DOI Artikel:
Chatzēs, Antōnios Ch.: Eis Nikopoleōs epigraphas
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14365#0040
30 Εις Νικοπόλεως έπιγραφάς- υπό Ά. Χατζή.
ΑΕ 1918
Ά. Φιλαδελφευς έν ΑΕ 1916 σ. 12*2 1, κα^
παρατηρεί τάδε: α Προ ταύτης (=τής κυρίας πύλης
της βασιλικής) έντός τον έξωνάρΰηκος και εις ενός
μέτρου από του ούδοϋ τής πύλης άπόστασιν απεκα-
λύφθη μεγάλη επιγραφή μήκους 3 μ. και πλ. 1,50,
νψ. δε των ψηφίων 0,22».
Έμεΐς παρατηροΟμεν τά έξης:
Στίχ. 1- Δομήτιος: Ώς και ανωτέρω είπομεν
{Α' στίχ. 4), ή γραφή αύτη είναι εσφαλμένη άντι
Δομίτιος 2.
Ούτος είναι ό άνεγείρας3 τήν βασιλικήν ταύτην"
περί τούτου δε πιθανώς Λέγει και ή Α επιγραφή.
Τούτον διεδέχθη έν τω έπισκοπικώ θρόνω ό μα-
θητής αύτοΟ (πρβ. στίγ. 4) Δομίτιος ό Β' (στίχ.
2), δστις άπεπεράτωσε τήν οίκοδομίαν του ναου και
διεκόσμησεν αυτόν.
Ούτω έκ τής επιγραφής ταύτης και μόνης μαν-
θάνομεν δύο αγνώστους αρχιερείς τής Νικοπόλεως'
ό Μ. Εθ (^αϊβη, Οπθηβ οΐιπδΐίαηιΐδ, Ρ&πδϋ 1740,
II σ. 134 κέ. και ό Ρ. Οαηΐδ, 8θγϊθ8 βρϊδοορο-
Γΐιπι, ΚειίΐδβοηΣί 1873, σ. 429 δεν μνημονεύουσι
τους έπισκόπους τούτους.
Στί/ 3. τήν—τρίστωον: Ούτω καλείται ένταυθα
ή βασιλική δια τά τρία κλίτη
Στίχ. 4. πρότερο^]: Ό Ά. Φιλαδελφεύς έν ΑΕ
1916 γράφει: ΠΡΟΤ6ΡΟΥ.
Έν τώαύτώ στί/ω ό Ά. Φ. άνέγνω πημαί\ναν-
τος]=ποιμήναντος(?)' τήν άνάγνωσιν ταύτην δεν
δύναμαι να έπιδοκιμάσω' νομίζω ό'τι πρέπει νά γίνη
νέα και επισταμένη άνάγνωσις τής επιγραφής.
Στίχ. 5. Δημητρίου μάρτυρος έκάτερος ευχά-
ριστων τή προστασία: Καθ' ήμας Ό στίχος ούτος
διδάσκει, ότι ^ βασιλική ετιμάτο επ ονόματι του
μάρτυρος Δημητρίου.
Είχομεν γράψει τά ανωτέρω, οτε ειδομεν 5τι
άνώνυμός τις ΊταλΌς ανταποκριτής έν τω περιοδικώ
ΟίνίΗέί ο»ηο1ίο&5 68 (1917) σ. 378 όνομάζ ει αυτήν
1 Εικόνα παρατίθησι και έν ΑΕ 1917 σ. 66 μετά τίνων διαφορών,
ας έλάδομεν υπ* όψει.
2 "Ισως δια τό δομήτωρ έγράφη και Λομήτιος (πρβ. όμοιον Νυ-
Π1]ΙΟΓ-Νομήτωρ)·τή παρετυμολογία ταύτη έπεκούρησε καϊ ό τύπο;
Αομέτιος, ώς καλείται και άγιος τις της εκκλησίας ημών έορτάζων
τη 7 Αυγούστου.
3 Πρβ. Γ' έπιγραφήν, στί/. 2: εκ ΰεμέΰλων τολνπεναε.
