DOI Artikel:
Sborōnos, Iōannēs N.: Asklēpiaka mnēmeia kai kionolatreia en Athēnais
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14278#0109
ΑΕ 191Τ
σ. 7(54) αναφέρε; έν σχέσει προς τήν κολόνναν τοΰ
Αγ. Ιωάννου Κολόννα, δτι ιαματική δύναμις απο-
δίδεται 6πο τοΰ Ελληνικοΰ λαοΰ εις δυο άλλου;
κίονας ή στήλας, ήτοι πρώτον μεν εις στήλην έντε-
τοι/ισμένην εις τήν έν 'Αρεοπόλει της επαρχίας
Οίτυλου έ/.κλησίαν της Κοιμήσεως της Θεοτόκου,
πιστεύοντας ότι κονις άποςεσθεϊσα έξ αύτη; κατά
ίθίνουσαν σελήνην καϊ πινομένη μεΟ' ύδατος κατα-
παύει τον πυρετόν 1. Δεύτερον δέ εις τήν πασίγνω-
στον άρχαϊκήν έκ τών άρχων τοΟ Ε' αιώνος έπιτύμ-
βιον στήλην, έργον Άλξήνορος τοΰ Ναςίου, παρ'
ής οί κάτοικοι τών ύπό της ελονοσίας δεινώς μα-
στιζομένων χωρίων τοΟ Βοιωτικού Όρχομενοΰ και
της Αεβαδείας προσεδόκων τήν Οεραπείαν του πυ-
ρετού και δή έκ της κόνεως, ην άπέξεον έξ αυτής
προ της έν ετει 1884 μετακομίσεως αυτής έκ τοΟ
χωρίου Ρωμαίικο τοΰ δήμου Αεβαδείας εϊς το έν
Αθήναις Εθνικό ν Άρχαιολογικόν μουσεΐον (ένθα
νΰν φέρει τον αριθμόν 39) 2. Σχολιάζων ό Ν. Πο-
λίτης τάς δύο περιπτώσεις ταύτας τής ιαματικής
δυνάμεως τών έν λόγω στηλών σφάλλεται, νο-
μίζω, τ,ρ^νών οτι δεν είναι λείψανα τής έθνικής
και παγκοσμίου σχεδόν κιονολατρείας, άλλα συνα-
φείς μόνον προλήψεις προς τάς περ'ι καταχώσεως
άσΟενειών λαϊκά; δοξασίας, περί ών έκτενώς έπρα-
γματεύθη έν τή μελέτη αύτοΰ Αι άσ&ένειαι κατά
τους μή&ονς τον ελληνικού λαον (Δελτίον Ίστ. και
Εθν. Έταιρ. τόμ. Β ). Έν πρώτοις, ινα εννοηση
τις τήν γένεσιν τής περί τής στήλης τοΰ 'Αλξή-
νορος συγχρόνου ήμϊν λαϊκής δοξασίας, δέν έ'χει
ή νά παρατηρήση μετά πολλής προσοχές κα'ι οϋ-
δεμιδς άρχαιομαθείας, ήτοι διά λαϊκών οφθαλμών,
τον έπ' αυτής εϊκονιζόμενον. Ή ήλικία αύτοΰ, τό
γένειον, το γυμνόπουν, ή οδοιπορική ράβδος, τό
παχύ μάλλινον ένδυμα κα'ι προ πάντων ή έν τή
χειρϊ αύτοΰ άκρ'ις ήσαν πλέον ή αρκετά διά τους
αμαθείς χωρικούς χριστιανούς τοΰ Όρχομενοΰ, ίνα
έκλάβωσι τον εϊκονιζόμενον ώς εικόνα αύτοΰ τού-
του τοΰ ίατροΰ τής έλονοσίας Αγ. Ιωάννου τοΰ
Προδρόμου, ου κατά τό Εύαγγέλιον (Ματθ. 3,
1-4) τροφή ήν ακρίδες και ένδυμα από τριχών κα-
| Ή τταραποαιτη το3 Πολίτου ιί; Πανδώρα; τόμος ΚΒ' α. 336
£:ναι έσφαλαενη /.αϊ δεν ήουν^Οην νά εΰρίο τό κείιχενον εις ο αναφέρεται.
