DOI Artikel:
Philadelpheus, Alexandros: Anaskaphai Nikopoleōs: Archaiotatē Christianikē Basilikē, [1]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14279#0048
ΊΟ Άνασκαφαι Νικοπύλεως- νπο Α. Φιλαδελφέως.
ΑΕ 1910
ζαντινών: «Αμήν, άμήν, λέγω υ μι ν ότι Έγώ είμι
ή πύλη τών προβάτων...» (Ίωάν. Κεφ. Γ). Ακρι-
βώς δέ καϊ συμφώνως προ; την έ'ννοιαν της πύλης
ταύτης κείται και ή προ του οϋδο0 αυτής έν θέ-
σει γ (πίν. 1) σπουδαία ψηφιδωτή επιγραφή, περί
ή; έν τώ οίκείω το~ω.
Ο Νάρ&ηξ.
Είχ. 4, πίν. 1. ψ. Ω.
Ως πδίσα αρχαία χριστιανική Βασιλική και πας
έν γένει βυζαντ. ναός, κα; ό ημέτερος ομοίως έν
Νικοπόλει είχε τον μέγαν αύτου δρομικδν Νάρ-
θηκα, ούτοος όνομασθέντα ένεκα τοΟ επιμήκους
σχήματος αύτοΟ. Ό Νάρθης" ούτος διήκει άπό Β
προς Ν, διαιρείται δέ εις τρία τμήματα, ών το
κεντρίκον μέγιστον. Άλλ' ή έκσκαφή τούτου άπή-
τησεν 6περαν0ρώπους κόπους έκ μέρους τών έργα-
τών, διότι ούτος έσχημάτιζε συμπαγή, σκληρόν,
έ~ιμήκη έκ λίθων, πλίνθων και χωμάτων λόφον
δυσχερέστατα άνασκαπτόμενον. Ο Νάρθης ούτος
υπερβάλλει κατά πολύ, ώς έν πλείστοις '/ρ'.στ'.αν.
ναοΐς, το εύρος τοΟ κυρίως ναού, ύπερεκτεινάμενος
ένθεν κάκεΐθεν ώσεί έπιμήκης κυλινδρική ράβδος ή
κάλαμος, ές ού πιθανώς κα'ι ή προς τον φυτικόν
« νάρθηκα» έξομοίωσίς του. Κατά ταΰτα το ολικόν
αύτου έσωθεν μήκος άνήρχετο εις 33 μ., το δέ
πλάτος εϊς 4-ο0 περίπου, δηλ. το ήμισυ του τής
«Άγιας Σοφίας» Κωνσταντινουπόλεως.
Έκ τής μεγάλης δ' έκ λίθων κα'ι πλίνθων έπι-
'/ώσεως, ύψους πολλάκις μέχρι 3 μ., συμπεραίνω
ότι καθ' ά οί πλείστοι τών χριστιαν. Ναρθήκων
και ό ήμέτερος ήν έστεγασμένος άνωθεν υπό ήμι-
κυλινδρικοΰ έκ πλίνθων θόλου ή κα'ι ύπο σταυροθο-
λίων. Κα'ι τό μέν κεντρίκον τμήμα αποτελεί αίθου-
σαν μεγαλοπρεπή λίαν επιμήκη, έχουσαν μήκος
μέν 17-90, πλάτος δέ 4*50.
