DOI article:
Sborōnos, Iōannēs N.: Asklēpiaka mnēmeia kai kionolatreia en Athēnais
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14278#0096
84 Ασκληπκιχά μνημεία και κιονολατρεία έν Α&ήναις ύπδ I. Σβορώνον
ΑΕ 1917
πογραφημάτων, πάντοτε όμως προερχομένων ές ιε-
ρών, ουδέποτε εκ νεκροταφείων, και φερόντων διά-
φορα ιερά τω 'Ασκληπιώ ζώα, οία οί κύνες, λα-
γωοί, περιστεραί και τά ο; ών έτρέφοντο οί ιεροί
των Ασκληπιείων δφεις στρουθία.
Το έν λόγω έπικϋρωτικον της γνώμης μου μνη-
μεΐον άνεκαλύφθη έν ετεί 1884 έν Επίδαύρω,
άνασκαπτομένου τοΰ Ασκληπιείου, διέφυγεν όμως
μέχρι τοοδε την προσοχήν μου, ώς απας μόνον οι'
ολίγων λέξεων μνημονευΟέν, ουδέποτε οέ άπεικονι-
σθέν και εις μή άνοικτον τοις πολλοίς δωμάτιον
του ΈθνίκοΟ μουσείου κατατεθέν, ένθα φέρει τον
αριθμόν 304. Είναι έργον κοινό ν των ρωμαϊκών
αυτοκρατορικών χρόνων του Β μΧ αιώνος και
εικονίζει σύμπλεγμα πέντε προσώπων, ύψους ήμί-
σεος και πλέον μέτρου, ακέφαλων δυστυχώς τών
τεσσάρων διασωθέντων, ισταμένων οέ έπϊ μηνοει
δοΟς το σχήμα συμφυούς πλίνθου και έναγκαλι-
ζομένων αλλήλους I πίνας "2, άρ. 304). Αληθώς
ή μεν έν τώ κέντρω γυναικεία μορφή εχει τήν δε-
ξ'.άν έπ'ι τών ώμων τής δεςιά αυτής Ιστάμενης πρώ-
της το μέγεθος άνδρικής μορφής, ήτις μετά τής
αριστερά αϋτής έπίσης ίσταμένης δευτέρας το μέ-
γεθος ανδρικής μορφής περιπτύσσονται δια μεν τής
μιας χειρός τήν έν τω μέσω γυναικείαν μορφήν,
δια οέ τής ετέρας τάς παρ αύταΐς ϊσταμένας μορ-
φάς άρρενος καϊ κόρης.
Ή μεγίστη αρχαιολογική και μυθολογική άςία
του έργου τούτου παρεγνωρίσθη μέ/ρ'. τοοδε, διότι
ό άνακαλύψας τό μνημεΐον περιγράψας αύτο έθεώ-
ρησε τήν παράστασιν ώς άγνωστον και ουσερμή-
νευτον, όρΟώς μόνον ϋποΟέσας ώς έκ τοΰ σαφώς
τούτο δηλοΰντος κοινοΟ έναγκαλισμοΟ, 8τι οί εικο-
νιζόμενοι είναι μέλη τής αυτής οικογενείας ύπό-
θεσιν, ήν έπανέλαοε και ό μόνος κατόπιν δι ολί-
γων λέξεων μνημονεύσας του μνημείου τούτου
κ. Π. Καστριώτης "·
Η εσφαλμένη δ έν λόγω περιγραφή αποτελεί-
ται έκ του ότι εκλαμβάνει τάς έν τω μέσω τοΰ συμ-
πλέγματος ίσταμένας τρεις μορφάς ώς γυναίκα
μεταξύ δύο εφήβων, τάς οέ δύο κατά τά άκρα ώς
άρρεν παιδίον και κοράσιον, ένώ πράγματι λεπτο-
ί Κοφβαδίου, Γλυπτά τοΰ Έθν. «.ουαίίου 234 άρ. 304. (Είιοίτ.