4 'Η ονομασία είναι εύστοχο;· διότι τό πλήρες είναι βασιλική στοά.
5 Τούτο εισήχθη εσχάτως εις τήν Βιβλιοθη'κην της Αρχαιολογι-
κής εταιρείας.
βασιλικήν του Άγιου Δημητρίου* που έστηρίχθη,
ίνα όνομάση αυτήν ούτω, δεν λέγει" μήπως έπΐ
έπιχωρίου κατά παράδοσιν ονομασίας ; β
Ο φίλος 'Ανδρ. Ξυγγόπουλλος, εϊς όνάνεκοίνωσα
τήν είκασίαν μου, άπεδέχθη ταύτην, διότι, ώς νο-
μίζει, ή έτέρα τών στρατιωτικών μορφών, αίτινες
εικονίζονται έν τω ,δαπέδω τής βασιλικής (ίδέ κα-
τωτέρω έπιγρ. Ε'), είναι αυτός ούτος ό άγιος Δη-
μήτριος. Προς ύποστήριξιν δε τής πιθανωτάτης
αύτου γνώμης άπέστειλεν ήμΐν εκτενές σημείωμα,
ό'περ και παραθέτομεν:
«Αί έν τώ ψηφιδωτώ δαπέδω τής έν Νικοπόλει
βασιλικής είκονιζόμεναι δύο στρατιωτικά! μορφαι
(ΑΕ 1916 είκ. 28-29) δύνανται ίσως νά θεωρη-
θώσιν ώς άνήκουσαι εις στρατιωτικούς αγίους και
δή τον Άγιον Δημήτριον και τον Άγιον Γεώργιον.
Και είναι μεν δυνατόν νά εγερθώσι πολλαι άμφι-
βολίαι περί του ταυτισμοΟ τούτου, άλλ' αύται δεν
παρουσιάζουσιν ανυπέρβλητα προσκόμματα. Κα!
πρώτον το γεγονός ό'τι αί δύο αύται μορφαι δεν
φέρουσι φωτοστεφάνους εξηγείται άν λάβωμεν
ύπ' οψει ό'τι μέχρι του Ρ' περίπου αιώνος δεν
υπάρχει ακριβής τήρησις του κανόνος τούτου (πρβ.
ΌαΙΙοη, Βγζαιι1ίηθ εΐΓί &ηά ΒΓθ1ιαθθ1ο§γ, ΟχΐοΓά
1911, σ. 682). Άρχει δε νά ύπενθυμίσωμεν τάς
μικρογραφίας του περιφήμου έν Βιέννη χειρογρά-
φου τής Γενέσεως (Ε' αιώνος), ενθα ουδεμία μορφή
φέρει φωτοστέφανον.
Ός προς το ένδυμα τών δύο τούτων μορφών
ανάγκη νά παρατηρηθή ό'τι τούτο, καίτοι δεν δια-
κρίνομεν πολύ ευκρινώς διά τήν καταστροφήν του
ψηφιδωτού, δεν είναι έντελώς ασύνηθες, αλλά πα-
ρουσιάζει πολλάς αναλογίας προς όμοιας κοπτικάς
ιδία παραστάσεις, ώς είναι επί παραδείγματι το έν
Βερολίνω άποκείμενον ξύλινον έξ Αιγύπτου άνά-
γλυφον τό είκονίζον στρατιωτικόν άγιον" (πρβλ.
ΨΉΙίί, Βθ8θ1ΐΓθίΐ3ΐιη§ άβν Βί1ά\νθΓΐίθ άθΓ οΙΐΓΪβΙ-
Ηοΐιβη Εροοϊίθη I [ΑΙΙοΙιγ. Βί1ά\ν. άρ. 270]), ώς
και άλλα όμοια ή ανάλογα (πρβ. τήν παρά λΥυΙϋί
βιολιογραφίαν).
Επίσης άξιον προσοχής είναι ότι αί δύο μορφαι
6 Κατά τήν διόρθωσιν τών τυπογραφικών δοκιμίων του παρόντος
άρθρου έπληροφορήθην ότι τήν γνιύμην ταύτην "έχει ήδη εξενεγκει 6
'Α. Φιλαδελφεύς.
