DOI Artikel:
Xyngopulos, Andreas: Christianikon Asklēpieion
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14280#0077
λε 1915
Χριστιανικον Ασκληπιεΐον ύπο Ά. Ξνγγοπονλον. 09
αύτη, πολύ δύσκολον θά ήτο νά παραδεχθη τις, ότι
έν Αθήναι; θά ήτο έν χρήσει άλλο οίκοδομικον σύ-
στημα.
Τίς όμως των τριών εκκλησιών είναι ή παλαιο-
τέρα δεν είναι επίσης δυνατόν νά είπωμεν. Μετά
πάσης δυνατής επιφυλάξεως προτείνω μίαν γνώ-
μην, ήτις νομίζω, ότι θά ήδύνατο ίσως νά συμφω-
νήση προς τά πράγματα.
Κατά τον (τΪγβγ<3, άκολουθοΰντα την γνώμην
τοΰ ΚοβΙιΙβΓ, το άρχαϊον κτίριον, το ακριβώς προ
της δυτικωτέρας τών τριών εκκλησιών (είκ.1. Β),
είναι το παλαιότερον τών δύο Ασκληπιείων .Του-
ναντίον κατά τον (ΓυάθίοΗ 2, οδ τήν γνώμην ακο-
λουθεί και 6 Βερσάκης3, το κτίσμα τούτο είναι το
νεώτερον τών Ασκληπιείων.
"Οπως κα'ι αν εχη το πράγμα τά ερείπια, τοΰ
κτίσματος τούτου είναι σήμερον παραδεδεγμένον,
οτι άνήκουσιν εις ναον του 'Ασκληπιοΰ. Νομίζω
λοιπόν, οτι δεν θά ήτο παράλογον νά υπόθεση τις,
οτι οί χριστιανοί, καταστρέψαντες τον ναον τού-
τον του Ασκληπιού, έκτισαν έπι τών ερειπίων αύ-
τοΰ την πρώτην χριστιανικήν έκκλησίαν. Τούτου
άλλ(ος ανάλογα παραδείγματα εχομεν τους Δελ-
φούς, την Καισαριανήν, το Δαφνί και άλλα. Συμ-
φώνως προς ταύτα ώς ή παλαιοτέρα τών τριών
εκκλησιών πρέπει νά θεωρηθή ή δυτικωτέρα, ή
κειμένη έπι του άρχαίου κτίσματος περίπου (είκ.
Γ. ρ2).
Ουδέν επίσης είναι γνωστόν περί του χρόνου
καθ' ον κατεστράφη ή τελευταία χρονονογικώς τών
εκκλησιών τούτων. Φαίνεται όμως, οτι αύτη έξέ-
λιπεν άπό πολλών αιώνων, ίσως και προ της αλώ-
σεως της πόλεως ύπο τών Τούρκων. Εις ουδέν δε
έκ τών μέχρις ημών περιελθόντων σχεδίων της
πόλεως έπι τουρκοκρατίας βλέπομεν ούδέ ίχνος αυ-
τής. Επίσης ουδόλως φαίνεται πιθανόν, οτι τον
χώρον αυτής κατέλαβεν έπι τουρκοκρατίας τζα-
μίον. Σχετικώς προς το τελευταΐον τοΟτο ζήτημα
ανάγκη νά έπανορθωθή έν λάθος.
Ο Πιττάκης4 δηλαδή εύρών ολίγας άρχαίας
έπιγραφάς έν τω χώρω τω μεταξύ τοΰ Ωδείου του
1 θίτανά, Ι,ΆδοΙβρβίοη ά'ΑίΙιβηβδ. Ρ3ΓΪ8 1881 σελ. 8 χέ.
2 ΙηάβϊοΗ, Τορο§ι·. νοη Αίΐιβη. Μϋηοΐιβη 1905 σ. 285.
3 Αρχαιολογική Έφημερίς 1908 σ. 257.
4 ΡίϋαΜβ. Αηοϊβηηβ Αΐΐιβηββ σ. 224 χέ.
