίκες ώς είδομεν έν τοις μνημονευθεΐσι χω-
ρίοις, άπερ ένισχύουσι και χωρία αρχαίων συγ-
γραφέων, ώς του Θεοφράστου (Χαρακτήρων 16),
τοΰ Πολυβίου 15, 29, 9 καί 32, 15, 7), του Πλου-
τάρχου (περί δεισιδαιμονιών 3 σ. 166 1), του Διο-
γένους Λαέρτιου (VI, 37), δι' ών πληροφορούμεθα
ό'τι οί αρχαίοι Έλληνες προσηύχοντο όρθιοι και ότι
τό γονυπετεΐν έν τη προσευχή καί ικεσία έθεω-
ρεΐτο γυναικοπρεπές, δεισιδαιμονιώδες καί θρησκο-
ληπτικόν.
Εντεύθεν βλέπομεν ότι καί εκ τών χωρίων τών
συγγραφέων καί έκ τών έπί μνημείων παραστά-
σεων μόνον γυναίκες παρίστανται γονυπετεΐ; ίκε-
τεύουσαι.
Αί έπί τών μνημείων παραστάσεις σπανίζουσιν.
Τά παριστώντα γονυπετεΐς ίκέττδιας άνάγλυφα
τά μέχρι τούδε γνωστά περιέγραψεν ό Οίίο
ίβΓ 1. Τό σήμερον ύφ' ημών ένταυθα δημοσιευό-
μενον άνάγλυφον έκ τών όμοιων αττικών είναι τό
έκτον τών μέχρι τούδε γνωστών, εύρεθέν εις τάς
ποός ευρεσιν τοΰ Ωδείου του Περικλέους άνα-
σκαφάς ημών.
Φαίνεται δ' ότι την τοιαύτην συνήθειαν της αρ-
χαιότητος διετήρησεν ό Ελληνικός όρθόδοξος λαός
μέχρι σήμερον, διότι προσευχάμενος δεν γονυπετεΐ,
ώς πράττουσιν οί καθολικοί καί οί διαμαρτυρό-
μενοι, άλλ' όρθοστατεΐ καί μόνον, κατ' έξαίρεσιν,
κατά την Κυριακήν της Πεντηκοστής, άπαξ του
1 Την βιβλιογραφίαν ίδέ παρά 8ίθη£θ1, Όϊβ £Π6θ1)'3θ1ΐβ ΙίυΙ-
ΙυβαΙίβΓίΜιηβΓ 73 κέ.. — 8'111, Οβΐ3δι*άβη άβΓ Οηβοΐιβη
ιιηά ΚδηΐθΓ 177 κέ..— Οΐίο \να1ΐ6Γ, «Κηίβηάβη Αάοταηίβη
αηΐ ΑΜϊβΰΙιβη τβΐίβΐβ έν ^ΙΐΓβδΙιβΓίβη άββ 08ίβΓΓβΐο1ιΪ8θ1ιβη
3γο1ι. Ιηδίίί. Β»ηά XXII 1910 σ. 230-243.- Καί Άρβανιτό-
πουλον έν Α Β 1910 σ. 380.
18