DOI Artikel:
Xyngopulos, Andreas: Christianikon Asklēpieion
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14280#0079
Α Ε 1915
Χριστιανικόν Άσκληπιεΐον ύπο Ά. Ξνγγοπονλου. 71
νον της καταχώσεως ταύτης θάήδυνάμεθα νάπροσ-
διορίσωμεν ίσως, άν διεσώζοντο αί εντός αύτοΰ τοι-
χογράφοι. Φαίνεται όμως οτι ή λατρεία έπαυσεν
έν τω σπηλαίω συγχρόνως ίσως πρός τήν κατα-
στροφήν της εκκλησίας, ήτις όμοΟ μετά του σπη-
λαίου ενωρίς ήδη έλησμονήθησαν.
Ή τοξοειδής άνω είσοδος του σπηλαίου φαίνεται
βυζαντινή. Είναι δέ ή είσοδος αύτη προέκτασις, ώς
φαίνεται, του τοίχου του υποτιθεμένου εστιατο-
ρίου, ό όποιος στηρίζεται έπί του καθέτως τετμη-
μένου βράσου. Επομένως ή είςοδος αύτη είναι σύγ-
χρονος προς τό έπίμηκες κτίσμα το θεωρούμενον
ώς έστιατόριον. Πότε ό'μως έκτίσΟη το τελευταΐον
τοΰ'το, δεν είναι δυνατόν νά γνωρίζωμεν.
Τελευτώντες τήν περί του Ασκληπιείου κατά
τους χριστιανικούς χρόνους μελέτην παρατηρου-
μεν, δτι ή έρευνα των καθ' έκαστον άγει ήμάς εις
τό γενικόν συμπέρασμα, ό'τι οί αιώνες, εις οΰς άνά-
γονται τά έν τω χώρω του Ασκληπιείου χριστια-
νικά κτίσματα, είναι ακριβώς οί αιώνες της μεγα-
λυτέρας άνθήσεως της χριστιανικής τέχνης έν τη
κυρίως Ελλάδι.
Και κατά μεν τον Ε' αιώνα, εις τό δεύτερον
ήμισυ του όποιου ανέρχονται τά συντρίμματα της
πρώτης εκκλησίας του Ασκληπιείου, πλείστα είναι
τά ανεγερθέντα χριστιανικά οικοδομήματα, ιδίως
επί διασήμων τόπων της άρχαίας λατρείας. Ούτω,
διά νά άναφέρωμεν τά κυριώτερα, βλέπομεν τοι-
αύτα κτίσματα έν Αελφοΐς, έν Όλυμπία, πιθανώς
έν Σπάρτη, έν Έλευσΐνι, έν Δαφνίω ώς και έν Και-
σαριανή. Έν Αθήναις δέ ή τοιαύτη οικοδομική κί-
νησις φαίνεται μεγαλυτέρα.
Έν τή Ακροπόλει πλείστα διασώζονται αρχι-
τεκτονικά συντρίμματα αναγόμενα εις τους χρό-
νους έκείνους. Ο Παρθενών ομοίως μαίνεται, ό'τι
κατά τον Ε αιώνα μετεβλήθη εις έκκλησίαν 1.
Επίσης τότε φαίνεται ότι και το θησεΐον καθιε-
ρώθη εις χριστιανικόν 2. Όμοιους χρόνους δεικνύ-
ουσι και τά λείψανα γλυπτικού" διακόσμου έν τω
τετραγώνφ τοΟ Αδριανού, ενθα κατά τους βυζαν-
τινούς χρόνους ύπήρχεν ή Μεγάλη Παναγιά.Επί-
σης κατα τον αυτόν αιώνα άνηγέρθη χριστιανι-
κόν κτίσμα παρά το Ώρολόγιον του Κυρρήστου.
