DOI article:
Sborōnos, Iōannēs N.: Asklēpiaka mnēmeia kai kionolatreia en Athēnais
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14278#0112
ΑΕ 1917
εικονίζει προ τοΟ άρκετά ύψηλου κίονος τούτου
Αθηναίαν των -/ρόνων της Τουρκοκρατίας χωρικήν,
τείνουσαν εν ζωηρά δεήσει τάς χείρας πρό τοΟ κίο-
νος, καθ'ήν στιγμήν ό συνοδός αυτής Αθηναίος
φουστανελλάς εναγκαλίζεται και άσπάζεται τον
κίονα, δστις έ'χει ύπό το μέσον όπήν προς ενΟεσιν
άγκιστρου αναρτήσεως (είκ. 22), ως ό του Βραυρω-
νείου (ΔΕΝΑ, τόμ. XVIII, σ. 27 είκ. 10), ένώ ό
τοΟ Κολωνακίου εχει.εϊς τό αυτό ύψος βαθεΐαν εις
τα πλευρά έντομήν, ίνα έν αυτή συγκρατώνται τά
περιτιθέμενα τω κίονι ώς τά της εικόνος 23
ένδύματα. Αν ό κίων ούτος ό προς Ν της Ακρο-
πόλεως συνεδέετο προς τήν θαυματουργόν δύναμιν
άγίου τινός και τίνος, δεν γνωρίζομεν, είναι ό'μως
άξιον σημειώσεως, οτι ή προ δέκα μόλις ετών
πλησίον αύτου κτισΟεϊσα νΟν εκκλησία άφιερώθη
μετά όνειρον της χορηγού γυναικός Δουζίνα εις τον
αύτόν "Αγιον Ίωάννην Πρόδρομον, εις δν άνήκει
και ό κίων τοΟ Αγίου Ιωάννου Κολόννας καϊ οί
κίονες τοΟ Αγίου Ιωάννου ς τής Κολόνναις τοΟ
Όλυμπιείου.
Προς τήν Οπό τοΟ Δ. Καμπούρογλου δημοσιευ-
θεϊσαν εικόνα λατρείας του έν Αθήναις κίονος τού-
του δέον νά παραβληθή, ώς πληρέστατα διαφωτι-
στική και έντελώς όμοια, ή υπό του κ. ΑγΙΙπιγ
Ενβηδ δημοσιευθείσα είκών (είχ. 18) και λεπτο-
μερής περιγραφή συγχρόνου ήμϊν λατρείας κίονος,
έν ίδίω ναώ ύπό Τούρκων καϊ Χριστιανών λατρευο-
μένου έν Τεκέκιοϊ της Μακεδονίας, μεταξύ Σκοπίων
και Ά στίβου (Ίστίπ), ήτοι έν τώ κέντρω της χώ-
ρας τών Πελασγών Δερροναίων ίίαιόνων (Σβορώ-
νος ΔΕΝΑ τόμ. XVI (1913) σ. 197 καϊ 204) 1.
1 Α. .1. Εν3Ι18, ΤΓβθ 3Π(1 ΡΪ113Γ Οΐΐ11ΐ18 I. ά. Έν τή έμ-
πνευσμένη μελέτη ταύτη ό απαράμιλλος ερευνητής καί ερμηνευτής
της προϊστορικής αρχαιολογίας παρατηρών οτι έπί εδάφους άλ-
λοτε Ελληνικού διεσώθη με/ρις ημών «τοπική κιονολατρεία ουσια-
στικώς ή αυτή τον "/αρακτήρα προς τήν άκμάσασαν εν τώ Μυκηναϊκώ
κόσμο), άλλ ' ήτις ήδη κατά τοϋς κλασσικούς χρόνους, ύπεχοίρησε πρό
τιίιν καλλιτεχνικών πλασμάτων τής Ελληνικής θοησκείας» αναφέρει
έκ προσωπικής αύτοΰ αντιλήψεως τό ές"ής ζωντανόν, όσον καί διδακτι-
κών παράδειγμα συγχρόνου ήμϊν τοπικής κιονολατρείας, κοινής εις τε
τους Χριστιανούς και Τούρκους, ήν όμως Ιγώ νομίζω λείψανον τής έν
τώ κέντρω τούτω τϊ|ς χώρας τών Πελασγών Δερρωναίων Παιόνων
αρχαίας έγχωρίου λατρείας του Μακεδόνικου δαίμονος Δάρρωνος, «ο5
νπερ των νοσονντυον ενχονται-ί (ΊΙσύχιος έν λ. Δάρρων. "Ιδε
ΔΕΝΑ. Τόμ. XVI (1913) σ.204). «Διαρκούσης, γράφει, αρχαιολογι-
κής τίνος έξερευνήσεώς μου έν τη άνω Μακεδονία, ήκουσα περί ιερού
λίθου έν τουρκικώ τινι χωρίο» χαλουμένω Τεκέκιοϊ μεταξύ Σκοπίων καί
Άστίβου ( Ιστίπ). λατρευομένου ουχί μόνον ύπό τών έγχωρίων Μου-
"Ινα δικαιολογήσωσι τήν συ/νήν λατρείαν τών
κιόνων ύπό τών Αθηναίων οί Καμπούρογλους (ε.
