DOI article:
Philadelpheus, Alexandros: Nikopoleōs anaskaphai
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14278#0081
ΑΕ 1917
της άρναίας τέχνη; και δτι τά ψηφιδωτά ταΟτα
έποιήθησαν κατά τού; πρώτου; α Χ αιώνα; και
δή ολίγον τι ίσω; προ τη; βασιλεία; του Ιουστι-
νιανού. Ιδίως τά θέματα και ή τεχνοτροπία αύτη
των ψηφιδωτών άγουσιν ήμά; εγγύτατα προς την
'Αλεξανδρινήν περίοδον της αρχαία; τέχνη;, όζου
ιδιαζόντως ήσχήθη ή έπί δαπέδων ψηφοθετική και
έν ή τά μέγιστα διεφημίσθη ό περιώνυμος δαπε-
δογράφος Σώσο; και πλείστοι άλλοι (πρβ και τινα
ψηφιδωτά έχ Πομπηίας, ιδίως το παριστών ποτα-
μόν αετά ιχθύων, κροκοδείλων, ύδροβίων, πτηνών
χλπ έν τώ μουσείω Νεαπόλεως, όπερ ομοιάζει
λίαν πρός την «ζωοφόρον του 'ΏκεανοΟ» της βα-
σιλικής Δουμετίου' είνε δέ γνωστόν οποίαν έπί-
δρασιν ήσχησεν ή Αλεξανδρινή τέχνη έπί της
τυγχρόνου ρωμαϊκής έν Ρώμη, Πομπηία και άλ-
λα/ου ι Προ; ένίσχυσιν δέ τή; αναγωγής τών
ήαετερων ψηφιδωτών εί; την πρώτην ταύτην τή;
χριστιανικής τε/νη: περίοδον και πιθανώτατα περί
τά μέσα του έκτου μΧ αιώνος μνημονεύομεν μνη-
μείων τινών χριστιανικών τών χρόνων τούτων,
παρεχομένων τήν αυτήν όλως τεχνοτροπιαν χα!
ομοιότατα; ποος τα; έν Νικοπόλει παραστάσεις.
Έν πρώτοι; έχομεν τά περίφημα ψηφιδωτά τοΟ
θολωτού όροφου τή; έν Ρώμη Αγίας Κωνστάντιας
(326-330 μΧ), έν οΐ; παρίστανται πτηνά, ζώα τε-
τράποδα, καρποί, άνθη, άμοορεϊ;. κλάδοι ουτών,
ποταμοί μετ ιχθύων, άνΟρώπιναι μοροαί πολλάκις
έντο; κύκλων εκ πλοχμών ώ; έν Νικοπόλει και
ταύτα πάντα έν όρόψω χριστιανικού ναοϋ! Έπί δέ
τοϋ έδαφου; παρίσταντο: άμπελοι, έρωτε; και τά
τοιαύτα. Ετι δ αρχαιότερα είναι τά έν ταϊ; ρω-
μαϊκαϊ; κατακόμβαις, Ιδίως αί τοιχογραφία1, τοϋ
ορόφου τοϋ Αγίου Καλλίστου. Ομοιαι παραστά-
σεις έν αί; και έρωτες αλιεύοντες ώ; οί τή; Πομ-
πηία;. Νιχοπόλεως κλπ έν 83ηΐ3 Μηπβ Μ&£-
§ϊογθ και έν τή Λατερανίω βασιλική έν Ρώμη
(πρβ ΌαΙΙοη σ. Λ ΡτοΙΗίηρΗαιη Τΐιβ ιτιο
ηυπίθηΐδ οί οΗπδΙϊαη Κοιηβ ο·. «64 χέ). Επί-
σης έν πολλοί; άλλοις ναοί: τη; Ρώμη; και έκτο:
αύτη; έν Ιταλία /.αί Δαλματία οίον έν Ι'αβέννη,
'Αγχώνι, Λκυληία και Παρεντίω, άλλά και
καθ όλον τον άρχαϊον χριστιανικον κοσμον, ίδίω;
