DOI Artikel:
Sōtēriu, Geōrgios A.: Neōteros Kalos Poimēn tou Ethnikou archaiologikou Mouseiou Athēnōn
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14280#0047
ΑΕ 1915
Έχομεν ήδη πάντα τά στοιχεία της μ.έ/ ρ ι τοΰδε
έξετάσεως των Καλών Ποιμένων καϊ ουτω δυνά-
μεθα να προβώμεν εις την έξέτασιν του ημετέρου
αγαλματίου.
Ό νεώτερος Κάλος Ποιμήν τών Αθηνών κατά
τον τρόπον ιδίως, καθ' όν κρατεί το πρόβατον ομοι-
άζει προς το περιγραφέν πρώτον άγαλμα τοΟ Λα-
τερανοΟ, καθ' δσον φαίνεται κρατών δια μέν της
δεξιάς τους δύο οπίσθιους πόδας τοΰ προβάτου,
εν ώ ή ελλείπουσα άοιστεοά υ,όνον ώς κρατούσα
ι ί ΓΡΙ 7 ι
τούς δύο εμπρόσθιους πόδας δύναται νά έννοηθή.
Ώς προς την στάσιν όμως πολύ ομοιάζει προς τά-
γαλμάτια του δευτέρου τύπου του νεωτέρου Ποι-
μένος του ΛατερανοΟ, τά έχοντα την αυστηρώς
κατά μέτωπον στάσιν.
Εκείνο μόνον, δ'περ διακρίνει τδ ήμέτερον άγαλ-
μάτιον άπο τών μέχρι τούδε γνωστών, εινε κυρίως
ή παιδική μορφή του Ποιμένος, τά εκατέρωθεν αύ·
τοΟ συμμετρικώτατα τεθειμένα μικρά πρόβατα και
τδ ένδυμα' ώς προς τήν έπιμελεστέραν δέ τεχνο-
τροπίαν και τήν ελλειψιν της όπισθεν τών αγαλ-
ματίων τοΰ 2ου τύπου ύπαρχούσης οπής προς συ-
νχρμογήν, πλησιάζει το πρώτον τοΰ ΛατερανοΟ.
Καϊ πρώτον περί της παιδικής μορφής του Ποι-
μένος.
Πάντα τάγαλμάτια τοΰ 2ου μάλιστα τύπου πα-
ριστώσι τον Καλόν Ποιμένα ώς νεανίαν ή έ'φηβον
άγένειον (εν μόνον, τδ εϋρεθέν κατά τας άνασκα',ράς
τοΰ 8. Οίθηιβπί,θ εν Ρώμη. εΐνε μετά γενείου),
εν ω το ήμέτερον άγαλμάτιον έχει παιδικήν μορφήν
ή καί όλως πρόσωπον νηπίου. Ή διαφορά αυτη
δύναται, νομίζω, νά δδηγήση ήμας εις τήν χρονο-
λογίαν τοΰ μνημείου" έν τώ ανωτέρω μνημονευθέντι
εργω μου (σ. 9 καί 10) έ'χω παραθέσει περίληψιν
τών κυριωτέρων Χριστοφανειών, αίτινες έπήγασαν
άπδ τών άποκρύφων βιβλίων της άρχαιοτάτης Χρι-
στιανικής φιλολογίας, οιαι εινε τδ μαρτύριον του
Ματθαίου, καθ' δ δ Ίησοΰς φανεροΰται « έν σχήματι
τών ψαλλόντων έν τώ Παραδείσω νηπίων» καί
προσφωνείται Οπό τοΰ Ματθαίου: «χάρις σοι καί
ειρήνη, ω παιδίον κεχαριτωμένον» 1, αί Πράξεις
τοΰ Πέτρου καί Ανδρέου, ενθα λέγεται δτι δ Σω-
τήρ « έφάνη έν μορφή παιδιού δωδεκαετοΰς φοροΰν-
1 Βλέπε έν έκδ. Βοηηβί: Αθί3 3ρθ8ΐθ1θΓ111Ώ 3ρθΟΓγρ1ΐ3,
Υοΐ. II. 1 σελ. 217.
τος δθόνιον και έχοντος δμαλήν εσωθεν καί έξω-
θεν » 2 κλπ.