ά.) και Ν. Πολίτης (ε. ά.) άνα^,ερουσιν ότι ή Οαυ-
σουλμάνων, αλλά καί ύπό πολλών Χριστιανών τών περιχώρων, ερχο-
μένων πρός αυτόν ό»ς προσκυνητών τήν ήμέραν τοϋ "Αγ. Γεωργίου.
Συνοδευόμενος ύπό τοϋ όδηγοΰ μου, Αλβανού Μωαμεθανού, έπεσκέ-
φθην τό μέρος καί ευρον οτι ό ιερός λίβος περιελαμβάνετο έν ίερώ. φυ-
λασσομένω ύπό δερβίσου καί άποτελουμένω έκ δύο δωματίων, σχήματος
δε πραγματικώς όμοιου πρός τά ιερά τής προϊστορικής λιθολατρείας,
οίον είναι τό περιέχον τον κιονόμορφον θεόν τών Βόστρων τής 'Αοαβίας.
■ "Ινα καλύτερον έννοήσω τούς έν χρήσε*, τύπους λατρείας, παρέστην
αυτός έγώ καθ' όλην τήν διάρχειαν αυτής. Ευρύς χωματόστρωτος προ-
θάλαμος χρησιμεύει πρός άνάπαυσιν τών προσκυνητών συγκοινωνών δι*
ετέρας θύρας μετά τοϋ ϊεροΰ, έν ω αυτός ό ιερός λίθος. Τό «αδυτον»
ήτο απλούν τετράγωνον δωμάτιον, ου έν τω κέντρω ύψοΰται ό ιερός
κίων (ιΙη. 23). <>ς περί βαιτυλικού λίθου τής αρχαιότητος δύναται
23; κίων λατρευτικός (εν Τεκέκιοϊ Μακεδονίας).
τις νά είπη περί αυτού ότι ο'έπεσεν ές ουρανού», διότι κατά τήν έγ-
χοίριον παράδοσιν είσέρρευσεν ένταϋθα πρό χιλίο>ν ετών έκ τοϋ Κΐιο-
Γ8883Π (κατ' άλλην παράδοσιν έκομίσθη εις τήν νϋν θέσιν' ύπό άγίου
ανδρός έκ Βοσνίας). Ό κίων αποτελείται έ; όρθιου λίθου τετραγώνου
εργασίας μετά λελαξευμένων γο>νιών, ύψους δέ περίπου 6 '/ο ποδών
καί πάχους 1 '/4, φέροντος δέ έτερον μιζρότερον καί κατά τι άκανόνι-
στον λίθον. Αμφότεροι ήσαν μέλανες καί λιπαροί ένεκα μυρώσεως άπο
αιώνων, ανακαλούσης τήν αρχαιοπρεπή συνήθειαν τής σπονδής έλαίου
έπί ιερών λίθων, ό>ς ό Ιακώβ έποίησεν έν Βεθήλ (Γενέσ. 28,18 καί
35,4. "Ιδε ζαί Θεοφρ. Χαρακτ. Δεισιδαιμ. 16: Και τιϊιν λιπαρών
λί&ων των ίν ταϊς τριόδοις πάριων εκ της ληκύ&ον ελαιον κητα-
χεΐν καϊ έπ'ι γόνατα πεοών και ποοοκννήοας άπαλλάττεο&αι).