Η μεγάλη αύτη αίθουσα συγκοινωνεί παντα-
χόθεν κα'ι έκ τών τεσσάρουν αυτής πλευρών μετά
-πάντων τών διαμερισμάτων τής Βασιλικής, διό κα'ι
οέρει έπι πασών τών -λευοών θύοας. Κα'ι έν α,έν
τώ άνατολικώ τοίχω, οι ού χωρίζεται άπό του κυ-
ρ ίιος ναού, ύπάρχουσιν αί τρεις κύριαι πύλαι ΒΥΓ
περί ών ώμιλήσαμεν ανωτέρω, εκατέρωθεν δέ πρός
Β κα'ι Ν υπάρχει άνά μία θύρα, δι ών συγκοινωνεί
ένθεν μέν προς τό μεσημβ. δώμα, εκείθεν δέ πρός
τό [3ορεινόν (ζπ). Τέλος έν τώ δυσμικώ τοίχω πα-
ραδόξως άντ'ι τριών, ώς άνεμένετο, ΰπάρχουσι δύο
μόνον ΰνραι (θ. ι, εΐκ. 4, ΔΗ), συγκοινωνουσαι
μετά του ΑίΦρίον ή ' Εξωνάρΰ·ηκος, μέσης τοιαύ-
της μη ύπαρχούσης, αντιστοιχούσης ~ρός την με-
γάλην Βασιλικήν του ναού πύλην. Τό δ' εύρος τών
θυρών έχει ώδε: τών ούο πλευρικών Ν. Ί'38. Β.
1 "27, τών δυσμικών 2'23. Τό δέ πάχος τών τοί-
χων ποικίλλει μεταςύ 0'67 κα'ι 0'78.
Κατά δέ τό βόρειον μήκος του άνατολικοΰ κα'ι
δυτικού τοίχου υπάρχει βάθρον έ-ίμηκες (κ. πε-
ζοΟλι), υψ. 0*40 κα'ι πλάτ. Ο'οο, πλινθόκτιστον,
όπερ έκτίσθη έν ύστέοοις χρόνοις, ίσαις προς στε-
ρέωσιν τών τοίχων ή δι' άλλην τινά χρήσιν.
Τό δέ μεσημβρινόν δωμάτιον ή τμήμα του Νάρ-
θηκος εινε κα'ι τούτο επίμηκες 11*93 μ., πλάτους
δέ τοΟ αύτοΰ, καταλήγει δέ πρός μεσημβρίαν εϊς
ήμικυκλικήν αψίδα ή κόγχην βάθους 2Ί0.Έν δέ
τώ άνατολικώ τοίχω, ~ρός τό μεσημβρινόν άκρον
αύτοΟ υπάρχει θύρα μικρά πλ. 1 -00.
Τέλος το προς 'Άρκτον δωμάτιον ήτο σχεδόν τε-
τραγωνικόν, διότι έχει μήκος (έσωτερικον πάντοτε)
7,60 πρός 6,10 πλ., αλλά τούτο δέν απεκαλύφθη
εισέτι έξ ολοκλήρου.
Άλλ' ώς έν τώ κεντρικώ ναώ δ,τι προ παντός
περιφανέστατον κα'ι θαυμαστον άπεκάλυψεν ή άνα-
σκαφή του Νάρθηκος είνε τό ψηφιδωτδν δάπεδον,
όπερ διατηρείται σχεδόν εϊπεϊν ά/.έραιον, καλύ-
πτον ώς πολύχρωμος και ποικιλόσχημος τά~ης
όλόκληρον το εμβαδόν. Επίσης δέ παρά τήν θύραν
του μεσημβρινού δωματίου του Νάρθηκος τήν συγ-
κοινωνούσαν πρός τήν μεγάλην τούτου κεντρικήν
αίθουσαν απεκαλύφθη έτέρα σπουδαιοτάτη ψηφι-
δωτή επιγραφή, πολλά ήμας περί τοΰ ναού τού-
του διδάσκουσα. Άλλα περ'ι ταύτης ώς κα'ι περ'ι
τών λοιπών του Νάρθηκος ψηφιδωτών έκτενής γε-
νήσεται λόγος έν τώ οίκείω τόπω.
Ό Νάρθης εχρησίμευεν, ώς γνωστόν, έν τη αρ-
χαία ημών Εκκλησία ώς τόπος τών Κατηχονμέ-
νων, ήτοι τών διά τής Κατηχήσεως εις το Βάπτι-
σμα παρασκευαζομένων, κατά δέ τον Αλεξανδρείας
Διονύσιον «ό πρόναος ούτος (ό Νάρθης" δηλ.) δευ-
τέρας έστ'ι μετανοίας, ό τών άκροωμένων λεγόμε-
νος». Άλλος οέ πατήρ τής Εκκλησίας, ό Βάλσα-
μων, γράφει δτι «οί άμαρτάνοντες έπ'ι ένα ένιαυτ'ον
11 10 16.