Τάνωτέρω συγγράμματα φθάνουσι τά τέλη τοΰ
Β' και τδν Γ' αίώνα' έντδς δέ τής περιόδου ταύτης
καϊ ίδια τέλους τοΰ Γ' ή τδ πολύ άοχών τοΰ Δ'
πρέπει ίσως νά άναζητηθή και δ χρόνος τής κατα-
γωγής τοΰ ήμετέρου αγαλματίου" άπδ τοΰ Δ' αιώ-
νος αί Χριστοφάνειαι έκλείπουσι και τήν θέσιν αυ-
τών καταλαμβάνει έν μέν τή Εκκλησιαστική φιλο-
λογία ή συζήτησις περί τοΰ Ίησοΰ ώς καλοΰ ή
αίσχροΰ τήν δψιν 3, έν δέ τή Χριστιανική Τέχνη
ή παράστασις τοΰ Χριστοΰ ώς Καλοΰ Ποιμένος ή
καί αί άπόπειραι πρδς άπεικόνισιν τοΰ Σωτήρος
μετά μορφών ένουσών τήν σφραγίδα Ελληνικών
ιδεωδών τύπων (Άντινόου, Εύβουλέως κλπ.).
Δεύτερον γνώρισμα δυνάμενον νά /ρησιμεύση
πρδς χρονολογίαν του άγαλματίου εινε τά έπί τής
βάσεως εκατέρωθεν τοΰ Ποιμένος δύο πρόβατα.
Εκ τής συγκρίσεως τών παραστάσεων τοΰ Καλοΰ
Ποιμένος έπί τοιχογραφιών, Σαρκοφάγων κλπ. δύ-
ναται τις νά συναγάγη δτι αί παραστάσεις μετά τών
δύο έκατέρωθεν προβάτων εινε τώ οντι αί άρχαιό-
τεραι' ή πρώτη παράστασις τοΰ Καλοΰ Ποιμένος
τοΰ Α ή τών άρχών τοΰ Β' αιώνος, ή κοσμούσα
τήν όροφήν τής λεγομένης Κρύπτης τής Ι.υοϊη3
έν τή Κατακόμβη τοΰ Άγ. Καλλίστου ούτως εμ-
φανίζεται" παρά τον Πομένα, δ'στις παρίσταται έκεΤ
έν στάσει ■προσιυγου.ένον (ογ3Π8), ί'στανται έκατέ-
ρωθεν δύο πρόβατα ατενίζοντα; αύτόν 4" κατά τον
Β καί Γ αιώνα παρατηρείται μέν μεγίστη ποι-
κιλία περί τήν παράστασιν τοΰ Καλοΰ Ποιμένος5,
3 Αύτόθι σελ. 124.
:ι Βλέπε τήν τοιαύτην συζήτησιν κατά τα; πηγά; έν «Χριστώ έν
τή Τέννηΐ) σελ. 10 ζέ.
4 Βλέπε είκ. έν \νΐΐ1ί£ έ'. α. Τ3Ϊ. I έν άρ^ή του έργου· ή είκών
του Ποιαένος ή έν τω μέσο> κύκλ'» τής οροφής, τή; ^ωριζομένης δια
κανονικών γραμμικών σχημάτων, έντος τών Οποίων ύπάρ/ουσιν έρω-
τες, πτηνά, άνθη, προσευ/όμενοι κλπ., εΐνε σήμερον κατεστραμμένη,
έχει ομως γενικώς έρμηνευθή ώς παριστοισα Καλόν Πο μένα.
6 Ό Καλός Ποιμήν άμα τή έμφανίσει αύτοΰ εϊτε ως· διακοσμητι-
κού είτε καί ώς συμβολικού τύπου παρουσιάζει μεγίστην ποικιλίαν
άλλοτε λ. εμφανίζεται προ τής ποίμνης αύτοϋ έρειδόμενος έπί ρά-
βδου και έχων χιαστί τούς πόδας κατ" άλεξα»δρινήν τε/νοτροπίαν (ού-
τως έν τή άρ'/αιοτάτη παραστάσει Καλοΰ Ποιμένο; έν τώ λεγόμενο»
Κοιμητήριο) τοΰ μαθητού τοΰ Ναύλου 'Λμπλίου (Ρο)μ. ΙΤ'8) τοι-
ούτου δε τύπου μίμησις εΐνε καί ό Ποιμήν τοΰ "Αμβωνος τής Θεσσα-
λονίκης, περί ου βλέπε κατωτέρω), άλλοτε παρίσταται καθήμενος έν
μέσω τής Ποίμνης καί κρατών σύριγγα (ούτως έν εϊκόνι τοΰ Άρκοσο-
λίου τής Κατακόμβης τής Λομιτίλλης- βλέπε εϊκ. έν \νΐΐ1ίί, αυτόθι
Έχομεν ήδη πάντα τά στοιχεία της μ.έ/ ρ ι τοΰδε
έξετάσεως των Καλών Ποιμένων καϊ ουτω δυνά-
μεθα να προβώμεν εις την έξέτασιν του ημετέρου
αγαλματίου.