«Έπί τής μιας πλευράς τοϋ «Νΐ£βΓ Ιβρϊθ» τούτου εύρηται εί-
δος τι έπιπέδου λίθου, έφ' οΰ ήσαν τεθειμένοι λυχνοϋχοι αρχαίου σχή-
ματος δια τόν νυκτερινόν (;) φωτισμόν τοϋ λίθου — μεμακρυσμένη τις
άνάμνησις τών φοινικικών λυχνούχων βωμών καί φανών —. οίοι οί
όροίμενοι εις έκάστην πλευράν τοϋ έν Πάρω κωνικού λίθου έπί τίνων
τών λίαν γνωστών ήμϊν νομισματικών τύπο>ν. Εις τήν άλλην πλευ-
ράν τοϋ κίονος εύρηται μικρά λιθίνη βάσις, έφ' ης βαίνει ό ευχόμε-
νος, διαρκούσης τής δεήσεως καί τής λειτουργικής ίεροπραξίας. Τό δ'
έδαφος είναι έστοωαένον διά τών δερμάτων θυσιασθέντων κριών, ένώ
εις τούς τοίχους κρέμανται τριγωνικά πλεκτά άναθήματα έκ στάχεων,
άφιερωθεντα ένταϋθα ύπό προσκυνητών, έπιθυμούντων νά επισύρωσιν
έκ τοϋ πνεύματος τοϋ λίθου εύεργετικήν έπιρροήν έπί τοϋ σώματος αυ-
τών. Λαμβάνων τήν στάσιν ταύτην έπί τοϋ επιπέδου λίθου παρά τον
κίονα ό ικέτης προσφέρει δέησιν δι' ό,τι τά μάλιστα εύχεται, μεθ' ό
εναγκαλίζεται ούτι» τόν λίθον, ώστε τά ακρα τών δακτύλων αυτού συν-
εικονίζει προ τοΟ άρκετά ύψηλου κίονος τούτου
Αθηναίαν των -/ρόνων της Τουρκοκρατίας χωρικήν,
τείνουσαν εν ζωηρά δεήσει τάς χείρας πρό τοΟ κίο-
νος, καθ'ήν στιγμήν ό συνοδός αυτής Αθηναίος
φουστανελλάς εναγκαλίζεται και άσπάζεται τον
κίονα, δστις έ'χει ύπό το μέσον όπήν προς ενΟεσιν
άγκιστρου αναρτήσεως (είκ. 22), ως ό του Βραυρω-
νείου (ΔΕΝΑ, τόμ. XVIII, σ. 27 είκ. 10), ένώ ό
τοΟ Κολωνακίου εχει.εϊς τό αυτό ύψος βαθεΐαν εις
τα πλευρά έντομήν, ίνα έν αυτή συγκρατώνται τά
περιτιθέμενα τω κίονι ώς τά της εικόνος 23
ένδύματα. Αν ό κίων ούτος ό προς Ν της Ακρο-
πόλεως συνεδέετο προς τήν θαυματουργόν δύναμιν
άγίου τινός και τίνος, δεν γνωρίζομεν, είναι ό'μως
άξιον σημειώσεως, οτι ή προ δέκα μόλις ετών
πλησίον αύτου κτισΟεϊσα νΟν εκκλησία άφιερώθη
μετά όνειρον της χορηγού γυναικός Δουζίνα εις τον
αύτόν "Αγιον Ίωάννην Πρόδρομον, εις δν άνήκει
και ό κίων τοΟ Αγίου Ιωάννου Κολόννας καϊ οί
κίονες τοΟ Αγίου Ιωάννου ς τής Κολόνναις τοΟ
Όλυμπιείου.