Εν δέ μικρόν κτίσμα τών χρόνων έκείνων φαίνε-
ται, ό'τι ύπήρχεν εξω τών Αθηνών πρός τον Τμητ-
τόν 3. Τέλος εις τον Ε' αιώνα φαίνονται άναγόμενα
τά μέχρι προ τίνος όρατά ερείπια μεγίστης πεντα-
μερους βασιλικής μετά κρύπτης παρά τόν Ίλισ-
σόν, ήν ό κ. Κωνσταντόπουλος ταυτίζει πρός το
ΰπο του Ακομινάτου άναφερόμενον μαρτύριον του
επισκόπου Αθηνών Αεωνίδου 4.
Αλλά και ή δευτέρα περίοδος τών έκκλησιών
τοΟ Ασκληπιείου, ό Γ δηλαδή ή ΙΑ' αιών, είναι
επίσης περίοδος ακμής τής βυζαντινής τέχνης έν
Ελλάδι και δή έν Αττική και Αθήναις.
Ό Όσιος Αουκάς έν Βοιωτία, ή Μονή Δαφνιού,
ή έκκλησία τής μονής τοΰ Κυνηγού τών Φιλοσό-
φων, ή έκκλησία τής Καισαριανής, έν Αθήναις δέ
ό'Άγιος Νικόδημος, οί "Αγιοι Θεόδωροι και αί πλεί-
στα! ακόμη τών άλλων μικρών έκκλησιών εις τούς
αυτούς χρόνους άνέρχονται.
Ανδρέας Ξυγγόπουλος.
1 Ψυ,Ιίΐ, ΑΙΙοΙιγ. υηά \>γζΆ\\ί. ΚαηβΙ σ. 234 χέ.
' Ό Γθυ§'ΘΓβ8, ΑΛβηβ8 σ. 156 λέγει, οτι τοΰτο χαθιερώθη
κατά τόν Τ' η Ζ αιώνα.
3 Βλ. Άρ/αιολ. Εφημερίδα 1913 σ. 131 κέ.
4 Ήμερολόγιον τών Έθν. φιλανθρωπικών καταστημάτων Κων-
σταντινουπόλεως 1906 σ. 331 κέ.
Χριστιανικόν Άσκληπιεΐον ύπο Ά. Ξνγγοπονλου. 71
νον της καταχώσεως ταύτης θάήδυνάμεθα νάπροσ-
διορίσωμεν ίσως, άν διεσώζοντο αί εντός αύτοΰ τοι-
χογράφοι. Φαίνεται όμως οτι ή λατρεία έπαυσεν
έν τω σπηλαίω συγχρόνως ίσως πρός τήν κατα-
στροφήν της εκκλησίας, ήτις όμοΟ μετά του σπη-
λαίου ενωρίς ήδη έλησμονήθησαν.
Ή τοξοειδής άνω είσοδος του σπηλαίου φαίνεται
βυζαντινή. Είναι δέ ή είσοδος αύτη προέκτασις, ώς
φαίνεται, του τοίχου του υποτιθεμένου εστιατο-
ρίου, ό όποιος στηρίζεται έπί του καθέτως τετμη-
μένου βράσου. Επομένως ή είςοδος αύτη είναι σύγ-
χρονος προς τό έπίμηκες κτίσμα το θεωρούμενον
ώς έστιατόριον. Πότε ό'μως έκτίσΟη το τελευταΐον
τοΰ'το, δεν είναι δυνατόν νά γνωρίζωμεν.
Τελευτώντες τήν περί του Ασκληπιείου κατά
τους χριστιανικούς χρόνους μελέτην παρατηρου-
μεν, δτι ή έρευνα των καθ' έκαστον άγει ήμάς εις
τό γενικόν συμπέρασμα, ό'τι οί αιώνες, εις οΰς άνά-
γονται τά έν τω χώρω του Ασκληπιείου χριστια-
νικά κτίσματα, είναι ακριβώς οί αιώνες της μεγα-
λυτέρας άνθήσεως της χριστιανικής τέχνης έν τη
κυρίως Ελλάδι.