ΑΕ 1918
Ά. Φιλαδελφευς έν ΑΕ 1916 σ. 12*2 1, κα^
παρατηρεί τάδε: α Προ ταύτης (=τής κυρίας πύλης
της βασιλικής) έντός τον έξωνάρΰηκος και εις ενός
μέτρου από του ούδοϋ τής πύλης άπόστασιν απεκα-
λύφθη μεγάλη επιγραφή μήκους 3 μ. και πλ. 1,50,
νψ. δε των ψηφίων 0,22».
Έμεΐς παρατηροΟμεν τά έξης:
Στίχ. 1- Δομήτιος: Ώς και ανωτέρω είπομεν
{Α' στίχ. 4), ή γραφή αύτη είναι εσφαλμένη άντι
Δομίτιος 2.
Ούτος είναι ό άνεγείρας3 τήν βασιλικήν ταύτην"
περί τούτου δε πιθανώς Λέγει και ή Α επιγραφή.
Τούτον διεδέχθη έν τω έπισκοπικώ θρόνω ό μα-
θητής αύτοΟ (πρβ. στίγ. 4) Δομίτιος ό Β' (στίχ.
2), δστις άπεπεράτωσε τήν οίκοδομίαν του ναου και
διεκόσμησεν αυτόν.
Ούτω έκ τής επιγραφής ταύτης και μόνης μαν-
θάνομεν δύο αγνώστους αρχιερείς τής Νικοπόλεως'
ό Μ. Εθ (^αϊβη, Οπθηβ οΐιπδΐίαηιΐδ, Ρ&πδϋ 1740,
II σ. 134 κέ. και ό Ρ. Οαηΐδ, 8θγϊθ8 βρϊδοορο-
Γΐιπι, ΚειίΐδβοηΣί 1873, σ. 429 δεν μνημονεύουσι
τους έπισκόπους τούτους.
Στί/ 3. τήν—τρίστωον: Ούτω καλείται ένταυθα
ή βασιλική δια τά τρία κλίτη
Στίχ. 4. πρότερο^]: Ό Ά. Φιλαδελφεύς έν ΑΕ
1916 γράφει: ΠΡΟΤ6ΡΟΥ.
Έν τώαύτώ στί/ω ό Ά. Φ. άνέγνω πημαί\ναν-
τος]=ποιμήναντος(?)' τήν άνάγνωσιν ταύτην δεν
δύναμαι να έπιδοκιμάσω' νομίζω ό'τι πρέπει νά γίνη
νέα και επισταμένη άνάγνωσις τής επιγραφής.
Στίχ. 5. Δημητρίου μάρτυρος έκάτερος ευχά-
ριστων τή προστασία: Καθ' ήμας Ό στίχος ούτος
διδάσκει, ότι ^ βασιλική ετιμάτο επ ονόματι του
μάρτυρος Δημητρίου.
Είχομεν γράψει τά ανωτέρω, οτε ειδομεν 5τι
άνώνυμός τις ΊταλΌς ανταποκριτής έν τω περιοδικώ
ΟίνίΗέί ο»ηο1ίο&5 68 (1917) σ. 378 όνομάζ ει αυτήν
1 Εικόνα παρατίθησι και έν ΑΕ 1917 σ. 66 μετά τίνων διαφορών,
ας έλάδομεν υπ* όψει.
2 "Ισως δια τό δομήτωρ έγράφη και Λομήτιος (πρβ. όμοιον Νυ-
Π1]ΙΟΓ-Νομήτωρ)·τή παρετυμολογία ταύτη έπεκούρησε καϊ ό τύπο;
Αομέτιος, ώς καλείται και άγιος τις της εκκλησίας ημών έορτάζων
τη 7 Αυγούστου.
3 Πρβ. Γ' έπιγραφήν, στί/. 2: εκ ΰεμέΰλων τολνπεναε.
4 'Η ονομασία είναι εύστοχο;· διότι τό πλήρες είναι βασιλική στοά.
