DOI article:
Orlandos, Anastasios K.: Parastaseis krēnōn epi angeiōn
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14279#0117
ΑΕ 1916
συγγραφέων και των επιγραφών τά αναφερόμενα
εις τά; ποικίλας των θεών και νυμοών σ/έσεις
προς τάς κρήνας και εις τους πολλαπλούς σ/θετι-
κούς μύθους, οΐτινες ένωρίτατα έκαστα/ου άνεπτύ.·
χθησαν.
Τοσαύτη δε, ,συνελόντι ειπείν, ταΐς κρήναις ση-
μασία άπε&όθη, ώστε και πόλεις άπο τούτων ώνο-
μάσθησαν 1 ή ονομαστά! έγένοντο 2 και ίδια εν
Αθήναις αργή επί τών κρηνών κατεστάθη3 και
της κοηναίας νύμφης ή εΐκών έπί τών νομισμάτων
της οικείας πόλεως ετέθη 4.
Έκ τών εΐρημένων ευκόλως εξηγείται και ο σχε-
τικώς μέγας άριθμος τών μετά κρηναίων παραστά-
σεων αγγείων,άτινα περιεσώθησαν μέ/ρι ημών κατε-
σπαρμένα ανά τάς ποικιλώνυμους συλλογάς της
ϋΐ·ηλίου. Τά άγγεΤα τών συλλογών τούτων έ/ουσι
τά πλείστα οημοσιευθη εις ποικίλα συγγράμματα ή
περιοδικά και κατά λίαν διαφόρους έπο/άς, μεγά-
λως δ' ώς έκ τούτου δυσχεραίνεται ή μελέτη τών
σχημάτων τών κρηνών, τών δύο εΐρημένων αιώ-
νων. Και ναι μέν εύρηταί τις συναγωγή κρηναίων
παραστάσεων εν τω λεξικώ τών αρχαιοτήτων τών
Ό3ΓβπιΙ)θγ§ και 83§1ίθ, έν λέξει £οιΐ8, άλλά το
αυτόθι είκονιζόμενον ΰλικόν άμυδράν μόνον καϊ
στοι/ειώοη δύναται νά παράσ/η ϊοέαν της ποικι-
λίας τών κρηναίων οικοδομημάτων. Συστηματική
καϊ πλήρης συγκέντρωσις πάντων τών τύπων τών
έπί αγγείων εικονιζόμενων κρηνών, άπο του απλού-
στατου μέ/ρι του συνθετωτάτου, δεν ε/ει γίνη μέ-
/ρι τούδε. Τούτου δε του κενοΟ τήν πλήρωσιν σκο-
πεί ή παρούσα μελέτη .
Πριν ή προοώμεν εις τήν έςέτασιν τών σχημά-
των τών κρηνών θά προτάςωμεν γενικά τινα περί
τοΟ τιόπου, καθ' ον οί αγγειογράφοι παρέστησαν
τάς κρήνας.
Τά επί τών αγγείων εικονιζόμενα είτε ολόκληρα
οικοδομήματα είτε άπλα Αρχιτεκτονικά μέλη κα-
κώς τά πολλά και προχειρότατα σ/εδια^όμενα,
1 0ου/.. III, 10ό, 106. Λ'.οΒ. XVI, 3, 8. Στρίί. 7 υ. 331.
' Πινδ. Όλυμχ. XIII 86. Ήροδ. V 92, 2. ΟνΜ. ΜβΙ. VII
391. ΡοηΙ I, 3, 75.
» Πολυδ. Όνομ. 8. 113. Φ,ότ. 177, 22.
4 Ηβ3(1, ΗΪ81. ΝυΐΠ. 405. (Κόρινθος).
6 ΚΕ; "ην συναγίογην εν γένει τών έ-'. υδριών -αρα·7τά3ε<ον κρηνών
ούν. όλίγον έόοη'Οησεν ήυας ζα: ή περ! του σ/ήαατο; τών ύοριών αξιό-
λογο; μελέτη τη: Δ*<>! Ε. Ρδίζβι· Η^άΐΊ3, Μαηοΐιβιι 1909.
