DOI Artikel:
Philadelpheus, Alexandros: Anaskaphai Nikopoleōs: Archaiotatē Christianikē Basilikē, [1]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14279#0051
ΑΙί 1916
Άνασκαφαι Νικοπόλεως' νπό Α. Φιλαδελφέως. 43
του δυνάμεθα άπό τοΟόε νάναγάγωμεν και την ήμε-
τέραν έν Νικοπόλει Βασιλικήν εις τά μέσα του
Ικτου αιώνος, ολίγα δηλ. ίσως έτη προ της βασι-
λείας Ίουστίνου του Β . Άλλα περί τούτου θά
διαλάβωμεν εκτενώς έν τοις έςής, όταν θάσχολη-
θώμεν περί της χρονολογήσεως της Βασιλικής Νι-
κοπόλεως.
Β'.
Ή τοιχοδομία της Βασιλικής Νικοπόλβως.
Μετά την λεπτομερή περιγραοήν της κατόψεως
και τοΟ έν γένει σχήματος της είρηαένης μεγάλης
έν Νικοπόλει '/ριστιαν. Βασιλικής έξετάσωμεν ήδη
δια βραχέων τον τρόπον και την ΰλην της τοιχο-
δομίας έν αύτη, διότι, ώς γνωστόν, εκ της έρεύνης
ταύτης πολυτιμότατα προκύπτουσι συμπεράσματα,
ιδία ώς προς την χρονολογίαν τών αρχαίων, έθνι-
κών τε και χριστιαν· μνημείων.
Ή τοιχοδομία λοιπόν της Βασιλικής Νικοπό-
λεως αποτελείται άφ ενός μεν και κυρίως εκ λιΰο-
δομίας, έκ λίθων δηλ. ακατέργαστων, «άργών»,
ώς ελεγον οί αρχαίοι, αλλ ούχ'ι μεγάλου σχήμα-
τος, μικρών δι ώς έπί τό πλείστον, μετ' άσβεστου
«υδραυλικής» ή «έΰύδρου» συνεχόμενων. Η άσβε-
στος αύτη περιέχει, κατά την τότε παρά Ρωμαίοις
και Βυζαντινοϊς συνήθειαν, συντρίμματα κεράμων,
πετρών ή χαλικιών, ήτο δηλ. ειδός τι σκυροκονιά-
ματος (ββίοη), άφ' ετέρου δέ ιί οριζοντίων σειρών
ή ζωνών έκ πλίνθων, α'ίτινες περιθέουσι και περι-
ζωνύουσιν ολόκληρον τον ναόν και συνέχουσι τοΟ-
τον, άντικαθιστώσαι την άρχαιοτέραν ξυλ.οδεσίαν
ή την σήμερον έν μεγίστη χρήσει σιδηροδεσίαν.
Αί ζώναι αύται άποτελοϋνται έκ πέντε συνήθως
έπαλλήλων σειρών ττλίνθων, έπαναλαμβάνονται δέ
συμμετρικώς άνά ήμισυ και πλέον μέτρον, διακό-
πτουσαι ούτω την μονοτονίαν της λιΟοδομίας. Αί
πλίνθοι εΐσ'ι τετράγωνοι και παχεϊαι (μήκ. πλευ-
ράς 0,27-29 και πάχος 0,07-00,8) έκ λίαν κα-
θαρού, έρυθροτάτου πηλού.
Ό μικτός ούτος τρόπος τοιχοδομίας και ιδίως ή
κατά ζώνα; διάθεσι; τών πλίνθων καθ' ώοισυ,ένα
• Γι
διαστήματα είνε λίαν χαρακτηριστικον τών Βυζαν-
τινών μνημείων. Ο διάσημος γάλλος αρχιτέκτων
Αιΐ(/. Ο/ιοίβϊ/, όστις ύπέρ πάντα άλλον έξηκρίβωσε
δι'έπιτοπίου μελέτης πάντων τών βυζαντινών μνη-
μείων την τεκτονικήν και άρχιτεκτονικήν τούτων,
συγγράψας τό περίφημον αύτου σύγγραμμα «Γ»ιΊ
άβ \)Άί'\ν οΐιβδ Ιβδ Βγζ3η1ϊη8» (Ραηδ, 1883) διά
μακρών περιγράφει τό τεκτονικόν τοΟτο σύστημα,
διά δέ τάς έκ πλίνθων ζώνας ρητώς λέγει ότι οί
Βυζαντινοί σχεδόν ποτέ δεν έ'κτιζον χωρίς νά παρεν-
θέτωσι τουλάχιστον έκ τριών έπαλλήλων σειρών
πλίν&ων ζώνας.
