DOI Artikel:
Arbanitopulos, Apostolos S.: Dēmētrias-Pagasai
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14282#0277
270 Δη μητριάς-Παγασαί- ύπο "Α. Σ. ' Αρβανιτοπούλλον.
αε 1914
νανται νά είναι κατώτεροι των άρχων που της Δ'
πΧ εκατονταετήρίδος' τουναντίον φαίνονται τουλά-
χιστον μέχρι του τέλους που της Ε -Χ έκατον-
ταετηρίδος δυνάμενοι νά έξικνώνται' είναι άρα
ταύτα εμφανώς και άσφαλώς άρχαιότερα τών τει-
χών τών λεγομένων Παγασών. Ενταύθα επέρχε-
ται το ερώτημα περί του τις είναι ή πόλις αυτη-
ΐυσικωτάτην άπάντησιν εις τούτο παρέχομεν το
δτι ανται είναι αί Φεραϊκαϊ Παγασαί, ήτοι ή
ύπο τών Φεραίων κατά το τέρμα που της Ε πΧ
έκατονταετηρίδος τειχισθεΐσα πόλις, ή οδσα έπί-
νειον τών Φερών, καθ' ά είπομεν εν τε τοις Πρα-
κτικοΐς τοΟ 1907 και 1908,συναγαγόντες πάντα τά
σχετικά χωρία τών άρχαίων συγγραφέων, κα'ι έν
θεσσαλ. Μνημ. I σελ. 66 κέ.. Τούτου δεκτού γι-
νομένου, ύποχρεούμε&α νά ϋ·εωρήσωμεν τά ισχυρά
τείχη της Βορειοτέρας πόλεως, ήν συνήθως καλοΰ-
μεν Παγασάς, ώς ποιη&έντα κατά τάς αρχάς που
της Γ πΧ έκατονταετηρίδος' τούτο δεν αποκλείει
βεβαίως δ ρυθμός της τειχοδομίας αύτών, αλλά
πάν τουναντίον ενισχύει την τοιαύτην έκδοχήν'
διότι ή ισχυρότατη αύτη δι' ογκολίθων τειχοδομία,
αί βαθεΐαι γωνιώσεις διά ποιήσεως πλαισίου έπ'ι
τών γωνιαίων λίθων τών πύργων και άλλα χαρα-
κτηριστικά μηνύουσιν ό'τι τά κτίσματα άνήκουσι
τοις πρώτοις χρόνοις τών Διαδόχων. Ούτω φαίνε-
ται λνόμενον οριστικώς τδ ζήτημα, δπερ &α
τώτ βαώΐ' ανασκαφών τδ πρώτον άνακινηΌ-έν, ενί-
σχύϋη και έπεξετάΰ-η Οπό του Βοΐοοίι έν τη ΚΗο
1911, καταλήξαντος εις τδ συμπέρασμα επί τή
βάσει του Πλινίου δτι το επί τοΟ βουνού της « Γο-
ρίτσα; » άρχαϊον πόλισμα δέν είναι ή Δημητριάς,
άλλ' δτι τάς Παγασάς συνοικίσας δ Δημήτριος με-
τωνόμασε Δημητριάδα. Αλλ', ώς είναι εμφανές
έκ τών είρημένων, ουδέ ή γνώμη αυτη του Ββ-
Ιοβίι και τοϋ Πλινίου έτυχε του άληϋ·οΰς και ακρι-
βούς- διότι δ Δημήτριος δεν μετωνόμασε τάς
Παγασάς, αλλ έκτισε νεαν μεγάλην πάλιν
Βορείως αύτών, και ισχυρότατα έτείχισεν αύτήν,
καταστήσας έπώνυμον εαυτού και άντίπαλον της
Αλεξανδρείας, Λυσιμαχείας, Αντιοχείας, Σελευ-
κείας κττ-, δνομάσας αύτήν κατά τδ σύστημα εκεί-
νων Δημητριάδα. Κατά ταύτα επανέρχεται έν ΐσχύι
ή πληροφορία τοΟ Στράβωνος, Ιν ω ή του Πλινίου,
μεθ' δλην την ένίσχυσιν ύπο του ΒθΙοοΗ έξαρΟεΐσα
επί τι εις λάμψιν, μεταβαίνει πάλιν εις τδ πρότε-
ρον αύτής σκότος, εις δ τέως είχεν άπορριφθή- ή
δέ προς τον γεωγράφον πίστις ενισχύεται πολλώ
μάλλον εντεύθεν, προκειμένων δύο πόλεων.