Προς τήν Οπό τοΟ Δ. Καμπούρογλου δημοσιευ-
θεϊσαν εικόνα λατρείας του έν Αθήναις κίονος τού-
του δέον νά παραβληθή, ώς πληρέστατα διαφωτι-
στική και έντελώς όμοια, ή υπό του κ. ΑγΙΙπιγ
Ενβηδ δημοσιευθείσα είκών (είχ. 18) και λεπτο-
μερής περιγραφή συγχρόνου ήμϊν λατρείας κίονος,
έν ίδίω ναώ ύπό Τούρκων καϊ Χριστιανών λατρευο-
μένου έν Τεκέκιοϊ της Μακεδονίας, μεταξύ Σκοπίων
και Ά στίβου (Ίστίπ), ήτοι έν τώ κέντρω της χώ-
ρας τών Πελασγών Δερροναίων ίίαιόνων (Σβορώ-
νος ΔΕΝΑ τόμ. XVI (1913) σ. 197 καϊ 204) 1.
1 Α. .1. Εν3Ι18, ΤΓβθ 3Π(1 ΡΪ113Γ Οΐΐ11ΐ18 I. ά. Έν τή έμ-
πνευσμένη μελέτη ταύτη ό απαράμιλλος ερευνητής καί ερμηνευτής
της προϊστορικής αρχαιολογίας παρατηρών οτι έπί εδάφους άλ-
λοτε Ελληνικού διεσώθη με/ρις ημών «τοπική κιονολατρεία ουσια-
στικώς ή αυτή τον "/αρακτήρα προς τήν άκμάσασαν εν τώ Μυκηναϊκώ
κόσμο), άλλ ' ήτις ήδη κατά τοϋς κλασσικούς χρόνους, ύπεχοίρησε πρό
τιίιν καλλιτεχνικών πλασμάτων τής Ελληνικής θοησκείας» αναφέρει
έκ προσωπικής αύτοΰ αντιλήψεως τό ές"ής ζωντανόν, όσον καί διδακτι-
κών παράδειγμα συγχρόνου ήμϊν τοπικής κιονολατρείας, κοινής εις τε
τους Χριστιανούς και Τούρκους, ήν όμως Ιγώ νομίζω λείψανον τής έν
τώ κέντρω τούτω τϊ|ς χώρας τών Πελασγών Δερρωναίων Παιόνων
αρχαίας έγχωρίου λατρείας του Μακεδόνικου δαίμονος Δάρρωνος, «ο5
νπερ των νοσονντυον ενχονται-ί (ΊΙσύχιος έν λ. Δάρρων. "Ιδε
ΔΕΝΑ. Τόμ. XVI (1913) σ.204). «Διαρκούσης, γράφει, αρχαιολογι-
κής τίνος έξερευνήσεώς μου έν τη άνω Μακεδονία, ήκουσα περί ιερού
λίθου έν τουρκικώ τινι χωρίο» χαλουμένω Τεκέκιοϊ μεταξύ Σκοπίων καί
Άστίβου ( Ιστίπ). λατρευομένου ουχί μόνον ύπό τών έγχωρίων Μου-
"Ινα δικαιολογήσωσι τήν συ/νήν λατρείαν τών
κιόνων ύπό τών Αθηναίων οί Καμπούρογλους (ε.
ά.) και Ν. Πολίτης (ε. ά.) άνα^,ερουσιν ότι ή Οαυ-
σουλμάνων, αλλά καί ύπό πολλών Χριστιανών τών περιχώρων, ερχο-
μένων πρός αυτόν ό»ς προσκυνητών τήν ήμέραν τοϋ "Αγ. Γεωργίου.
Συνοδευόμενος ύπό τοϋ όδηγοΰ μου, Αλβανού Μωαμεθανού, έπεσκέ-
φθην τό μέρος καί ευρον οτι ό ιερός λίβος περιελαμβάνετο έν ίερώ. φυ-
λασσομένω ύπό δερβίσου καί άποτελουμένω έκ δύο δωματίων, σχήματος
δε πραγματικώς όμοιου πρός τά ιερά τής προϊστορικής λιθολατρείας,
οίον είναι τό περιέχον τον κιονόμορφον θεόν τών Βόστρων τής 'Αοαβίας.