Τό μικτόν τοΟτο σύστημα έγνώριζον και οί Ρω-
μαίοι, είπερ τις δέ και άλλη, ή Νικόπολις παρέχε-
ται ήμϊν πληθύν ύποδειγμάτων της Ρωμαϊκής διά
λίθων και πλίνθων τεκτονικής. Αλλά παρά Βυζαν-
τινούς το σύστημα τοΟτο κατέστι οίονε'ι έθνικόν, έκ
παραδόσεως δέ έμονιμοποιήθη και διηωνίσθη και
μέχρι σήμερον έτι έν τη όρθοδόξω Ανατολή. Επί-
σης δέ χαρακτηριστικον τών Βυζαντινών τεκτόνων
εινε το πάχος τοΟ άσοεστοκονιάματος, ού ποιούνται
χρήσιν, διότι τούτο φθάνει κα'ι υπερβάλλει πολλά-
κις και αύτο το τών πλίνθων.
Αλλ' έκεΐνο όπερ ιδιαζόντως -ροσείλκυσε την
ήμετέραν προσοχ_ήν και όπερ έχει μεγίστην σπου-
δαιότητα διά τήν χρονολογίαν της Βασιλικής Νικο-
πόλεως εινε ή μεγάλη όμοιότης, ήν έχει ή τοιχο-
• δομία ταύτης προς τήν τοΟ έξωτερικοΟ τεραστίου
τείχους της αρχαίας ταύτης πόλεως, ού σώζεται
μέγιστον μέρος, προκαλοΟν τον θαυμασμον καϊ τήν
έκπληξιν πάντων τών διερχομένων διά Νικο-ό-
λεως, διέρχονται δέ, ώς γνωστόν, δι'αύτής πάντες
άνεςαιρέτως οί μεταβαίνοντες έκ Πρεβέζης εις Ιωάν-
νινα, διότι ή άμαξιτή τούτων όδός διασχίζει διαγω-
νίως ολόκληρον τήν πεφημισμένην ταύτην έλληνορ-
ρωμαϊκήν του Αύγούστου κοσμόπολιν (εικ. δ).
Τά τείχη λοιπόν ταΰτά είσιν ωκοδομημένα άκρι-
βώς κατά τον αύτον τεκτονικόν μικτόν τρόπον,
παρουσιάζουσι δέ ού μόνον τάς αύτάς έκ πέντε σει-
ρών πλίνθων οριζόντιας έπαλλήλους ζώνας, αλλά
και τδ αντδ μέγεθος και πάγιος τών πλίνθων, ώσε'ι
συγχρόνως νά ώκοδομήθησαν άμφότερα τά άρι-
πρεπή ταΰτα μνημεία, έκ του αύτοΟ δέ έργαστη-
ρίου νά έξήλθον άμφοτέρων αί πλίνθοι. Τά δέ τείχη
ταΰτα ούδαμώς είσι ρωμαϊκά, διότι τούναντίον φέ-
ρουσιν έντετειχισμένους ιδίως έν τοϊς θεμελίοις και
περί τάς γωνίας τών τειχών, τους πύργους και τάς
Άνασκαφαι Νικοπόλεως' νπό Α. Φιλαδελφέως. 43
του δυνάμεθα άπό τοΟόε νάναγάγωμεν και την ήμε-
τέραν έν Νικοπόλει Βασιλικήν εις τά μέσα του
Ικτου αιώνος, ολίγα δηλ. ίσως έτη προ της βασι-
λείας Ίουστίνου του Β . Άλλα περί τούτου θά
διαλάβωμεν εκτενώς έν τοις έςής, όταν θάσχολη-
θώμεν περί της χρονολογήσεως της Βασιλικής Νι-
κοπόλεως.
Β'.
Ή τοιχοδομία της Βασιλικής Νικοπόλβως.
Μετά την λεπτομερή περιγραοήν της κατόψεως
και τοΟ έν γένει σχήματος της είρηαένης μεγάλης
έν Νικοπόλει '/ριστιαν. Βασιλικής έξετάσωμεν ήδη
δια βραχέων τον τρόπον και την ΰλην της τοιχο-
δομίας έν αύτη, διότι, ώς γνωστόν, εκ της έρεύνης
ταύτης πολυτιμότατα προκύπτουσι συμπεράσματα,
ιδία ώς προς την χρονολογίαν τών αρχαίων, έθνι-
κών τε και χριστιαν· μνημείων.
Ή τοιχοδομία λοιπόν της Βασιλικής Νικοπό-
λεως αποτελείται άφ ενός μεν και κυρίως εκ λιΰο-
δομίας, έκ λίθων δηλ. ακατέργαστων, «άργών»,
ώς ελεγον οί αρχαίοι, αλλ ούχ'ι μεγάλου σχήμα-
τος, μικρών δι ώς έπί τό πλείστον, μετ' άσβεστου
«υδραυλικής» ή «έΰύδρου» συνεχόμενων. Η άσβε-
στος αύτη περιέχει, κατά την τότε παρά Ρωμαίοις
και Βυζαντινοϊς συνήθειαν, συντρίμματα κεράμων,
πετρών ή χαλικιών, ήτο δηλ. ειδός τι σκυροκονιά-
ματος (ββίοη), άφ' ετέρου δέ ιί οριζοντίων σειρών
ή ζωνών έκ πλίνθων, α'ίτινες περιθέουσι και περι-
ζωνύουσιν ολόκληρον τον ναόν και συνέχουσι τοΟ-
τον, άντικαθιστώσαι την άρχαιοτέραν ξυλ.οδεσίαν
ή την σήμερον έν μεγίστη χρήσει σιδηροδεσίαν.