Λέγει δήλον δτι δ Στράβων θ' 436 15 έκτισε δέ
Δημήτριος ό Πολιορκητής έπώνυμον έαυτοΰ τήν
Δημητριάδα μεταξύ Νηλ-είας και Παγασών επί
ϋ'αλάττϊ}, τάς πλησίον πολίχνας εις αύτήν συνοι-
κ'ισας Νήλειάν τε και Παγασάς και Ορμένιον,
έτι δέ κτλ.. Αί άληθεΐς Παγασαί, περί ών προεί-
πομεν, δντως δεν είναι έπϊ Φαλάττη, άλλ' άπέχει
τδ Νοτιώτατον τέρμα τού τείχους αύτών περί το
Υ2 χιλιόμετρον άπδ της άκτής. Ούτως άποκαθι-
σταμένης της αληθούς Δημητριάδος, αί Παγασαί
μετατίθενται εις τήν άνω εύρεθεΐσαν αγνωστον πά-
λιν εντεύθεν τδ έπί τού βουνού Γορίτσας πόλισμα
είναι εμφανώς ή Νήλεια, τδ δέ περαιτέρω ύπέρ τά
Λεχώνια έπί του λόφου Νεβεστίκη είναι τδ Όρμέ-
νιον' αποδεικνύεται δ'οΰτω και ή πρότερον ύπ'εμού
τε και άλλων έςενεχθεΐσα γνώμη περί της Ιωλ-
κοΰ, δτι κείται έπί τού Κάστρου τού Βόλου, άλη-
θής και ύπο τού Στράβωνος άριστα ένισχυομένη,
λέγοντος της δέ Δημητριάδος επτά σταδίονς
ύπέρκειται της Φα?.άττης Ιωλκός, τούτων κάλλι-
στα κατανοουμένων νΰν, άφ οδ εύρέθη ή άληθής
Δημητριάς' αί δέ άληθεΐς Παγασαί έξηκολ,ούϋη-
σαν οίκούμεναι και μετά τήν κτίσιν της Δημητρι-
άδος ώς κώμη' τούτο μηνύει εύρεθέν έθνικδν Πα-
γασίτης. . · Και ταύτα μέν έν τω παρόντι είναι
τά ημέτερα συμπεράσματα, συντόμως και άδρότε-
ρον εκπεφρασμένα Άε-~οιι.ζοέσ~Λρον δέ περί τού-
των σκοπώ νά διαλάβω μετ' ού πολύ . . .' εννοεί-
ται δτι ενταύθα πλέον άσυαλώς θά άναζητήσωμεν
και πιθχνώτατα θά εύρωυ.εν τδν τάφον του βασι-
λέως Δημητρίου, τά βασίλεια τών Μακεδόνων, τά
ψηφίσματα τών Μαγνήτων κττ.» .
1 Τά αΰτά και πεοαιτέρω έτερα πορίσματα τών ερευνών μου άνε-
κοίνωσα έν τω Γ άρ/αιολ. ουνεδρίω της 'Ρώμης, ένθα, έ-ιστρατευ-
θείς, δεν παρέστην ανεγνω δέ άντ' έρ.οϋ ό ΡβΓΠΪΘΓ τήν πραγματείαν
μου, ης μικρά τις περίληψις, μή ποιηθεΐσα δπ' έμοϋ μηδέ πλήρως τήν
γνώμην μου διατυποϋσα, έδημοσιευθη έν ΒοΙΙβΙΙΐηΟ ΚΐΕ831ΐηΙίνθ
άβΐ III 0οη§Γβ33θ Αι-οΗβοΙο^ΐοο ΙηίβΓΠ3Ζϊοη3ΐ8 Κοιηα
1912 σελ. 69 «II ρι·β8ί(ΙβηΙβ (= ΡβΓηϊβΓ) οοιηαηίθ3 ίΐ βα-
ΙυΙο άί ΑΓναηϊΙοριιΙΙοβ αβΒβηΙβ, ίΐ ςαβίβ &3 ιη3Π(ΐ3ΐο ίΐ
ιηαηοΒβΗίίο άι ιιη βιιο Ιανονο δΐιΐΐβ 8ίβΐ8 άϊρϊηίβ άί Ρ3-
§383θ. II Ό γ. Αι·ν. . . . ηοη βνβάβ οϊιβ ϊΐ ΒθΙοοΙι αύδία
να,()ϊθηβ κτλ ». Τό δτι διαφωνώ ούτω πρός τόν Ββίοοίΐ θεωρεί ο
ο 3 15-
αε 1914
νανται νά είναι κατώτεροι των άρχων που της Δ'