Γεν. Εφορεία; 305). Άρχ. ΔΛτίον 1886 (;)
2 Π. Κβστριοίτου, Γλυπτά του Έθν. ΐίοοβιίου τ. 69 άρ, 304.
μερής ανατομική μελέτη τής οιαπλάσεως τών σω-
μάτων αύτών και μάλιστα τής τρυφερας παιδικής
επιδερμίδος, τών παιδικώς γαλαΟηνών και άγυμνά-
στων γυμνών μελών αύτών, δεικνύει, ώς άλλως και
ή πρώτη έντύπωσις, ότι ό μεν κατά τό άριστερόν
τώ θεωμένω άκρον ιστάμενος και ώ; ακέφαλος παϊς
έκληφΟε'ις είναι ίν^ρ ύνητος τέλειος τό ανάστημα
— ουδέποτε έπΐ ονδενός τών άπειραρίϋ'μων
αναθηματικών μνημείων εικονίζονται παιδία
ύπό το ίερον τοΰτο σχήμα τών ικετών τών θεών
άνδρών, ήτοι έχοντα γυμνόν τον δεςιόν βραχίονα
μετά τοΰ δεςιοΰ μέρους τοΰ στήθους—. πασαι
ο αί λοιπα'ι μορφα'ι παιδία πελώρια, διαφέροντα
0 αλλήλων το άνάστημα τόσον μόνον, όσον δύ-
νανται νά διαφέρωσι το ύψος τέσσαρες αδελφοί,
κατά έν μόνον ή δύο το πολύ έτη διαφέροντες
τήν ήλικίαν, ών όμως κα'ι ή πάντων μικροτέρα
(ή δεξιά ίσταμένη τριών ή τεσσάρων μόλις έτών
κορασίς) είναι ήδη τόσον γιγαντιαία, ώς θεά, τήν
άνάπτυςιν, ώστε φθάνει εις ΰψος τον απέναντι
χυτής ίστάμενον και οίκειότατα έχοντα προς τους
είκονιζομένους θεού: τέλειον τήν άναπτυςιν Ονη-
τόν άνδρα.
Ινα έννοηθή ή κατά φύσιν και άνάστημα πε-
λώρια διαφορά τών έν λόγω ές Επιδαύρου μορ-
φών, διαφορά, διακρίνουσα παρά τοις άρχαίοις, ώς
είναι πασίγνωστον, τους άπεικονιζομενους έπ'ι τών
ελληνικών άναγλύφων θεούς άπό τών θνητών, άρ-
κοΰμαι παραΟέτων ένταΰΟα τήν εικόνα (είκ. 12)
τοΰ έν τώ αύτώ Εθνικώ Μουσείω (ύπ' άρ. 1424),
έκ τοΰ αύτοΰ οέ ίεροΰ τής Επιδαύρου προερχο-
μένου άναγλύΐου ίΣβορώνος ΕΑΜσ. 310-314 και
416, πιν. Ί,ΧνΠ καίέν ΑΕ 1909 σ. 159, είκ. 11),
τοΰ είκονίζοντος τον άρτίτοκον παΐδα Ασκληπιόν,
πελώριον το μέγεθος έν συγκρίσει προς τήν συναπει-
κονιζομένην τροφόν αύτοΰ θνητήν γυναίκα Τρυγόνα,
τήν κομίζουσαν αύτώ έν τή αριστερά πτηνόν (τρυ-
γόνα), Γνα 7.7.ι δι αύτοΰ θρέψη ό παις τον (μετάλλι-
νον καϊ δι αύτό Απολεσθέντα) μικρόν άσκληπιακόν
(ϊατρικον) οφιν, όν έκράτει έν τή δεξιά έτοιμαζόμενος
νά θρέψη αϋτον δια τής πρώτης τρυγόνος, ήν έχει
ήδη έν τή αριστερά. Τον μΰθον τοΰτον, δι ού πρώ-
τος άλλοτε ήρμήνευσατο μνημεΐον τοΰτο, διηγείται
ό Παυσανίας ΐΙΙ 2."), 11) έν τοις περί τής βρε-
φικής ηλικίας τοΰ Ασκληπιοΰ, είναι δέ βέβαιον
ΑΕ 1917
πογραφημάτων, πάντοτε όμως προερχομένων ές ιε-
ρών, ουδέποτε εκ νεκροταφείων, και φερόντων διά-
φορα ιερά τω 'Ασκληπιώ ζώα, οία οί κύνες, λα-
γωοί, περιστεραί και τά ο; ών έτρέφοντο οί ιεροί
των Ασκληπιείων δφεις στρουθία.