Ό νεώτερος Κάλος Ποιμήν τών Αθηνών κατά
τον τρόπον ιδίως, καθ' όν κρατεί το πρόβατον ομοι-
άζει προς το περιγραφέν πρώτον άγαλμα τοΟ Λα-
τερανοΟ, καθ' δσον φαίνεται κρατών δια μέν της
δεξιάς τους δύο οπίσθιους πόδας τοΰ προβάτου,
εν ώ ή ελλείπουσα άοιστεοά υ,όνον ώς κρατούσα
ι ί ΓΡΙ 7 ι
τούς δύο εμπρόσθιους πόδας δύναται νά έννοηθή.
Ώς προς την στάσιν όμως πολύ ομοιάζει προς τά-
γαλμάτια του δευτέρου τύπου του νεωτέρου Ποι-
μένος του ΛατερανοΟ, τά έχοντα την αυστηρώς
κατά μέτωπον στάσιν.
Εκείνο μόνον, δ'περ διακρίνει τδ ήμέτερον άγαλ-
μάτιον άπο τών μέχρι τούδε γνωστών, εινε κυρίως
ή παιδική μορφή του Ποιμένος, τά εκατέρωθεν αύ·
τοΟ συμμετρικώτατα τεθειμένα μικρά πρόβατα και
τδ ένδυμα' ώς προς τήν έπιμελεστέραν δέ τεχνο-
τροπίαν και τήν ελλειψιν της όπισθεν τών αγαλ-
ματίων τοΰ 2ου τύπου ύπαρχούσης οπής προς συ-
νχρμογήν, πλησιάζει το πρώτον τοΰ ΛατερανοΟ.
Καϊ πρώτον περί της παιδικής μορφής του Ποι-
μένος.
Πάντα τάγαλμάτια τοΰ 2ου μάλιστα τύπου πα-
ριστώσι τον Καλόν Ποιμένα ώς νεανίαν ή έ'φηβον
άγένειον (εν μόνον, τδ εϋρεθέν κατά τας άνασκα',ράς
τοΰ 8. Οίθηιβπί,θ εν Ρώμη. εΐνε μετά γενείου),
εν ω το ήμέτερον άγαλμάτιον έχει παιδικήν μορφήν
ή καί όλως πρόσωπον νηπίου. Ή διαφορά αυτη
δύναται, νομίζω, νά δδηγήση ήμας εις τήν χρονο-
λογίαν τοΰ μνημείου" έν τώ ανωτέρω μνημονευθέντι
εργω μου (σ. 9 καί 10) έ'χω παραθέσει περίληψιν
τών κυριωτέρων Χριστοφανειών, αίτινες έπήγασαν
άπδ τών άποκρύφων βιβλίων της άρχαιοτάτης Χρι-
στιανικής φιλολογίας, οιαι εινε τδ μαρτύριον του
Ματθαίου, καθ' δ δ Ίησοΰς φανεροΰται « έν σχήματι
τών ψαλλόντων έν τώ Παραδείσω νηπίων» καί
προσφωνείται Οπό τοΰ Ματθαίου: «χάρις σοι καί
ειρήνη, ω παιδίον κεχαριτωμένον» 1, αί Πράξεις
τοΰ Πέτρου καί Ανδρέου, ενθα λέγεται δτι δ Σω-
τήρ « έφάνη έν μορφή παιδιού δωδεκαετοΰς φοροΰν-
1 Βλέπε έν έκδ. Βοηηβί: Αθί3 3ρθ8ΐθ1θΓ111Ώ 3ρθΟΓγρ1ΐ3,
Υοΐ. II. 1 σελ. 217.
τος δθόνιον και έχοντος δμαλήν εσωθεν καί έξω-
θεν » 2 κλπ.