·> Οοηζβ, 0ΓβΙ)Γβ1ϊβΪ8 ττίν. IV. — ΟοΙΗ^ηοη, ΗϊδΙοΪΓβ <1β
Ι;ι -ι-ηΙρίιΐΓβ §Γβοηιιο τ. 385. ίίχ. 200.
μήλον. Αλλά κα'ι οί τυχόν αρχαιομαθείς τών Όρ-
χομενίων, πχ ό επαρχιακός γιατρός και Ό δάσκαλος
τοΰ χωρίου, ό γνωρίζων πάντως τό κείμενον τοΰ
Παυσανίου, ίσως δέ και τά Σχόλια τοΰ Αριστοφά-
νους και τινας τών άπειραρίθμων εικόνων τοΰ έπ'ι
τής μεγάλης βακτηρίας αύτοΰ στηριζομένου γυ-
μνόποδος Ασκληπιοΰ, ω ιερόν ζώον κα'ι πιστός άκό-
λουθος ήτο ό κύων, ήδύναντο νά έκλάβωσι τον εϊ-
κονιζόμενον ώς αύτον τον Άσκλητιόν ή ώς ένα τών
κατ' εικόνα αύτοΰ κα'ι όμοίωσιν εικονιζόμενων έγχω-
ρίων ήρώων ιατρών (Άμφιάραον, Τροφώνιον), άφοΰ
μάλιστα κα'ι αύτο τό ύποκείμενον τή στήλη όνομα
Άλξήνωρ τής δυσανάγνωστου έπιγραφής είναι γνω-
στόν εκ μέν τοΰ Σχολιαστοΰ τοΰ Αριστοφάνους
(Πλοΰτ. στ. 701) ώς δνομα υίοΰ τοΰ Άσκληπιοΰ,
έκ δέ τοΰ Παυσανίου (Β 116, κα'ι 23 4) ώς όνομα
Ίατροΰ θεοΰ, υίοΰ τοΰ Μαχάονος κα'ι έγγόνου τοΰ
Άσκληπιοΰ, παρ ών ή στήλη ήδύνατο νά έχη
λάβει πολύ παλαιότερον, ό'τε πλέον ειχεν άπολε-
σθή ή γνώσις ό'τι πρόκειται περ'ι έπιτυμβίου στή-
λης, τήν θαυματουργον θρησκευτικήν δύναμιν τοΰ
νά θεραπεύη τους πυρετούς διά τής έξ αύτής άπο-
ξεομένης κόνεως.
Οσον δ' άφορα εις τήν όμοίαν δύναμιν τής κό-
νεως τής στήλης τής έν 'Αρεοπόλει στήλης τής έκ-
κλησίας τής Θεοτόκου, άρκεϊ ήμϊν τό γεγονός, ότι
ή Θεοτόκος, ής αί βρεφοκρατοΰσαι εικόνες τόσον
πολύ όμοιάζουσι προς τήν φέρουσαν τον Ίανίσκον
Ηπιόνην τοΟ έκ Σουνίου άναγλύφου ήμών (είκ. 1),
— θεωρείται πάντοτε ύπό τό όνομα ΜΗΤΗΡ ΘΕΟΥ
Η ΕΛΕΟΥΣΑ μετά τοΰ ύπ' αύτής φερομένου ηύ-
ξηαένουήδη. ώς ό Ιανίσκο;, παιδιού Ίησοΰ (είκ.
18) * κα'ι τοΰ ένίοτε συνοδεύοντος άμφοτέρους μι-
18: μολνβίόβονίλον: Παναγία ή Είεοΰσα.
κροΰ "Αγ. Ιωάννου τοΰ Προδρόμου (ίδέ κυρίως τήν
:{ ΗοΙι1αηιΙ>βΓ§βΓ, 8ΐ£ί1Ιθ£Γ3ρ1ιίβ Β^ζβηΙϊηβ ». 38 χαί 686.