Και κατά μεν τον Ε' αιώνα, εις τό δεύτερον
ήμισυ του όποιου ανέρχονται τά συντρίμματα της
πρώτης εκκλησίας του Ασκληπιείου, πλείστα είναι
τά ανεγερθέντα χριστιανικά οικοδομήματα, ιδίως
επί διασήμων τόπων της άρχαίας λατρείας. Ούτω,
διά νά άναφέρωμεν τά κυριώτερα, βλέπομεν τοι-
αύτα κτίσματα έν Αελφοΐς, έν Όλυμπία, πιθανώς
έν Σπάρτη, έν Έλευσΐνι, έν Δαφνίω ώς και έν Και-
σαριανή. Έν Αθήναις δέ ή τοιαύτη οικοδομική κί-
νησις φαίνεται μεγαλυτέρα.
Έν τή Ακροπόλει πλείστα διασώζονται αρχι-
τεκτονικά συντρίμματα αναγόμενα εις τους χρό-
νους έκείνους. Ο Παρθενών ομοίως μαίνεται, ό'τι
κατά τον Ε αιώνα μετεβλήθη εις έκκλησίαν 1.
Επίσης τότε φαίνεται ότι και το θησεΐον καθιε-
ρώθη εις χριστιανικόν 2. Όμοιους χρόνους δεικνύ-
ουσι και τά λείψανα γλυπτικού" διακόσμου έν τω
τετραγώνφ τοΟ Αδριανού, ενθα κατά τους βυζαν-
τινούς χρόνους ύπήρχεν ή Μεγάλη Παναγιά.Επί-
σης κατα τον αυτόν αιώνα άνηγέρθη χριστιανι-
κόν κτίσμα παρά το Ώρολόγιον του Κυρρήστου.
Εν δέ μικρόν κτίσμα τών χρόνων έκείνων φαίνε-
ται, ό'τι ύπήρχεν εξω τών Αθηνών πρός τον Τμητ-
τόν 3. Τέλος εις τον Ε' αιώνα φαίνονται άναγόμενα
τά μέχρι προ τίνος όρατά ερείπια μεγίστης πεντα-
μερους βασιλικής μετά κρύπτης παρά τόν Ίλισ-
σόν, ήν ό κ. Κωνσταντόπουλος ταυτίζει πρός το
ΰπο του Ακομινάτου άναφερόμενον μαρτύριον του
επισκόπου Αθηνών Αεωνίδου 4.
Αλλά και ή δευτέρα περίοδος τών έκκλησιών
τοΟ Ασκληπιείου, ό Γ δηλαδή ή ΙΑ' αιών, είναι
επίσης περίοδος ακμής τής βυζαντινής τέχνης έν
Ελλάδι και δή έν Αττική και Αθήναις.
Ό Όσιος Αουκάς έν Βοιωτία, ή Μονή Δαφνιού,
ή έκκλησία τής μονής τοΰ Κυνηγού τών Φιλοσό-
φων, ή έκκλησία τής Καισαριανής, έν Αθήναις δέ
ό'Άγιος Νικόδημος, οί "Αγιοι Θεόδωροι και αί πλεί-
στα! ακόμη τών άλλων μικρών έκκλησιών εις τούς
αυτούς χρόνους άνέρχονται.
Ανδρέας Ξυγγόπουλος.
1 Ψυ,Ιίΐ, ΑΙΙοΙιγ. υηά \>γζΆ\\ί. ΚαηβΙ σ. 234 χέ.
' Ό Γθυ§'ΘΓβ8, ΑΛβηβ8 σ. 156 λέγει, οτι τοΰτο χαθιερώθη
κατά τόν Τ' η Ζ αιώνα.
3 Βλ. Άρ/αιολ. Εφημερίδα 1913 σ. 131 κέ.
4 Ήμερολόγιον τών Έθν. φιλανθρωπικών καταστημάτων Κων-
σταντινουπόλεως 1906 σ. 331 κέ.