πΧ εκατονταετήρίδος' τουναντίον φαίνονται τουλά-
χιστον μέχρι του τέλους που της Ε -Χ έκατον-
ταετηρίδος δυνάμενοι νά έξικνώνται' είναι άρα
ταύτα εμφανώς και άσφαλώς άρχαιότερα τών τει-
χών τών λεγομένων Παγασών. Ενταύθα επέρχε-
ται το ερώτημα περί του τις είναι ή πόλις αυτη-
ΐυσικωτάτην άπάντησιν εις τούτο παρέχομεν το
δτι ανται είναι αί Φεραϊκαϊ Παγασαί, ήτοι ή
ύπο τών Φεραίων κατά το τέρμα που της Ε πΧ
έκατονταετηρίδος τειχισθεΐσα πόλις, ή οδσα έπί-
νειον τών Φερών, καθ' ά είπομεν εν τε τοις Πρα-
κτικοΐς τοΟ 1907 και 1908,συναγαγόντες πάντα τά
σχετικά χωρία τών άρχαίων συγγραφέων, κα'ι έν
θεσσαλ. Μνημ. I σελ. 66 κέ.. Τούτου δεκτού γι-
νομένου, ύποχρεούμε&α νά ϋ·εωρήσωμεν τά ισχυρά
τείχη της Βορειοτέρας πόλεως, ήν συνήθως καλοΰ-
μεν Παγασάς, ώς ποιη&έντα κατά τάς αρχάς που
της Γ πΧ έκατονταετηρίδος' τούτο δεν αποκλείει
βεβαίως δ ρυθμός της τειχοδομίας αύτών, αλλά
πάν τουναντίον ενισχύει την τοιαύτην έκδοχήν'
διότι ή ισχυρότατη αύτη δι' ογκολίθων τειχοδομία,
αί βαθεΐαι γωνιώσεις διά ποιήσεως πλαισίου έπ'ι
τών γωνιαίων λίθων τών πύργων και άλλα χαρα-
κτηριστικά μηνύουσιν ό'τι τά κτίσματα άνήκουσι
τοις πρώτοις χρόνοις τών Διαδόχων. Ούτω φαίνε-
ται λνόμενον οριστικώς τδ ζήτημα, δπερ &α
τώτ βαώΐ' ανασκαφών τδ πρώτον άνακινηΌ-έν, ενί-
σχύϋη και έπεξετάΰ-η Οπό του Βοΐοοίι έν τη ΚΗο
1911, καταλήξαντος εις τδ συμπέρασμα επί τή
βάσει του Πλινίου δτι το επί τοΟ βουνού της « Γο-
ρίτσα; » άρχαϊον πόλισμα δέν είναι ή Δημητριάς,
άλλ' δτι τάς Παγασάς συνοικίσας δ Δημήτριος με-
τωνόμασε Δημητριάδα. Αλλ', ώς είναι εμφανές
έκ τών είρημένων, ουδέ ή γνώμη αυτη του Ββ-
Ιοβίι και τοϋ Πλινίου έτυχε του άληϋ·οΰς και ακρι-
βούς- διότι δ Δημήτριος δεν μετωνόμασε τάς
Παγασάς, αλλ έκτισε νεαν μεγάλην πάλιν
Βορείως αύτών, και ισχυρότατα έτείχισεν αύτήν,
καταστήσας έπώνυμον εαυτού και άντίπαλον της
Αλεξανδρείας, Λυσιμαχείας, Αντιοχείας, Σελευ-
κείας κττ-, δνομάσας αύτήν κατά τδ σύστημα εκεί-
νων Δημητριάδα. Κατά ταύτα επανέρχεται έν ΐσχύι
ή πληροφορία τοΟ Στράβωνος, Ιν ω ή του Πλινίου,
μεθ' δλην την ένίσχυσιν ύπο του ΒθΙοοΗ έξαρΟεΐσα
επί τι εις λάμψιν, μεταβαίνει πάλιν εις τδ πρότε-
ρον αύτής σκότος, εις δ τέως είχεν άπορριφθή- ή
δέ προς τον γεωγράφον πίστις ενισχύεται πολλώ
μάλλον εντεύθεν, προκειμένων δύο πόλεων.