έν βορείω Αφρική (Καρχηδόνι, Καισαρεία κλπ. ι
και έν Ανατολή άπαντώσιν αί αύται παραστασει;
είτε επί ψηφιδωτών, είτε και έπ'ι άλλων μνημείων
τέχνης. Αλλά και έν τή ημετέρα /ώρα σώζονται
παρόμοια μνημεία, ών περυανέστατον είνε ο έν θεσ-
σαλονίκη άρ'/αιότατο; ναό; του '^^ίΌυ Γεωργίου
(περί τον Ε μΧ αι.), ου έπ'ι τού θολωτού ορόφου
παρίστανται ζώα, πτηνά, άνθη, καρποί και τά
τοιαύτα. Εν αύται; δέ ταϊ; Αθήναι; άνεσκάφη
έν μέρει έσχάτως υπό του έΐόρου χριστιανικών αρ-
χαιοτήτων κ. Γ. Σωτηρίου ή παρά τον Ίλισόν άρ
γαιοτάτη βασιλική, περί ή; πρό έτών είχε γράψει
διεεοδικώ; ό βυζαντινολόγο; κ. Κωνσταντόπουλο;,
ταύτισα; αύτήν πρό; το μαρτύριον τού' Αγίου .Υεω-
νίδου. Ετι σπουδαιότερα ομω; τούτων είνε τά έν
Συρία, διότι έν αύτοϊ; δεν πρόκειται περί απλή;
ομοιότητο;, άλλά. πολλώ μά.λλον περί κοινή; Γσως
καλλιτεχνική; προελεύσεω; και περί στενότατη;
αύτών σχέσεω;. Τοιαύτα είνε τά υπό τού 'Ερνέστου
Ρενάν άνακαλυφΟέντα και δημοσιευθέντα είτα ψηφι-
δωτά έ: ήρειπωμένου ναού έν Καβρ Σιράμ παρά
τήν Τύρον τή; Φοινίκης, έπίση; τά έν Σεργίλλα
υπό τή; Αμερικανική; άποστολή; έν τή κεντρική
Συρία άνευρεθέντα και έφ ών διεσώθη και έπι-
γραφή μετά χρονολογία; 472 μΧ. Επί τούτων
παρίστανται μεταξύ άλλων και σκηναι κυνηγετι-
κά! ώ; έν τοϊ; τή; βασιλική; Λουμετίου. Αλλά
τά πάντων σημαντικώτατα είνε τά έν Μαδηβα
τή; Παλαιστίνη; παρά τήν Ιερουσαλήμ. Η πό-
λι; αύτη έκαλεϊτο το πάλαι Μωάβ, είτα δέ κατά
τού; πρώτου; ·/ριστιανικού; '/ρόνου; έξεχριστιανί-
σΟη και διεκοσμήΟη διά μεγάλων και θαυμαστών
'/ριστιανικών ναών. Άλλά κατά τήν είσβολήν τών
Αράβων και τών Μωμεθανών ήρημώΟη και κατε-
στάφη. Τέλος πρό όλίγων δεκαετηρίδων τή φρον-
τίδι τοΟ πατριαρχείου Ιερουσαλήμ συνωκίσΟη έκ
νέου, έπ'ι δέ τών έρειπίο^ν ένό; τών άρχαίων χρι-
στιανικών έκείνων ναών, ώ/.οδομήθη νέο; ορθόδο-
ξος ναό;. Δυστυχώ; δ ομω; ό νέο; ούτος συνοικι-
σμό; δέν άπέβη έπ' άγαΟώ τή; ιστορική; ταύτη;
πόλεως, διότι οί νέοι έποικοι όπω; άνεγείρωσι τά;
οικία; και τού; ναού; λαμβάνουσι πάντα πρόχειρον
λίθον έκ τών άρχαίων έρειπίων, μή εύλαβούμενοι
τήν ιερότητα αύτών τοιουτοτρόπω; έν βραχυ-
τάτω χρόνω συνετελέσΟη τεραστία καταστροφή.