έτίθεντο, σ/εδόν πάντοτε, ώς βοηθητικά συμπληρώ-
ματα προς τελειοτέραν κατανόησιν της έννοιας της
εικονιζόμενης παραστάσεως. Έν άλλαις λέςεσι τά
εκάστοτε έν ταϊς άγγειογραφίαις πάοιστώμενα οι-
κοδομήματα έτι'Οεντο ώς σύμβολα προς ϋποόήλω-
σιν τοΰ τόπου, παρ' ον ύπετίΟετο έκτυλισσόμενος 5
εικονιζόμενος μύθος. Οσάκις δ ήτο ανάγκη νά δη-
λωθη ώρισμένον οΐκοοόαημα ό άγγειογράφος δέν
έοασανίζετο νά άποδώση τάς αναλογίας ή τάς λε-
πτομέρειας αύτοΰ άλλ'έπετύγ/ανε τοΰ σκοπού του
προσγράοων είτε τήν λέςιν κρήνη (άγγεϊον Ερ-
γοτίμου, Συλλογή ΤοιΊοιιία), είτε αύτο τό όνομα
της κρήνης (ΚΑ1_ΙΡΟΕ ΑΙνίΌροΙΐβδοΙιβιΊαβιι ΙΙίν.
47., 732) ενίοτε δέ προς τούτω και τό είδος (ΚΑΙ_ΙΡΕ
ΚΡΕΝΕ ΒγϊΙ Μαδ. Οαί. ο£ ναβθβ Β 331), εϊτε
κα'ι οιά τών συαοόλων, άτ:να κοατουσι τά παρά
τήν κρήνην ορώντα πρόσωπα (άγγεϊον Αμυμώ-
νης ΜοηαηιβηΙί Ιηβά. ΐνπίν. XIV). Φανερόν λοι-
πόν έ/. τών εΐρημένων καθίσταται, ότι ούτε ΰπο
κλίμακα έσ/εδιασμένας έπί τών αγγείων θά ευρω-
μεν τάς κρήνας, ούτε λεπτομέρειας της συνθέ-
σεως των έκ τών αγγειογραφιών θά πορισθώμεν,
έκτος έλα/ίστων εξαιρέσεων (άγγεϊον Εργοτίμου
ΓαΓΐ\ν.-Κβϊο1ι1ιο1ά (τπβοΙιϊδοΙίΘ νδΐιι. Πίν. 1-2).
Συμβαίνει μάλιστα ή έλευθερία τοϋ τε/νίτου νά
προοαίνη εις τοσούτον, ώστε νά παραλείπωνται
ολόκληρα σπουδαία οικοδομικά μέρη (θριγκόςάνευ
έπιστυλίου ή ζωφόρου κλπ.). Οσηοήποτε όμως
κα'ι άν ήτο ή περί τήν άπεικόνισιν έλευθερία τοϋ
τε/νίτου το θεμελιώδες σχήμα, αί έν κατόψει γε-
νικα'ι γράμμα! τής κρήνης είναι αδύνατον νά μή
άποδίδωνται πιστώς έπί τόΰ αγγείου. Ο άγγειο-
γράφος ήδύνατο νά παραλείπη ή νά προσθέτη λε-
πτομέρειας εις τά σ/έδια, ή καθόλου όμως διάταςις
τών οικοδομημάτων του δέν ήτο ίδια αύτοϋ' έφεύ-
ρεσις άλλά μίμησις προτύπων συγκεκριμένων,
άτινα καθ' ήμέραν έβλεπε. Τά εκ τών αγγειογρα-
φιών εξαγόμενα θεμελιώδη ταΰτα πρότυπα σκοπεί
νά περιγράψη ή παρούσα μελέτη.
Μίαν έτι παρατήρησιν θά προτάξω της περιγρα-
φής: ΙΙασαι αί έπ! τών αγγείων εικονιζόμενα! κρη-
ναι είναι κρήναι ρεουσαι (Γ,&αί'βπιηηβιι). Κα'ι όμως
τά πλείστα τών αγγείων, εφ ών τοιαΟται κρήναι
εικονίζονται, άνήκουσιν εις τον ζ" π. Χ. αιώνα,
τήν έπο/ήν δηλονότι τών τυράννων, καθ ήν κατε-
συγγραφέων και των επιγραφών τά αναφερόμενα
εις τά; ποικίλας των θεών και νυμοών σ/έσεις
προς τάς κρήνας και εις τους πολλαπλούς σ/θετι-
κούς μύθους, οΐτινες ένωρίτατα έκαστα/ου άνεπτύ.·
χθησαν.