ΙΙρώδου καϊ της εισόδου τής'Ακροπόλεως ΰπεστη-
ριξεν, δτι αύται προέρχονται έκ του Ασκληπιείου
τό όποιον έτοποθέτησεν εις τον χώρον εκείνον. Διά
νά βεβαίωση δέ την ίδέαν αύτοΰ ταύτην ποοσθέτει:
« οί γείτονες άναφέρουν, οτι έκεΐ όπου προ της ελ-
ληνικής επαναστάσεως εύρίσκετο τζαμίον (τεκές)
υπήρχε προηγουμένως εκκλησία αφιερωμένη εις
τούς Αγίους Αναργύρους». Κατόπιν ό Ρθίϊί <3θ
<Ιυ11θνϊ11β 5, έχων φαίνεται ύπ' δψει τον Πιττάκην,
λέγει, οτι ό ναός τοΰ Ασκληπιού θά εκείτο βορειο-
ανατολικών τοΟ'Ωδείου. Κατόπιν αναφέρει το σχέ-
διον του δίιΐδΐΊ;6, το όποιον εις την θέσιν ταύτην,
μεταξύ δηλαδή τοΰ 'Ωδείου και τής εισόδου της
Ακροπόλεως, δεικνύει «τζαμίον ήρειπωμένον » ,
επίσης δέ αναφέρει καϊ το έπεςηγηματικόν κείμενον
τοΰ σχεδίου τούτου τό όποιον προσθέτει: « Τπήρ-
ξεν άλλοτε, ώς νομίζω, χριστιανική εκκλησία κτι-
σθεΐσα έπί τών θεμελίων άρχαίου ναου». Έπι τή
βάσει τούτων ό ΡθΙίί άθ ϋΊιΙΙβνϊΙΙθ φαίνεται πι-
στεύων, ότι έκεΐ υπήρχε τό Άσκληπιεϊον και κατ'
άκολουθίαν τά ερείπια τοΰ τζαμιού κατ'αύτόν ήσαν
έπι τοΟ ναοΟ τούτου.Επίσης ό ΕβοΙβΠ} 7, ακολου-
θών φαίνεται τούτον, έπαναλαμβάνει τά αύτά.
Εύνόητον όμως, ότι μετά τάς άνασκαφάς, οπότε
άνεκαλύφθησαν τά πραγματικά ερείπια τοΰ'Ασκλη-
πιείου, πασαι αί παραδόσεις περι τζαμίου καταλα-
βάντος τήν θέσιν τής έπι τοΰ άρχαίου ναοΰ χρι-
στιανικής έκκλησίας πίπτουσιν άφ' εαυτών.
Επίσης ούδέν είναι γνωστόν περι τοΟ άγιου εις
όν ήσαν άφιερωμέναι αί έκκλησίαι αύται, αν εν-
νοείται πασαι είχον τήν αύτήν έπίκλησιν.Ή πλη-
ροφορία τοΰ ΙΙιττάκη,ήν ανωτέρω άνεφέραμεν, και
καθ' ήν ήτο αύτη άφιερωαένη εις τούς Άγιους Α-
ναργύρους, δέν φαίνεται έχουσα ύπόστασιν, διότι,
ώς είδομεν, δέν έγνώριζεν ούτος τήν αληθή θέσιν
τοΰ Ασκληπιείου. Ομοίως δέν δύναται νά ληφθή
ύπ' όψιν ή γνώμη τοΰ Ρθίΐί άβ ^ι111βν^11β, διότι
ούδέ ούτος έγνώριζε τήν πραγματικήν αύτοΰ θέσιν.
5 ΚβοΙιβΓοΙιββ 811Γ ΓβιηρίΒοβιηβηΙ; βί 1β νοοββίβ άβ3
β§1Ϊ8β8 οίΐΓθΙίθηηβδ ά'ΑίΙιβηββ έν Αι·ο1ιϊνθ8 άβδ ΜίΒδϊοηδ
8θϊβηΙΐίίςυβ8 1868 σ. 480 χέ.
6 ΑηΙϊςυΐίϊβΒ οί Αΐΐιβηβ το'μ. II σ. 11 χέ Γαλλιχή μετάφρ.
τομ.. II σ. 11 χέ. (Ή παραπομπή τοΰ Ρβί· άθ «Ιυΐΐβνϊΐΐβ εις τήν
γαλλ. μετάφρασιν γίνεται κατά λάθος εις τήν σελ. 10).
7 Παρά ΟαδνοΙ ενθ' άν. σ. 3063 ένθα έπίσης γίνεται παραπομπή
χατά λάθος εις τήν σελ. 10 τής γαλλ. μεταφράσεως τοΰ 8ΐΐ1ΗΓί.