Αρκεί νά άναφέρω μόνον μεταξύ τών άναριθμή-
των άλλων τοιούτων ιεροσυλιών ότι αί γυναϊκε; έν
της άρναίας τέχνη; και δτι τά ψηφιδωτά ταΟτα
έποιήθησαν κατά τού; πρώτου; α Χ αιώνα; και
δή ολίγον τι ίσω; προ τη; βασιλεία; του Ιουστι-
νιανού. Ιδίως τά θέματα και ή τεχνοτροπία αύτη
των ψηφιδωτών άγουσιν ήμά; εγγύτατα προς την
'Αλεξανδρινήν περίοδον της αρχαία; τέχνη;, όζου
ιδιαζόντως ήσχήθη ή έπί δαπέδων ψηφοθετική και
έν ή τά μέγιστα διεφημίσθη ό περιώνυμος δαπε-
δογράφος Σώσο; και πλείστοι άλλοι (πρβ και τινα
ψηφιδωτά έχ Πομπηίας, ιδίως το παριστών ποτα-
μόν αετά ιχθύων, κροκοδείλων, ύδροβίων, πτηνών
χλπ έν τώ μουσείω Νεαπόλεως, όπερ ομοιάζει
λίαν πρός την «ζωοφόρον του 'ΏκεανοΟ» της βα-
σιλικής Δουμετίου' είνε δέ γνωστόν οποίαν έπί-
δρασιν ήσχησεν ή Αλεξανδρινή τέχνη έπί της
τυγχρόνου ρωμαϊκής έν Ρώμη, Πομπηία και άλ-
λα/ου ι Προ; ένίσχυσιν δέ τή; αναγωγής τών
ήαετερων ψηφιδωτών εί; την πρώτην ταύτην τή;
χριστιανικής τε/νη: περίοδον και πιθανώτατα περί
τά μέσα του έκτου μΧ αιώνος μνημονεύομεν μνη-
μείων τινών χριστιανικών τών χρόνων τούτων,
παρεχομένων τήν αυτήν όλως τεχνοτροπιαν χα!
ομοιότατα; ποος τα; έν Νικοπόλει παραστάσεις.
Έν πρώτοι; έχομεν τά περίφημα ψηφιδωτά τοΟ
θολωτού όροφου τή; έν Ρώμη Αγίας Κωνστάντιας
(326-330 μΧ), έν οΐ; παρίστανται πτηνά, ζώα τε-
τράποδα, καρποί, άνθη, άμοορεϊ;. κλάδοι ουτών,
ποταμοί μετ ιχθύων, άνΟρώπιναι μοροαί πολλάκις
έντο; κύκλων εκ πλοχμών ώ; έν Νικοπόλει και
ταύτα πάντα έν όρόψω χριστιανικού ναοϋ! Έπί δέ
τοϋ έδαφου; παρίσταντο: άμπελοι, έρωτε; και τά
τοιαύτα. Ετι δ αρχαιότερα είναι τά έν ταϊ; ρω-
μαϊκαϊ; κατακόμβαις, Ιδίως αί τοιχογραφία1, τοϋ
ορόφου τοϋ Αγίου Καλλίστου. Ομοιαι παραστά-
σεις έν αί; και έρωτες αλιεύοντες ώ; οί τή; Πομ-
πηία;. Νιχοπόλεως κλπ έν 83ηΐ3 Μηπβ Μ&£-
§ϊογθ και έν τή Λατερανίω βασιλική έν Ρώμη
(πρβ ΌαΙΙοη σ. Λ ΡτοΙΗίηρΗαιη Τΐιβ ιτιο
ηυπίθηΐδ οί οΗπδΙϊαη Κοιηβ ο·. «64 χέ). Επί-
σης έν πολλοί; άλλοις ναοί: τη; Ρώμη; και έκτο:
αύτη; έν Ιταλία /.αί Δαλματία οίον έν Ι'αβέννη,
'Αγχώνι, Λκυληία και Παρεντίω, άλλά και
καθ όλον τον άρχαϊον χριστιανικον κοσμον, ίδίω;
έν βορείω Αφρική (Καρχηδόνι, Καισαρεία κλπ. ι