5 Τούτο εισήχθη εσχάτως εις τήν Βιβλιοθη'κην της Αρχαιολογι-
κής εταιρείας.
βασιλικήν του Άγιου Δημητρίου* που έστηρίχθη,
ίνα όνομάση αυτήν ούτω, δεν λέγει" μήπως έπΐ
έπιχωρίου κατά παράδοσιν ονομασίας ; β
Ο φίλος 'Ανδρ. Ξυγγόπουλλος, εϊς όνάνεκοίνωσα
τήν είκασίαν μου, άπεδέχθη ταύτην, διότι, ώς νο-
μίζει, ή έτέρα τών στρατιωτικών μορφών, αίτινες
εικονίζονται έν τω ,δαπέδω τής βασιλικής (ίδέ κα-
τωτέρω έπιγρ. Ε'), είναι αυτός ούτος ό άγιος Δη-
μήτριος. Προς ύποστήριξιν δε τής πιθανωτάτης
αύτου γνώμης άπέστειλεν ήμΐν εκτενές σημείωμα,
ό'περ και παραθέτομεν:
«Αί έν τώ ψηφιδωτώ δαπέδω τής έν Νικοπόλει
βασιλικής είκονιζόμεναι δύο στρατιωτικά! μορφαι
(ΑΕ 1916 είκ. 28-29) δύνανται ίσως νά θεωρη-
θώσιν ώς άνήκουσαι εις στρατιωτικούς αγίους και
δή τον Άγιον Δημήτριον και τον Άγιον Γεώργιον.
Και είναι μεν δυνατόν νά εγερθώσι πολλαι άμφι-
βολίαι περί του ταυτισμοΟ τούτου, άλλ' αύται δεν
παρουσιάζουσιν ανυπέρβλητα προσκόμματα. Κα!
πρώτον το γεγονός ό'τι αί δύο αύται μορφαι δεν
φέρουσι φωτοστεφάνους εξηγείται άν λάβωμεν
ύπ' οψει ό'τι μέχρι του Ρ' περίπου αιώνος δεν
υπάρχει ακριβής τήρησις του κανόνος τούτου (πρβ.
ΌαΙΙοη, Βγζαιι1ίηθ εΐΓί &ηά ΒΓθ1ιαθθ1ο§γ, ΟχΐοΓά
1911, σ. 682). Άρχει δε νά ύπενθυμίσωμεν τάς
μικρογραφίας του περιφήμου έν Βιέννη χειρογρά-
φου τής Γενέσεως (Ε' αιώνος), ενθα ουδεμία μορφή
φέρει φωτοστέφανον.
Ός προς το ένδυμα τών δύο τούτων μορφών
ανάγκη νά παρατηρηθή ό'τι τούτο, καίτοι δεν δια-
κρίνομεν πολύ ευκρινώς διά τήν καταστροφήν του
ψηφιδωτού, δεν είναι έντελώς ασύνηθες, αλλά πα-
ρουσιάζει πολλάς αναλογίας προς όμοιας κοπτικάς
ιδία παραστάσεις, ώς είναι επί παραδείγματι το έν
Βερολίνω άποκείμενον ξύλινον έξ Αιγύπτου άνά-
γλυφον τό είκονίζον στρατιωτικόν άγιον" (πρβλ.
ΨΉΙίί, Βθ8θ1ΐΓθίΐ3ΐιη§ άβν Βί1ά\νθΓΐίθ άθΓ οΙΐΓΪβΙ-
Ηοΐιβη Εροοϊίθη I [ΑΙΙοΙιγ. Βί1ά\ν. άρ. 270]), ώς
και άλλα όμοια ή ανάλογα (πρβ. τήν παρά λΥυΙϋί
βιολιογραφίαν).
Επίσης άξιον προσοχής είναι ότι αί δύο μορφαι
6 Κατά τήν διόρθωσιν τών τυπογραφικών δοκιμίων του παρόντος
άρθρου έπληροφορήθην ότι τήν γνιύμην ταύτην "έχει ήδη εξενεγκει 6
'Α. Φιλαδελφεύς.