13
σ. 7(54) αναφέρε; έν σχέσει προς τήν κολόνναν τοΰ
Αγ. Ιωάννου Κολόννα, δτι ιαματική δύναμις απο-
δίδεται 6πο τοΰ Ελληνικοΰ λαοΰ εις δυο άλλου;
κίονας ή στήλας, ήτοι πρώτον μεν εις στήλην έντε-
τοι/ισμένην εις τήν έν 'Αρεοπόλει της επαρχίας
Οίτυλου έ/.κλησίαν της Κοιμήσεως της Θεοτόκου,
πιστεύοντας ότι κονις άποςεσθεϊσα έξ αύτη; κατά
ίθίνουσαν σελήνην καϊ πινομένη μεΟ' ύδατος κατα-
παύει τον πυρετόν 1. Δεύτερον δέ εις τήν πασίγνω-
στον άρχαϊκήν έκ τών άρχων τοΟ Ε' αιώνος έπιτύμ-
βιον στήλην, έργον Άλξήνορος τοΰ Ναςίου, παρ'
ής οί κάτοικοι τών ύπό της ελονοσίας δεινώς μα-
στιζομένων χωρίων τοΟ Βοιωτικού Όρχομενοΰ και
της Αεβαδείας προσεδόκων τήν Οεραπείαν του πυ-
ρετού και δή έκ της κόνεως, ην άπέξεον έξ αυτής
προ της έν ετει 1884 μετακομίσεως αυτής έκ τοΟ
χωρίου Ρωμαίικο τοΰ δήμου Αεβαδείας εϊς το έν
Αθήναις Εθνικό ν Άρχαιολογικόν μουσεΐον (ένθα
νΰν φέρει τον αριθμόν 39) 2. Σχολιάζων ό Ν. Πο-
λίτης τάς δύο περιπτώσεις ταύτας τής ιαματικής
δυνάμεως τών έν λόγω στηλών σφάλλεται, νο-
μίζω, τ,ρ^νών οτι δεν είναι λείψανα τής έθνικής
και παγκοσμίου σχεδόν κιονολατρείας, άλλα συνα-
φείς μόνον προλήψεις προς τάς περ'ι καταχώσεως
άσΟενειών λαϊκά; δοξασίας, περί ών έκτενώς έπρα-
γματεύθη έν τή μελέτη αύτοΰ Αι άσ&ένειαι κατά
τους μή&ονς τον ελληνικού λαον (Δελτίον Ίστ. και
Εθν. Έταιρ. τόμ. Β ). Έν πρώτοις, ινα εννοηση
τις τήν γένεσιν τής περί τής στήλης τοΰ 'Αλξή-
νορος συγχρόνου ήμϊν λαϊκής δοξασίας, δέν έ'χει
ή νά παρατηρήση μετά πολλής προσοχές κα'ι οϋ-
δεμιδς άρχαιομαθείας, ήτοι διά λαϊκών οφθαλμών,
τον έπ' αυτής εϊκονιζόμενον. Ή ήλικία αύτοΰ, τό
γένειον, το γυμνόπουν, ή οδοιπορική ράβδος, τό
παχύ μάλλινον ένδυμα κα'ι προ πάντων ή έν τή
χειρϊ αύτοΰ άκρ'ις ήσαν πλέον ή αρκετά διά τους
αμαθείς χωρικούς χριστιανούς τοΰ Όρχομενοΰ, ίνα
έκλάβωσι τον εϊκονιζόμενον ώς εικόνα αύτοΰ τού-
του τοΰ ίατροΰ τής έλονοσίας Αγ. Ιωάννου τοΰ
Προδρόμου, ου κατά τό Εύαγγέλιον (Ματθ. 3,
1-4) τροφή ήν ακρίδες και ένδυμα από τριχών κα-
| Ή τταραποαιτη το3 Πολίτου ιί; Πανδώρα; τόμος ΚΒ' α. 336
£:ναι έσφαλαενη /.αϊ δεν ήουν^Οην νά εΰρίο τό κείιχενον εις ο αναφέρεται.