και έν Ανατολή άπαντώσιν αί αύται παραστασει;
είτε επί ψηφιδωτών, είτε και έπ'ι άλλων μνημείων
τέχνης. Αλλά και έν τή ημετέρα /ώρα σώζονται
παρόμοια μνημεία, ών περυανέστατον είνε ο έν θεσ-
σαλονίκη άρ'/αιότατο; ναό; του '^^ίΌυ Γεωργίου
(περί τον Ε μΧ αι.), ου έπ'ι τού θολωτού ορόφου
παρίστανται ζώα, πτηνά, άνθη, καρποί και τά
τοιαύτα. Εν αύται; δέ ταϊ; Αθήναι; άνεσκάφη
έν μέρει έσχάτως υπό του έΐόρου χριστιανικών αρ-
χαιοτήτων κ. Γ. Σωτηρίου ή παρά τον Ίλισόν άρ
γαιοτάτη βασιλική, περί ή; πρό έτών είχε γράψει
διεεοδικώ; ό βυζαντινολόγο; κ. Κωνσταντόπουλο;,
ταύτισα; αύτήν πρό; το μαρτύριον τού' Αγίου .Υεω-
νίδου. Ετι σπουδαιότερα ομω; τούτων είνε τά έν
Συρία, διότι έν αύτοϊ; δεν πρόκειται περί απλή;
ομοιότητο;, άλλά. πολλώ μά.λλον περί κοινή; Γσως
καλλιτεχνική; προελεύσεω; και περί στενότατη;
αύτών σχέσεω;. Τοιαύτα είνε τά υπό τού 'Ερνέστου
Ρενάν άνακαλυφΟέντα και δημοσιευθέντα είτα ψηφι-
δωτά έ: ήρειπωμένου ναού έν Καβρ Σιράμ παρά
τήν Τύρον τή; Φοινίκης, έπίση; τά έν Σεργίλλα
υπό τή; Αμερικανική; άποστολή; έν τή κεντρική
Συρία άνευρεθέντα και έφ ών διεσώθη και έπι-
γραφή μετά χρονολογία; 472 μΧ. Επί τούτων
παρίστανται μεταξύ άλλων και σκηναι κυνηγετι-
κά! ώ; έν τοϊ; τή; βασιλική; Λουμετίου. Αλλά
τά πάντων σημαντικώτατα είνε τά έν Μαδηβα
τή; Παλαιστίνη; παρά τήν Ιερουσαλήμ. Η πό-
λι; αύτη έκαλεϊτο το πάλαι Μωάβ, είτα δέ κατά
τού; πρώτου; ·/ριστιανικού; '/ρόνου; έξεχριστιανί-
σΟη και διεκοσμήΟη διά μεγάλων και θαυμαστών
'/ριστιανικών ναών. Άλλά κατά τήν είσβολήν τών
Αράβων και τών Μωμεθανών ήρημώΟη και κατε-
στάφη. Τέλος πρό όλίγων δεκαετηρίδων τή φρον-
τίδι τοΟ πατριαρχείου Ιερουσαλήμ συνωκίσΟη έκ
νέου, έπ'ι δέ τών έρειπίο^ν ένό; τών άρχαίων χρι-
στιανικών έκείνων ναών, ώ/.οδομήθη νέο; ορθόδο-
ξος ναό;. Δυστυχώ; δ ομω; ό νέο; ούτος συνοικι-
σμό; δέν άπέβη έπ' άγαΟώ τή; ιστορική; ταύτη;
πόλεως, διότι οί νέοι έποικοι όπω; άνεγείρωσι τά;
οικία; και τού; ναού; λαμβάνουσι πάντα πρόχειρον
λίθον έκ τών άρχαίων έρειπίων, μή εύλαβούμενοι
τήν ιερότητα αύτών τοιουτοτρόπω; έν βραχυ-
τάτω χρόνω συνετελέσΟη τεραστία καταστροφή.
Αρκεί νά άναφέρω μόνον μεταξύ τών άναριθμή-
των άλλων τοιούτων ιεροσυλιών ότι αί γυναϊκε; έν