ΑΕ 1910
ζαντινών: «Αμήν, άμήν, λέγω υ μι ν ότι Έγώ είμι
ή πύλη τών προβάτων...» (Ίωάν. Κεφ. Γ). Ακρι-
βώς δέ καϊ συμφώνως προ; την έ'ννοιαν της πύλης
ταύτης κείται και ή προ του οϋδο0 αυτής έν θέ-
σει γ (πίν. 1) σπουδαία ψηφιδωτή επιγραφή, περί
ή; έν τώ οίκείω το~ω.
Ο Νάρ&ηξ.
Είχ. 4, πίν. 1. ψ. Ω.
Ως πδίσα αρχαία χριστιανική Βασιλική και πας
έν γένει βυζαντ. ναός, κα; ό ημέτερος ομοίως έν
Νικοπόλει είχε τον μέγαν αύτου δρομικδν Νάρ-
θηκα, ούτοος όνομασθέντα ένεκα τοΟ επιμήκους
σχήματος αύτοΟ. Ό Νάρθης" ούτος διήκει άπό Β
προς Ν, διαιρείται δέ εις τρία τμήματα, ών το
κεντρίκον μέγιστον. Άλλ' ή έκσκαφή τούτου άπή-
τησεν 6περαν0ρώπους κόπους έκ μέρους τών έργα-
τών, διότι ούτος έσχημάτιζε συμπαγή, σκληρόν,
έ~ιμήκη έκ λίθων, πλίνθων και χωμάτων λόφον
δυσχερέστατα άνασκαπτόμενον. Ο Νάρθης ούτος
υπερβάλλει κατά πολύ, ώς έν πλείστοις '/ρ'.στ'.αν.
ναοΐς, το εύρος τοΟ κυρίως ναού, ύπερεκτεινάμενος
ένθεν κάκεΐθεν ώσεί έπιμήκης κυλινδρική ράβδος ή
κάλαμος, ές ού πιθανώς κα'ι ή προς τον φυτικόν
« νάρθηκα» έξομοίωσίς του. Κατά ταΰτα το ολικόν
αύτου έσωθεν μήκος άνήρχετο εις 33 μ., το δέ
πλάτος εϊς 4-ο0 περίπου, δηλ. το ήμισυ του τής
«Άγιας Σοφίας» Κωνσταντινουπόλεως.
Έκ τής μεγάλης δ' έκ λίθων κα'ι πλίνθων έπι-
'/ώσεως, ύψους πολλάκις μέχρι 3 μ., συμπεραίνω
ότι καθ' ά οί πλείστοι τών χριστιαν. Ναρθήκων
και ό ήμέτερος ήν έστεγασμένος άνωθεν υπό ήμι-
κυλινδρικοΰ έκ πλίνθων θόλου ή κα'ι ύπο σταυροθο-
λίων. Κα'ι τό μέν κεντρίκον τμήμα αποτελεί αίθου-
σαν μεγαλοπρεπή λίαν επιμήκη, έχουσαν μήκος
μέν 17-90, πλάτος δέ 4*50.
Η μεγάλη αύτη αίθουσα συγκοινωνεί παντα-
χόθεν κα'ι έκ τών τεσσάρουν αυτής πλευρών μετά
-πάντων τών διαμερισμάτων τής Βασιλικής, διό κα'ι
οέρει έπι πασών τών -λευοών θύοας. Κα'ι έν α,έν
τώ άνατολικώ τοίχω, οι ού χωρίζεται άπό του κυ-
ρ ίιος ναού, ύπάρχουσιν αί τρεις κύριαι πύλαι ΒΥΓ
περί ών ώμιλήσαμεν ανωτέρω, εκατέρωθεν δέ πρός
Β κα'ι Ν υπάρχει άνά μία θύρα, δι ών συγκοινωνεί
ένθεν μέν προς τό μεσημβ. δώμα, εκείθεν δέ πρός
τό [3ορεινόν (ζπ). Τέλος έν τώ δυσμικώ τοίχω πα-
ραδόξως άντ'ι τριών, ώς άνεμένετο, ΰπάρχουσι δύο
μόνον ΰνραι (θ. ι, εΐκ. 4, ΔΗ), συγκοινωνουσαι
μετά του ΑίΦρίον ή ' Εξωνάρΰ·ηκος, μέσης τοιαύ-
της μη ύπαρχούσης, αντιστοιχούσης ~ρός την με-
γάλην Βασιλικήν του ναού πύλην. Τό δ' εύρος τών
θυρών έχει ώδε: τών ούο πλευρικών Ν. Ί'38. Β.