Τοσαύτη δε, ,συνελόντι ειπείν, ταΐς κρήναις ση-
μασία άπε&όθη, ώστε και πόλεις άπο τούτων ώνο-
μάσθησαν 1 ή ονομαστά! έγένοντο 2 και ίδια εν
Αθήναις αργή επί τών κρηνών κατεστάθη3 και
της κοηναίας νύμφης ή εΐκών έπί τών νομισμάτων
της οικείας πόλεως ετέθη 4.
Έκ τών εΐρημένων ευκόλως εξηγείται και ο σχε-
τικώς μέγας άριθμος τών μετά κρηναίων παραστά-
σεων αγγείων,άτινα περιεσώθησαν μέ/ρι ημών κατε-
σπαρμένα ανά τάς ποικιλώνυμους συλλογάς της
ϋΐ·ηλίου. Τά άγγεΤα τών συλλογών τούτων έ/ουσι
τά πλείστα οημοσιευθη εις ποικίλα συγγράμματα ή
περιοδικά και κατά λίαν διαφόρους έπο/άς, μεγά-
λως δ' ώς έκ τούτου δυσχεραίνεται ή μελέτη τών
σχημάτων τών κρηνών, τών δύο εΐρημένων αιώ-
νων. Και ναι μέν εύρηταί τις συναγωγή κρηναίων
παραστάσεων εν τω λεξικώ τών αρχαιοτήτων τών
Ό3ΓβπιΙ)θγ§ και 83§1ίθ, έν λέξει £οιΐ8, άλλά το
αυτόθι είκονιζόμενον ΰλικόν άμυδράν μόνον καϊ
στοι/ειώοη δύναται νά παράσ/η ϊοέαν της ποικι-
λίας τών κρηναίων οικοδομημάτων. Συστηματική
καϊ πλήρης συγκέντρωσις πάντων τών τύπων τών
έπί αγγείων εικονιζόμενων κρηνών, άπο του απλού-
στατου μέ/ρι του συνθετωτάτου, δεν ε/ει γίνη μέ-
/ρι τούδε. Τούτου δε του κενοΟ τήν πλήρωσιν σκο-
πεί ή παρούσα μελέτη .
Πριν ή προοώμεν εις τήν έςέτασιν τών σχημά-
των τών κρηνών θά προτάςωμεν γενικά τινα περί
τοΟ τιόπου, καθ' ον οί αγγειογράφοι παρέστησαν
τάς κρήνας.
Τά επί τών αγγείων εικονιζόμενα είτε ολόκληρα
οικοδομήματα είτε άπλα Αρχιτεκτονικά μέλη κα-
κώς τά πολλά και προχειρότατα σ/εδια^όμενα,
1 0ου/.. III, 10ό, 106. Λ'.οΒ. XVI, 3, 8. Στρίί. 7 υ. 331.
' Πινδ. Όλυμχ. XIII 86. Ήροδ. V 92, 2. ΟνΜ. ΜβΙ. VII
391. ΡοηΙ I, 3, 75.
» Πολυδ. Όνομ. 8. 113. Φ,ότ. 177, 22.
4 Ηβ3(1, ΗΪ81. ΝυΐΠ. 405. (Κόρινθος).
6 ΚΕ; "ην συναγίογην εν γένει τών έ-'. υδριών -αρα·7τά3ε<ον κρηνών
ούν. όλίγον έόοη'Οησεν ήυας ζα: ή περ! του σ/ήαατο; τών ύοριών αξιό-
λογο; μελέτη τη: Δ*<>! Ε. Ρδίζβι· Η^άΐΊ3, Μαηοΐιβιι 1909.