Λέγει δήλον δτι δ Στράβων θ' 436 15 έκτισε δέ
Δημήτριος ό Πολιορκητής έπώνυμον έαυτοΰ τήν
Δημητριάδα μεταξύ Νηλ-είας και Παγασών επί
ϋ'αλάττϊ}, τάς πλησίον πολίχνας εις αύτήν συνοι-
κ'ισας Νήλειάν τε και Παγασάς και Ορμένιον,
έτι δέ κτλ.. Αί άληθεΐς Παγασαί, περί ών προεί-
πομεν, δντως δεν είναι έπϊ Φαλάττη, άλλ' άπέχει
τδ Νοτιώτατον τέρμα τού τείχους αύτών περί το
Υ2 χιλιόμετρον άπδ της άκτής. Ούτως άποκαθι-
σταμένης της αληθούς Δημητριάδος, αί Παγασαί
μετατίθενται εις τήν άνω εύρεθεΐσαν αγνωστον πά-
λιν εντεύθεν τδ έπί τού βουνού Γορίτσας πόλισμα
είναι εμφανώς ή Νήλεια, τδ δέ περαιτέρω ύπέρ τά
Λεχώνια έπί του λόφου Νεβεστίκη είναι τδ Όρμέ-
νιον' αποδεικνύεται δ'οΰτω και ή πρότερον ύπ'εμού
τε και άλλων έςενεχθεΐσα γνώμη περί της Ιωλ-
κοΰ, δτι κείται έπί τού Κάστρου τού Βόλου, άλη-
θής και ύπο τού Στράβωνος άριστα ένισχυομένη,
λέγοντος της δέ Δημητριάδος επτά σταδίονς
ύπέρκειται της Φα?.άττης Ιωλκός, τούτων κάλλι-
στα κατανοουμένων νΰν, άφ οδ εύρέθη ή άληθής
Δημητριάς' αί δέ άληθεΐς Παγασαί έξηκολ,ούϋη-
σαν οίκούμεναι και μετά τήν κτίσιν της Δημητρι-
άδος ώς κώμη' τούτο μηνύει εύρεθέν έθνικδν Πα-
γασίτης. . · Και ταύτα μέν έν τω παρόντι είναι
τά ημέτερα συμπεράσματα, συντόμως και άδρότε-
ρον εκπεφρασμένα Άε-~οιι.ζοέσ~Λρον δέ περί τού-
των σκοπώ νά διαλάβω μετ' ού πολύ . . .' εννοεί-
ται δτι ενταύθα πλέον άσυαλώς θά άναζητήσωμεν
και πιθχνώτατα θά εύρωυ.εν τδν τάφον του βασι-
λέως Δημητρίου, τά βασίλεια τών Μακεδόνων, τά
ψηφίσματα τών Μαγνήτων κττ.» .
1 Τά αΰτά και πεοαιτέρω έτερα πορίσματα τών ερευνών μου άνε-
κοίνωσα έν τω Γ άρ/αιολ. ουνεδρίω της 'Ρώμης, ένθα, έ-ιστρατευ-
θείς, δεν παρέστην ανεγνω δέ άντ' έρ.οϋ ό ΡβΓΠΪΘΓ τήν πραγματείαν
μου, ης μικρά τις περίληψις, μή ποιηθεΐσα δπ' έμοϋ μηδέ πλήρως τήν
γνώμην μου διατυποϋσα, έδημοσιευθη έν ΒοΙΙβΙΙΐηΟ ΚΐΕ831ΐηΙίνθ
άβΐ III 0οη§Γβ33θ Αι-οΗβοΙο^ΐοο ΙηίβΓΠ3Ζϊοη3ΐ8 Κοιηα
1912 σελ. 69 «II ρι·β8ί(ΙβηΙβ (= ΡβΓηϊβΓ) οοιηαηίθ3 ίΐ βα-
ΙυΙο άί ΑΓναηϊΙοριιΙΙοβ αβΒβηΙβ, ίΐ ςαβίβ &3 ιη3Π(ΐ3ΐο ίΐ
ιηαηοΒβΗίίο άι ιιη βιιο Ιανονο δΐιΐΐβ 8ίβΐ8 άϊρϊηίβ άί Ρ3-
§383θ. II Ό γ. Αι·ν. . . . ηοη βνβάβ οϊιβ ϊΐ ΒθΙοοΙι αύδία
να,()ϊθηβ κτλ ». Τό δτι διαφωνώ ούτω πρός τόν Ββίοοίΐ θεωρεί ο
ο 3 15-