·> Οοηζβ, 0ΓβΙ)Γβ1ϊβΪ8 ττίν. IV. — ΟοΙΗ^ηοη, ΗϊδΙοΪΓβ <1β
Ι;ι -ι-ηΙρίιΐΓβ §Γβοηιιο τ. 385. ίίχ. 200.
μήλον. Αλλά κα'ι οί τυχόν αρχαιομαθείς τών Όρ-
χομενίων, πχ ό επαρχιακός γιατρός και Ό δάσκαλος
τοΰ χωρίου, ό γνωρίζων πάντως τό κείμενον τοΰ
Παυσανίου, ίσως δέ και τά Σχόλια τοΰ Αριστοφά-
νους και τινας τών άπειραρίθμων εικόνων τοΰ έπ'ι
τής μεγάλης βακτηρίας αύτοΰ στηριζομένου γυ-
μνόποδος Ασκληπιοΰ, ω ιερόν ζώον κα'ι πιστός άκό-
λουθος ήτο ό κύων, ήδύναντο νά έκλάβωσι τον εϊ-
κονιζόμενον ώς αύτον τον Άσκλητιόν ή ώς ένα τών
κατ' εικόνα αύτοΰ κα'ι όμοίωσιν εικονιζόμενων έγχω-
ρίων ήρώων ιατρών (Άμφιάραον, Τροφώνιον), άφοΰ
μάλιστα κα'ι αύτο τό ύποκείμενον τή στήλη όνομα
Άλξήνωρ τής δυσανάγνωστου έπιγραφής είναι γνω-
στόν εκ μέν τοΰ Σχολιαστοΰ τοΰ Αριστοφάνους
(Πλοΰτ. στ. 701) ώς δνομα υίοΰ τοΰ Άσκληπιοΰ,
έκ δέ τοΰ Παυσανίου (Β 116, κα'ι 23 4) ώς όνομα
Ίατροΰ θεοΰ, υίοΰ τοΰ Μαχάονος κα'ι έγγόνου τοΰ
Άσκληπιοΰ, παρ ών ή στήλη ήδύνατο νά έχη
λάβει πολύ παλαιότερον, ό'τε πλέον ειχεν άπολε-
σθή ή γνώσις ό'τι πρόκειται περ'ι έπιτυμβίου στή-
λης, τήν θαυματουργον θρησκευτικήν δύναμιν τοΰ
νά θεραπεύη τους πυρετούς διά τής έξ αύτής άπο-
ξεομένης κόνεως.
Οσον δ' άφορα εις τήν όμοίαν δύναμιν τής κό-
νεως τής στήλης τής έν 'Αρεοπόλει στήλης τής έκ-
κλησίας τής Θεοτόκου, άρκεϊ ήμϊν τό γεγονός, ότι
ή Θεοτόκος, ής αί βρεφοκρατοΰσαι εικόνες τόσον
πολύ όμοιάζουσι προς τήν φέρουσαν τον Ίανίσκον
Ηπιόνην τοΟ έκ Σουνίου άναγλύφου ήμών (είκ. 1),
— θεωρείται πάντοτε ύπό τό όνομα ΜΗΤΗΡ ΘΕΟΥ
Η ΕΛΕΟΥΣΑ μετά τοΰ ύπ' αύτής φερομένου ηύ-
ξηαένουήδη. ώς ό Ιανίσκο;, παιδιού Ίησοΰ (είκ.
18) * κα'ι τοΰ ένίοτε συνοδεύοντος άμφοτέρους μι-
18: μολνβίόβονίλον: Παναγία ή Είεοΰσα.
κροΰ "Αγ. Ιωάννου τοΰ Προδρόμου (ίδέ κυρίως τήν
:{ ΗοΙι1αηιΙ>βΓ§βΓ, 8ΐ£ί1Ιθ£Γ3ρ1ιίβ Β^ζβηΙϊηβ ». 38 χαί 686.
13