Χριστιανικον Ασκληπιεΐον ύπο Ά. Ξνγγοπονλον. 09
αύτη, πολύ δύσκολον θά ήτο νά παραδεχθη τις, ότι
έν Αθήναι; θά ήτο έν χρήσει άλλο οίκοδομικον σύ-
στημα.
Τίς όμως των τριών εκκλησιών είναι ή παλαιο-
τέρα δεν είναι επίσης δυνατόν νά είπωμεν. Μετά
πάσης δυνατής επιφυλάξεως προτείνω μίαν γνώ-
μην, ήτις νομίζω, ότι θά ήδύνατο ίσως νά συμφω-
νήση προς τά πράγματα.
Κατά τον (τΪγβγ<3, άκολουθοΰντα την γνώμην
τοΰ ΚοβΙιΙβΓ, το άρχαϊον κτίριον, το ακριβώς προ
της δυτικωτέρας τών τριών εκκλησιών (είκ.1. Β),
είναι το παλαιότερον τών δύο Ασκληπιείων .Του-
ναντίον κατά τον (ΓυάθίοΗ 2, οδ τήν γνώμην ακο-
λουθεί και 6 Βερσάκης3, το κτίσμα τούτο είναι το
νεώτερον τών Ασκληπιείων.
"Οπως κα'ι αν εχη το πράγμα τά ερείπια, τοΰ
κτίσματος τούτου είναι σήμερον παραδεδεγμένον,
οτι άνήκουσιν εις ναον του 'Ασκληπιοΰ. Νομίζω
λοιπόν, οτι δεν θά ήτο παράλογον νά υπόθεση τις,
οτι οί χριστιανοί, καταστρέψαντες τον ναον τού-
τον του Ασκληπιού, έκτισαν έπι τών ερειπίων αύ-
τοΰ την πρώτην χριστιανικήν έκκλησίαν. Τούτου
άλλ(ος ανάλογα παραδείγματα εχομεν τους Δελ-
φούς, την Καισαριανήν, το Δαφνί και άλλα. Συμ-
φώνως προς ταύτα ώς ή παλαιοτέρα τών τριών
εκκλησιών πρέπει νά θεωρηθή ή δυτικωτέρα, ή
κειμένη έπι του άρχαίου κτίσματος περίπου (είκ.
Γ. ρ2).
Ουδέν επίσης είναι γνωστόν περί του χρόνου
καθ' ον κατεστράφη ή τελευταία χρονονογικώς τών
εκκλησιών τούτων. Φαίνεται όμως, οτι αύτη έξέ-
λιπεν άπό πολλών αιώνων, ίσως και προ της αλώ-
σεως της πόλεως ύπο τών Τούρκων. Εις ουδέν δε
έκ τών μέχρις ημών περιελθόντων σχεδίων της
πόλεως έπι τουρκοκρατίας βλέπομεν ούδέ ίχνος αυ-
τής. Επίσης ουδόλως φαίνεται πιθανόν, οτι τον
χώρον αυτής κατέλαβεν έπι τουρκοκρατίας τζα-
μίον. Σχετικώς προς το τελευταΐον τοΟτο ζήτημα
ανάγκη νά έπανορθωθή έν λάθος.
Ο Πιττάκης4 δηλαδή εύρών ολίγας άρχαίας
έπιγραφάς έν τω χώρω τω μεταξύ τοΰ Ωδείου του
1 θίτανά, Ι,ΆδοΙβρβίοη ά'ΑίΙιβηβδ. Ρ3ΓΪ8 1881 σελ. 8 χέ.
2 ΙηάβϊοΗ, Τορο§ι·. νοη Αίΐιβη. Μϋηοΐιβη 1905 σ. 285.
3 Αρχαιολογική Έφημερίς 1908 σ. 257.
4 ΡίϋαΜβ. Αηοϊβηηβ Αΐΐιβηββ σ. 224 χέ.