Το έν λόγω έπικϋρωτικον της γνώμης μου μνη-
μεΐον άνεκαλύφθη έν ετεί 1884 έν Επίδαύρω,
άνασκαπτομένου τοΰ Ασκληπιείου, διέφυγεν όμως
μέχρι τοοδε την προσοχήν μου, ώς απας μόνον οι'
ολίγων λέξεων μνημονευΟέν, ουδέποτε οέ άπεικονι-
σθέν και εις μή άνοικτον τοις πολλοίς δωμάτιον
του ΈθνίκοΟ μουσείου κατατεθέν, ένθα φέρει τον
αριθμόν 304. Είναι έργον κοινό ν των ρωμαϊκών
αυτοκρατορικών χρόνων του Β μΧ αιώνος και
εικονίζει σύμπλεγμα πέντε προσώπων, ύψους ήμί-
σεος και πλέον μέτρου, ακέφαλων δυστυχώς τών
τεσσάρων διασωθέντων, ισταμένων οέ έπϊ μηνοει
δοΟς το σχήμα συμφυούς πλίνθου και έναγκαλι-
ζομένων αλλήλους I πίνας "2, άρ. 304). Αληθώς
ή μεν έν τώ κέντρω γυναικεία μορφή εχει τήν δε-
ξ'.άν έπ'ι τών ώμων τής δεςιά αυτής Ιστάμενης πρώ-
της το μέγεθος άνδρικής μορφής, ήτις μετά τής
αριστερά αϋτής έπίσης ίσταμένης δευτέρας το μέ-
γεθος ανδρικής μορφής περιπτύσσονται δια μεν τής
μιας χειρός τήν έν τω μέσω γυναικείαν μορφήν,
δια οέ τής ετέρας τάς παρ αύταΐς ϊσταμένας μορ-
φάς άρρενος καϊ κόρης.
Ή μεγίστη αρχαιολογική και μυθολογική άςία
του έργου τούτου παρεγνωρίσθη μέ/ρ'. τοοδε, διότι
ό άνακαλύψας τό μνημεΐον περιγράψας αύτο έθεώ-
ρησε τήν παράστασιν ώς άγνωστον και ουσερμή-
νευτον, όρΟώς μόνον ϋποΟέσας ώς έκ τοΰ σαφώς
τούτο δηλοΰντος κοινοΟ έναγκαλισμοΟ, 8τι οί εικο-
νιζόμενοι είναι μέλη τής αυτής οικογενείας ύπό-
θεσιν, ήν έπανέλαοε και ό μόνος κατόπιν δι ολί-
γων λέξεων μνημονεύσας του μνημείου τούτου
κ. Π. Καστριώτης "·
Η εσφαλμένη δ έν λόγω περιγραφή αποτελεί-
ται έκ του ότι εκλαμβάνει τάς έν τω μέσω τοΰ συμ-
πλέγματος ίσταμένας τρεις μορφάς ώς γυναίκα
μεταξύ δύο εφήβων, τάς οέ δύο κατά τά άκρα ώς
άρρεν παιδίον και κοράσιον, ένώ πράγματι λεπτο-
ί Κοφβαδίου, Γλυπτά τοΰ Έθν. «.ουαίίου 234 άρ. 304. (Είιοίτ.
Γεν. Εφορεία; 305). Άρχ. ΔΛτίον 1886 (;)
2 Π. Κβστριοίτου, Γλυπτά του Έθν. ΐίοοβιίου τ. 69 άρ, 304.