1 "27, τών δυσμικών 2'23. Τό δέ πάχος τών τοί-
χων ποικίλλει μεταςύ 0'67 κα'ι 0'78.
Κατά δέ τό βόρειον μήκος του άνατολικοΰ κα'ι
δυτικού τοίχου υπάρχει βάθρον έ-ίμηκες (κ. πε-
ζοΟλι), υψ. 0*40 κα'ι πλάτ. Ο'οο, πλινθόκτιστον,
όπερ έκτίσθη έν ύστέοοις χρόνοις, ίσαις προς στε-
ρέωσιν τών τοίχων ή δι' άλλην τινά χρήσιν.
Τό δέ μεσημβρινόν δωμάτιον ή τμήμα του Νάρ-
θηκος εινε κα'ι τούτο επίμηκες 11*93 μ., πλάτους
δέ τοΟ αύτοΰ, καταλήγει δέ πρός μεσημβρίαν εϊς
ήμικυκλικήν αψίδα ή κόγχην βάθους 2Ί0.Έν δέ
τώ άνατολικώ τοίχω, ~ρός τό μεσημβρινόν άκρον
αύτοΟ υπάρχει θύρα μικρά πλ. 1 -00.
Τέλος το προς 'Άρκτον δωμάτιον ήτο σχεδόν τε-
τραγωνικόν, διότι έχει μήκος (έσωτερικον πάντοτε)
7,60 πρός 6,10 πλ., αλλά τούτο δέν απεκαλύφθη
εισέτι έξ ολοκλήρου.
Άλλ' ώς έν τώ κεντρικώ ναώ δ,τι προ παντός
περιφανέστατον κα'ι θαυμαστον άπεκάλυψεν ή άνα-
σκαφή του Νάρθηκος είνε τό ψηφιδωτδν δάπεδον,
όπερ διατηρείται σχεδόν εϊπεϊν ά/.έραιον, καλύ-
πτον ώς πολύχρωμος και ποικιλόσχημος τά~ης
όλόκληρον το εμβαδόν. Επίσης δέ παρά τήν θύραν
του μεσημβρινού δωματίου του Νάρθηκος τήν συγ-
κοινωνούσαν πρός τήν μεγάλην τούτου κεντρικήν
αίθουσαν απεκαλύφθη έτέρα σπουδαιοτάτη ψηφι-
δωτή επιγραφή, πολλά ήμας περί τοΰ ναού τού-
του διδάσκουσα. Άλλα περ'ι ταύτης ώς κα'ι περ'ι
τών λοιπών του Νάρθηκος ψηφιδωτών έκτενής γε-
νήσεται λόγος έν τώ οίκείω τόπω.
Ό Νάρθης εχρησίμευεν, ώς γνωστόν, έν τη αρ-
χαία ημών Εκκλησία ώς τόπος τών Κατηχονμέ-
νων, ήτοι τών διά τής Κατηχήσεως εις το Βάπτι-
σμα παρασκευαζομένων, κατά δέ τον Αλεξανδρείας
Διονύσιον «ό πρόναος ούτος (ό Νάρθης" δηλ.) δευ-
τέρας έστ'ι μετανοίας, ό τών άκροωμένων λεγόμε-
νος». Άλλος οέ πατήρ τής Εκκλησίας, ό Βάλσα-
μων, γράφει δτι «οί άμαρτάνοντες έπ'ι ένα ένιαυτ'ον
11 10 16.