■ "Ινα καλύτερον έννοήσω τούς έν χρήσε*, τύπους λατρείας, παρέστην
αυτός έγώ καθ' όλην τήν διάρχειαν αυτής. Ευρύς χωματόστρωτος προ-
θάλαμος χρησιμεύει πρός άνάπαυσιν τών προσκυνητών συγκοινωνών δι*
ετέρας θύρας μετά τοϋ ϊεροΰ, έν ω αυτός ό ιερός λίθος. Τό «αδυτον»
ήτο απλούν τετράγωνον δωμάτιον, ου έν τω κέντρω ύψοΰται ό ιερός
κίων (ιΙη. 23). <>ς περί βαιτυλικού λίθου τής αρχαιότητος δύναται
23; κίων λατρευτικός (εν Τεκέκιοϊ Μακεδονίας).
τις νά είπη περί αυτού ότι ο'έπεσεν ές ουρανού», διότι κατά τήν έγ-
χοίριον παράδοσιν είσέρρευσεν ένταϋθα πρό χιλίο>ν ετών έκ τοϋ Κΐιο-
Γ8883Π (κατ' άλλην παράδοσιν έκομίσθη εις τήν νϋν θέσιν' ύπό άγίου
ανδρός έκ Βοσνίας). Ό κίων αποτελείται έ; όρθιου λίθου τετραγώνου
εργασίας μετά λελαξευμένων γο>νιών, ύψους δέ περίπου 6 '/ο ποδών
καί πάχους 1 '/4, φέροντος δέ έτερον μιζρότερον καί κατά τι άκανόνι-
στον λίθον. Αμφότεροι ήσαν μέλανες καί λιπαροί ένεκα μυρώσεως άπο
αιώνων, ανακαλούσης τήν αρχαιοπρεπή συνήθειαν τής σπονδής έλαίου
έπί ιερών λίθων, ό>ς ό Ιακώβ έποίησεν έν Βεθήλ (Γενέσ. 28,18 καί
35,4. "Ιδε ζαί Θεοφρ. Χαρακτ. Δεισιδαιμ. 16: Και τιϊιν λιπαρών
λί&ων των ίν ταϊς τριόδοις πάριων εκ της ληκύ&ον ελαιον κητα-
χεΐν καϊ έπ'ι γόνατα πεοών και ποοοκννήοας άπαλλάττεο&αι).
«Έπί τής μιας πλευράς τοϋ «Νΐ£βΓ Ιβρϊθ» τούτου εύρηται εί-
δος τι έπιπέδου λίθου, έφ' οΰ ήσαν τεθειμένοι λυχνοϋχοι αρχαίου σχή-
ματος δια τόν νυκτερινόν (;) φωτισμόν τοϋ λίθου — μεμακρυσμένη τις
άνάμνησις τών φοινικικών λυχνούχων βωμών καί φανών —. οίοι οί
όροίμενοι εις έκάστην πλευράν τοϋ έν Πάρω κωνικού λίθου έπί τίνων
τών λίαν γνωστών ήμϊν νομισματικών τύπο>ν. Εις τήν άλλην πλευ-
ράν τοϋ κίονος εύρηται μικρά λιθίνη βάσις, έφ' ης βαίνει ό ευχόμε-
νος, διαρκούσης τής δεήσεως καί τής λειτουργικής ίεροπραξίας. Τό δ'
έδαφος είναι έστοωαένον διά τών δερμάτων θυσιασθέντων κριών, ένώ
εις τούς τοίχους κρέμανται τριγωνικά πλεκτά άναθήματα έκ στάχεων,
άφιερωθεντα ένταϋθα ύπό προσκυνητών, έπιθυμούντων νά επισύρωσιν
έκ τοϋ πνεύματος τοϋ λίθου εύεργετικήν έπιρροήν έπί τοϋ σώματος αυ-
τών. Λαμβάνων τήν στάσιν ταύτην έπί τοϋ επιπέδου λίθου παρά τον
κίονα ό ικέτης προσφέρει δέησιν δι' ό,τι τά μάλιστα εύχεται, μεθ' ό
εναγκαλίζεται ούτι» τόν λίθον, ώστε τά ακρα τών δακτύλων αυτού συν-