μερής ανατομική μελέτη τής οιαπλάσεως τών σω-
μάτων αύτών και μάλιστα τής τρυφερας παιδικής
επιδερμίδος, τών παιδικώς γαλαΟηνών και άγυμνά-
στων γυμνών μελών αύτών, δεικνύει, ώς άλλως και
ή πρώτη έντύπωσις, ότι ό μεν κατά τό άριστερόν
τώ θεωμένω άκρον ιστάμενος και ώ; ακέφαλος παϊς
έκληφΟε'ις είναι ίν^ρ ύνητος τέλειος τό ανάστημα
— ουδέποτε έπΐ ονδενός τών άπειραρίϋ'μων
αναθηματικών μνημείων εικονίζονται παιδία
ύπό το ίερον τοΰτο σχήμα τών ικετών τών θεών
άνδρών, ήτοι έχοντα γυμνόν τον δεςιόν βραχίονα
μετά τοΰ δεςιοΰ μέρους τοΰ στήθους—. πασαι
ο αί λοιπα'ι μορφα'ι παιδία πελώρια, διαφέροντα
0 αλλήλων το άνάστημα τόσον μόνον, όσον δύ-
νανται νά διαφέρωσι το ύψος τέσσαρες αδελφοί,
κατά έν μόνον ή δύο το πολύ έτη διαφέροντες
τήν ήλικίαν, ών όμως κα'ι ή πάντων μικροτέρα
(ή δεξιά ίσταμένη τριών ή τεσσάρων μόλις έτών
κορασίς) είναι ήδη τόσον γιγαντιαία, ώς θεά, τήν
άνάπτυςιν, ώστε φθάνει εις ΰψος τον απέναντι
χυτής ίστάμενον και οίκειότατα έχοντα προς τους
είκονιζομένους θεού: τέλειον τήν άναπτυςιν Ονη-
τόν άνδρα.
Ινα έννοηθή ή κατά φύσιν και άνάστημα πε-
λώρια διαφορά τών έν λόγω ές Επιδαύρου μορ-
φών, διαφορά, διακρίνουσα παρά τοις άρχαίοις, ώς
είναι πασίγνωστον, τους άπεικονιζομενους έπ'ι τών
ελληνικών άναγλύφων θεούς άπό τών θνητών, άρ-
κοΰμαι παραΟέτων ένταΰΟα τήν εικόνα (είκ. 12)
τοΰ έν τώ αύτώ Εθνικώ Μουσείω (ύπ' άρ. 1424),
έκ τοΰ αύτοΰ οέ ίεροΰ τής Επιδαύρου προερχο-
μένου άναγλύΐου ίΣβορώνος ΕΑΜσ. 310-314 και
416, πιν. Ί,ΧνΠ καίέν ΑΕ 1909 σ. 159, είκ. 11),
τοΰ είκονίζοντος τον άρτίτοκον παΐδα Ασκληπιόν,
πελώριον το μέγεθος έν συγκρίσει προς τήν συναπει-
κονιζομένην τροφόν αύτοΰ θνητήν γυναίκα Τρυγόνα,
τήν κομίζουσαν αύτώ έν τή αριστερά πτηνόν (τρυ-
γόνα), Γνα 7.7.ι δι αύτοΰ θρέψη ό παις τον (μετάλλι-
νον καϊ δι αύτό Απολεσθέντα) μικρόν άσκληπιακόν
(ϊατρικον) οφιν, όν έκράτει έν τή δεξιά έτοιμαζόμενος
νά θρέψη αϋτον δια τής πρώτης τρυγόνος, ήν έχει
ήδη έν τή αριστερά. Τον μΰθον τοΰτον, δι ού πρώ-
τος άλλοτε ήρμήνευσατο μνημεΐον τοΰτο, διηγείται
ό Παυσανίας ΐΙΙ 2."), 11) έν τοις περί τής βρε-
φικής ηλικίας τοΰ Ασκληπιοΰ, είναι δέ βέβαιον