Αί ζώναι αύται άποτελοϋνται έκ πέντε συνήθως
έπαλλήλων σειρών ττλίνθων, έπαναλαμβάνονται δέ
συμμετρικώς άνά ήμισυ και πλέον μέτρον, διακό-
πτουσαι ούτω την μονοτονίαν της λιΟοδομίας. Αί
πλίνθοι εΐσ'ι τετράγωνοι και παχεϊαι (μήκ. πλευ-
ράς 0,27-29 και πάχος 0,07-00,8) έκ λίαν κα-
θαρού, έρυθροτάτου πηλού.
Ό μικτός ούτος τρόπος τοιχοδομίας και ιδίως ή
κατά ζώνα; διάθεσι; τών πλίνθων καθ' ώοισυ,ένα
• Γι
διαστήματα είνε λίαν χαρακτηριστικον τών Βυζαν-
τινών μνημείων. Ο διάσημος γάλλος αρχιτέκτων
Αιΐ(/. Ο/ιοίβϊ/, όστις ύπέρ πάντα άλλον έξηκρίβωσε
δι'έπιτοπίου μελέτης πάντων τών βυζαντινών μνη-
μείων την τεκτονικήν και άρχιτεκτονικήν τούτων,
συγγράψας τό περίφημον αύτου σύγγραμμα «Γ»ιΊ
άβ \)Άί'\ν οΐιβδ Ιβδ Βγζ3η1ϊη8» (Ραηδ, 1883) διά
μακρών περιγράφει τό τεκτονικόν τοΟτο σύστημα,
διά δέ τάς έκ πλίνθων ζώνας ρητώς λέγει ότι οί
Βυζαντινοί σχεδόν ποτέ δεν έ'κτιζον χωρίς νά παρεν-
θέτωσι τουλάχιστον έκ τριών έπαλλήλων σειρών
πλίν&ων ζώνας.
Τό μικτόν τοΟτο σύστημα έγνώριζον και οί Ρω-
μαίοι, είπερ τις δέ και άλλη, ή Νικόπολις παρέχε-
ται ήμϊν πληθύν ύποδειγμάτων της Ρωμαϊκής διά
λίθων και πλίνθων τεκτονικής. Αλλά παρά Βυζαν-
τινούς το σύστημα τοΟτο κατέστι οίονε'ι έθνικόν, έκ
παραδόσεως δέ έμονιμοποιήθη και διηωνίσθη και
μέχρι σήμερον έτι έν τη όρθοδόξω Ανατολή. Επί-
σης δέ χαρακτηριστικον τών Βυζαντινών τεκτόνων
εινε το πάχος τοΟ άσοεστοκονιάματος, ού ποιούνται
χρήσιν, διότι τούτο φθάνει κα'ι υπερβάλλει πολλά-
κις και αύτο το τών πλίνθων.
Αλλ' έκεΐνο όπερ ιδιαζόντως -ροσείλκυσε την
ήμετέραν προσοχ_ήν και όπερ έχει μεγίστην σπου-
δαιότητα διά τήν χρονολογίαν της Βασιλικής Νικο-
πόλεως εινε ή μεγάλη όμοιότης, ήν έχει ή τοιχο-
• δομία ταύτης προς τήν τοΟ έξωτερικοΟ τεραστίου
τείχους της αρχαίας ταύτης πόλεως, ού σώζεται
μέγιστον μέρος, προκαλοΟν τον θαυμασμον καϊ τήν
έκπληξιν πάντων τών διερχομένων διά Νικο-ό-
λεως, διέρχονται δέ, ώς γνωστόν, δι'αύτής πάντες
άνεςαιρέτως οί μεταβαίνοντες έκ Πρεβέζης εις Ιωάν-
νινα, διότι ή άμαξιτή τούτων όδός διασχίζει διαγω-
νίως ολόκληρον τήν πεφημισμένην ταύτην έλληνορ-
ρωμαϊκήν του Αύγούστου κοσμόπολιν (εικ. δ).
Τά τείχη λοιπόν ταΰτά είσιν ωκοδομημένα άκρι-
βώς κατά τον αύτον τεκτονικόν μικτόν τρόπον,
παρουσιάζουσι δέ ού μόνον τάς αύτάς έκ πέντε σει-
ρών πλίνθων οριζόντιας έπαλλήλους ζώνας, αλλά
και τδ αντδ μέγεθος και πάγιος τών πλίνθων, ώσε'ι
συγχρόνως νά ώκοδομήθησαν άμφότερα τά άρι-
πρεπή ταΰτα μνημεία, έκ του αύτοΟ δέ έργαστη-
ρίου νά έξήλθον άμφοτέρων αί πλίνθοι. Τά δέ τείχη
ταΰτα ούδαμώς είσι ρωμαϊκά, διότι τούναντίον φέ-
ρουσιν έντετειχισμένους ιδίως έν τοϊς θεμελίοις και
περί τάς γωνίας τών τειχών, τους πύργους και τάς