Τάνωτέρω συγγράμματα φθάνουσι τά τέλη τοΰ
Β' και τδν Γ' αίώνα' έντδς δέ τής περιόδου ταύτης
καϊ ίδια τέλους τοΰ Γ' ή τδ πολύ άοχών τοΰ Δ'
πρέπει ίσως νά άναζητηθή και δ χρόνος τής κατα-
γωγής τοΰ ήμετέρου αγαλματίου" άπδ τοΰ Δ' αιώ-
νος αί Χριστοφάνειαι έκλείπουσι και τήν θέσιν αυ-
τών καταλαμβάνει έν μέν τή Εκκλησιαστική φιλο-
λογία ή συζήτησις περί τοΰ Ίησοΰ ώς καλοΰ ή
αίσχροΰ τήν δψιν 3, έν δέ τή Χριστιανική Τέχνη
ή παράστασις τοΰ Χριστοΰ ώς Καλοΰ Ποιμένος ή
καί αί άπόπειραι πρδς άπεικόνισιν τοΰ Σωτήρος
μετά μορφών ένουσών τήν σφραγίδα Ελληνικών
ιδεωδών τύπων (Άντινόου, Εύβουλέως κλπ.).
Δεύτερον γνώρισμα δυνάμενον νά /ρησιμεύση
πρδς χρονολογίαν του άγαλματίου εινε τά έπί τής
βάσεως εκατέρωθεν τοΰ Ποιμένος δύο πρόβατα.
Εκ τής συγκρίσεως τών παραστάσεων τοΰ Καλοΰ
Ποιμένος έπί τοιχογραφιών, Σαρκοφάγων κλπ. δύ-
ναται τις νά συναγάγη δτι αί παραστάσεις μετά τών
δύο έκατέρωθεν προβάτων εινε τώ οντι αί άρχαιό-
τεραι' ή πρώτη παράστασις τοΰ Καλοΰ Ποιμένος
τοΰ Α ή τών άρχών τοΰ Β' αιώνος, ή κοσμούσα
τήν όροφήν τής λεγομένης Κρύπτης τής Ι.υοϊη3
έν τή Κατακόμβη τοΰ Άγ. Καλλίστου ούτως εμ-
φανίζεται" παρά τον Πομένα, δ'στις παρίσταται έκεΤ
έν στάσει ■προσιυγου.ένον (ογ3Π8), ί'στανται έκατέ-
ρωθεν δύο πρόβατα ατενίζοντα; αύτόν 4" κατά τον
Β καί Γ αιώνα παρατηρείται μέν μεγίστη ποι-
κιλία περί τήν παράστασιν τοΰ Καλοΰ Ποιμένος5,
3 Αύτόθι σελ. 124.
:ι Βλέπε τήν τοιαύτην συζήτησιν κατά τα; πηγά; έν «Χριστώ έν
τή Τέννηΐ) σελ. 10 ζέ.
4 Βλέπε είκ. έν \νΐΐ1ί£ έ'. α. Τ3Ϊ. I έν άρ^ή του έργου· ή είκών
του Ποιαένος ή έν τω μέσο> κύκλ'» τής οροφής, τή; ^ωριζομένης δια
κανονικών γραμμικών σχημάτων, έντος τών Οποίων ύπάρ/ουσιν έρω-
τες, πτηνά, άνθη, προσευ/όμενοι κλπ., εΐνε σήμερον κατεστραμμένη,
έχει ομως γενικώς έρμηνευθή ώς παριστοισα Καλόν Πο μένα.
6 Ό Καλός Ποιμήν άμα τή έμφανίσει αύτοΰ εϊτε ως· διακοσμητι-
κού είτε καί ώς συμβολικού τύπου παρουσιάζει μεγίστην ποικιλίαν
άλλοτε λ. εμφανίζεται προ τής ποίμνης αύτοϋ έρειδόμενος έπί ρά-
βδου και έχων χιαστί τούς πόδας κατ" άλεξα»δρινήν τε/νοτροπίαν (ού-
τως έν τή άρ'/αιοτάτη παραστάσει Καλοΰ Ποιμένο; έν τώ λεγόμενο»
Κοιμητήριο) τοΰ μαθητού τοΰ Ναύλου 'Λμπλίου (Ρο)μ. ΙΤ'8) τοι-
ούτου δε τύπου μίμησις εΐνε καί ό Ποιμήν τοΰ "Αμβωνος τής Θεσσα-
λονίκης, περί ου βλέπε κατωτέρω), άλλοτε παρίσταται καθήμενος έν
μέσω τής Ποίμνης καί κρατών σύριγγα (ούτως έν εϊκόνι τοΰ Άρκοσο-
λίου τής Κατακόμβης τής Λομιτίλλης- βλέπε εϊκ. έν \νΐΐ1ίί, αυτόθι