έτίθεντο, σ/εδόν πάντοτε, ώς βοηθητικά συμπληρώ-
ματα προς τελειοτέραν κατανόησιν της έννοιας της
εικονιζόμενης παραστάσεως. Έν άλλαις λέςεσι τά
εκάστοτε έν ταϊς άγγειογραφίαις πάοιστώμενα οι-
κοδομήματα έτι'Οεντο ώς σύμβολα προς ϋποόήλω-
σιν τοΰ τόπου, παρ' ον ύπετίΟετο έκτυλισσόμενος 5
εικονιζόμενος μύθος. Οσάκις δ ήτο ανάγκη νά δη-
λωθη ώρισμένον οΐκοοόαημα ό άγγειογράφος δέν
έοασανίζετο νά άποδώση τάς αναλογίας ή τάς λε-
πτομέρειας αύτοΰ άλλ'έπετύγ/ανε τοΰ σκοπού του
προσγράοων είτε τήν λέςιν κρήνη (άγγεϊον Ερ-
γοτίμου, Συλλογή ΤοιΊοιιία), είτε αύτο τό όνομα
της κρήνης (ΚΑ1_ΙΡΟΕ ΑΙνίΌροΙΐβδοΙιβιΊαβιι ΙΙίν.
47., 732) ενίοτε δέ προς τούτω και τό είδος (ΚΑΙ_ΙΡΕ
ΚΡΕΝΕ ΒγϊΙ Μαδ. Οαί. ο£ ναβθβ Β 331), εϊτε
κα'ι οιά τών συαοόλων, άτ:να κοατουσι τά παρά
τήν κρήνην ορώντα πρόσωπα (άγγεϊον Αμυμώ-
νης ΜοηαηιβηΙί Ιηβά. ΐνπίν. XIV). Φανερόν λοι-
πόν έ/. τών εΐρημένων καθίσταται, ότι ούτε ΰπο
κλίμακα έσ/εδιασμένας έπί τών αγγείων θά ευρω-
μεν τάς κρήνας, ούτε λεπτομέρειας της συνθέ-
σεως των έκ τών αγγειογραφιών θά πορισθώμεν,
έκτος έλα/ίστων εξαιρέσεων (άγγεϊον Εργοτίμου
ΓαΓΐ\ν.-Κβϊο1ι1ιο1ά (τπβοΙιϊδοΙίΘ νδΐιι. Πίν. 1-2).
Συμβαίνει μάλιστα ή έλευθερία τοϋ τε/νίτου νά
προοαίνη εις τοσούτον, ώστε νά παραλείπωνται
ολόκληρα σπουδαία οικοδομικά μέρη (θριγκόςάνευ
έπιστυλίου ή ζωφόρου κλπ.). Οσηοήποτε όμως
κα'ι άν ήτο ή περί τήν άπεικόνισιν έλευθερία τοϋ
τε/νίτου το θεμελιώδες σχήμα, αί έν κατόψει γε-
νικα'ι γράμμα! τής κρήνης είναι αδύνατον νά μή
άποδίδωνται πιστώς έπί τόΰ αγγείου. Ο άγγειο-
γράφος ήδύνατο νά παραλείπη ή νά προσθέτη λε-
πτομέρειας εις τά σ/έδια, ή καθόλου όμως διάταςις
τών οικοδομημάτων του δέν ήτο ίδια αύτοϋ' έφεύ-
ρεσις άλλά μίμησις προτύπων συγκεκριμένων,
άτινα καθ' ήμέραν έβλεπε. Τά εκ τών αγγειογρα-
φιών εξαγόμενα θεμελιώδη ταΰτα πρότυπα σκοπεί
νά περιγράψη ή παρούσα μελέτη.
Μίαν έτι παρατήρησιν θά προτάξω της περιγρα-
φής: ΙΙασαι αί έπ! τών αγγείων εικονιζόμενα! κρη-
ναι είναι κρήναι ρεουσαι (Γ,&αί'βπιηηβιι). Κα'ι όμως
τά πλείστα τών αγγείων, εφ ών τοιαΟται κρήναι
εικονίζονται, άνήκουσιν εις τον ζ" π. Χ. αιώνα,
τήν έπο/ήν δηλονότι τών τυράννων, καθ ήν κατε-