ΙΙρώδου καϊ της εισόδου τής'Ακροπόλεως ΰπεστη-
ριξεν, δτι αύται προέρχονται έκ του Ασκληπιείου
τό όποιον έτοποθέτησεν εις τον χώρον εκείνον. Διά
νά βεβαίωση δέ την ίδέαν αύτοΰ ταύτην ποοσθέτει:
« οί γείτονες άναφέρουν, οτι έκεΐ όπου προ της ελ-
ληνικής επαναστάσεως εύρίσκετο τζαμίον (τεκές)
υπήρχε προηγουμένως εκκλησία αφιερωμένη εις
τούς Αγίους Αναργύρους». Κατόπιν ό Ρθίϊί <3θ
<Ιυ11θνϊ11β 5, έχων φαίνεται ύπ' δψει τον Πιττάκην,
λέγει, οτι ό ναός τοΰ Ασκληπιού θά εκείτο βορειο-
ανατολικών τοΟ'Ωδείου. Κατόπιν αναφέρει το σχέ-
διον του δίιΐδΐΊ;6, το όποιον εις την θέσιν ταύτην,
μεταξύ δηλαδή τοΰ 'Ωδείου και τής εισόδου της
Ακροπόλεως, δεικνύει «τζαμίον ήρειπωμένον » ,
επίσης δέ αναφέρει καϊ το έπεςηγηματικόν κείμενον
τοΰ σχεδίου τούτου τό όποιον προσθέτει: « Τπήρ-
ξεν άλλοτε, ώς νομίζω, χριστιανική εκκλησία κτι-
σθεΐσα έπί τών θεμελίων άρχαίου ναου». Έπι τή
βάσει τούτων ό ΡθΙίί άθ ϋΊιΙΙβνϊΙΙθ φαίνεται πι-
στεύων, ότι έκεΐ υπήρχε τό Άσκληπιεϊον και κατ'
άκολουθίαν τά ερείπια τοΰ τζαμιού κατ'αύτόν ήσαν
έπι τοΟ ναοΟ τούτου.Επίσης ό ΕβοΙβΠ} 7, ακολου-
θών φαίνεται τούτον, έπαναλαμβάνει τά αύτά.
Εύνόητον όμως, ότι μετά τάς άνασκαφάς, οπότε
άνεκαλύφθησαν τά πραγματικά ερείπια τοΰ'Ασκλη-
πιείου, πασαι αί παραδόσεις περι τζαμίου καταλα-
βάντος τήν θέσιν τής έπι τοΰ άρχαίου ναοΰ χρι-
στιανικής έκκλησίας πίπτουσιν άφ' εαυτών.
Επίσης ούδέν είναι γνωστόν περι τοΟ άγιου εις
όν ήσαν άφιερωμέναι αί έκκλησίαι αύται, αν εν-
νοείται πασαι είχον τήν αύτήν έπίκλησιν.Ή πλη-
ροφορία τοΰ ΙΙιττάκη,ήν ανωτέρω άνεφέραμεν, και
καθ' ήν ήτο αύτη άφιερωαένη εις τούς Άγιους Α-
ναργύρους, δέν φαίνεται έχουσα ύπόστασιν, διότι,
ώς είδομεν, δέν έγνώριζεν ούτος τήν αληθή θέσιν
τοΰ Ασκληπιείου. Ομοίως δέν δύναται νά ληφθή
ύπ' όψιν ή γνώμη τοΰ Ρθίΐί άβ ^ι111βν^11β, διότι
ούδέ ούτος έγνώριζε τήν πραγματικήν αύτοΰ θέσιν.
5 ΚβοΙιβΓοΙιββ 811Γ ΓβιηρίΒοβιηβηΙ; βί 1β νοοββίβ άβ3
β§1Ϊ8β8 οίΐΓθΙίθηηβδ ά'ΑίΙιβηββ έν Αι·ο1ιϊνθ8 άβδ ΜίΒδϊοηδ
8θϊβηΙΐίίςυβ8 1868 σ. 480 χέ.
6 ΑηΙϊςυΐίϊβΒ οί Αΐΐιβηβ το'μ. II σ. 11 χέ Γαλλιχή μετάφρ.
τομ.. II σ. 11 χέ. (Ή παραπομπή τοΰ Ρβί· άθ «Ιυΐΐβνϊΐΐβ εις τήν
γαλλ. μετάφρασιν γίνεται κατά λάθος εις τήν σελ. 10).
7 Παρά ΟαδνοΙ ενθ' άν. σ. 3063 ένθα έπίσης γίνεται παραπομπή
χατά λάθος εις τήν σελ. 10 τής γαλλ. μεταφράσεως τοΰ 8ΐΐ1ΗΓί.