DOI Artikel:
Oikonomos, Georgios P.: Ho Ioustinianos en Thessalonikē
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14365#0059
ΑΕ 1918
Ό Ιουστινιανός έν Θεσσαλονίκη: ύπό Γ. Οικονόμου. 49
νην πρώτην εν Μακεδονία έμφάνισιν και πρόέλασιν
τών Σκλαβίνων προς έκπόρθησιν της θεσσαλονί-
κης και την ύπό του στρατηγού του Ιουστινιανού
Ι εοαανου αποτοοπην του κινουνου. Ιω εποαενω
ιι ΓΙ ιιι
έ'τει 552 ό Προκόπιος αύτ. 4, 21 αναφέρει τήν
και προς τήν θεσσαλονίκην έκστρατείαν άλλου
βαρβάρου έθνους, των Ούννων, οίτινες, οπως εκ
του τζερί κτισμάτων 4, 3 βιβλίου του Προκοπίου
εξάγεται έφθασαν μέχρι της Κασσανδρείας δηούν-
τες τήν χώραν και κυριεύοντες πόλεις, άφοΰ πα-
ρέκαμψαν, φαίνεται τήν δυσάλωτον Θεσσαλονίκην,
της οποίας ουδεμία γίνεται μνεία (Τ&£θ1 Τ1ΐ688α-
Ιοηΐοα Ι^ν έ.) και ή οποία, οπως ό συγγραφεύς
του 10ου αιώνος Ιωάννης Καμενιάτης § 8 καθ'
ό'λου περι των τυ/ών αυτής γράφων λέγει «.διέ-
φευγε τάς έπιβουλάς τω άσφαλεϊ τοϋ τείχους την
εφοδον ύπεκκλίνασα (γρ. ύπεκκλίνουσα) και τω
συνήθως αυτή και ΰ'ερμώς ύπερμαχοϋντι, λέγω δη
τω πανενδόξω μάρτυρι Δημητρίω την εαυτής σω-
τηρίαν καταπιστεύουσα. Εκ πολλών γαρ αυτών
κινδύνων αυτήν δ σωσίπατρις ούτος έρρύσατο και
το νικάν αύτή και μήπω τοϋ πολέμου τζειρα-
ν^είογι πολλάκις συμπαϋώς έδωρήσατο.
Άλλ' ούδααου των άοναίων πηγών άναφέρεται
οτι ό Ιουστινιανός ήλθέ ποτε εις Θεσσαλονίκην ή
παρέμεινεν έν αύτη, ούτω δε πρώτη ή ημετέρα
έπιγραφή διδάσκει τούτο γινομένης δεκτής της
μνημονευθείσης εκδοχής τοΟ 5ου στίχου, καθ' ήν
ό αυτοκράτωρ προσηυχήθη έν αύτή τή περιωνύμω
εκκλησία του Αγίου Δημητρίου. Ενισχύεται δε
ή έκδοχή έάν άναμνησθώμεν, όπερ φαίνεται δτι
διέφυγε τους έκδότας των έκ του άγιου Δημητρίου
τεμαχίων του Ιουστινιάνειου διαγράμματος, δτι ο
Ιουστινιανός ό Α'. ιδιαιτέρως συνδέεται προς τον
'Άγιον Δημήτριον έν τή γραπτή παραδόσει. Ές
έπιστολής του αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Εύσε-
βίου προς τον αύτοκράτορα Μαυρίκιον « λείψανόν τι
τοϋ Χριστόφορου μάρτυρος Δημητρίου πίστει τήν
έξ αύτοϋ συμμαχίαν βουλομένω καρπώσασύαι»
μανθάνομεν οτι και πρότεοον ο αύτοκοάτωο Ίου-
στινιανός είχε ζητήσει μέρος των λειψάνων του
Αγίου, ίνα εχη έν Κωνσταντινουπόλει, άλλα δεν
επέτυχε του σκοπού. Το χωρίον, εις το όποιον πα-
ραπέμπει, άλλα δεν παραθέτει ό Ταίβΐ Όθ Τ1ιβ8-
8α1. ΧίίΥΙ, είναι άξιον αναγραφής, διότι άποδει-
κνύει τον θαυμασμον του χύζο-/.ράζορος προς τον
'Αγιον. α1 Λ μέλει, βασιλεϋ, και δ της υγείας λήξεως
αυτοκράτωρ ημών γεγονώς Ιουστινιανός ταϊς
όμοίαις έχρήσατο συλλαβαϊς προς τους τηνικαϋτα
τον τής άρχιερωσύνης βρόνον ένταϋϋα διέποντας
αίς και νϋν προς ημάς τό ύμέτερον κράτος. 'Εφα-
μίλλως γαρ ύμϊν κάκεϊνος προς τον νπερένδοξον
άΰ'λοφόρον &είω κομιδτ} καϊ διαπύρω κατεί-
χετο ερωτι. Οΐ και βουληΰέντες τήν βασιλικήν
και ΰεάρεστον άποΰ'εραπεϋσαι ικετηρίαν εν τινι
τοϋ πανσέπτου αύτοϋ ναοϋ διορύξαντες τόπω, έν
ω και τό πανάγιον εύρίσκειν ωοντο λείψανον,
ύμνοις χρώμενοι και λαμπάσι και ΰυμιάμασι κα-
τήεσαν συμπαραλαβόντες και άλλους ιερείς άξιο-
Μους. Ως δε μέρος οι τοϋ διορύγματος ήνυσαν
και προ'&υμότερον έπεχείρουν είσέρχεσ§αι, άφνω
πυρ έκ τών έμπροσθεν όρώσιν έξιόν και έρχόμενον
έπ' αύτούς- ήκουσαν δε και φωνής- Παύσασ&ε πε-
ραιτέρω πειράζοντες. % 54 . Οί δε φόβω και τρόμω
ληφθέντες ύπέστρεψαν έν τάγει· πίστεως δε υπερ-
βολή τοϋ παραστήσαι τω βασιλεϊ τήν τε οίκείαν
ύπακοήν και τοϋ πράγματος τό έπικίνδυνον, κύ-
ψαντες, τον έν γή χοϋν, προ τοϋ φύάσαι τό πϋρ,
όσον οίοί τε γεγόνασιν, άνεδέξαντο τοϋ πυρός τήν
όσμήν μετ εύωδίας άφάτου συνεφελκόμενον, δν
και έν τω άγίω σκευοφυλακίω τής Μεγάλης ημών
έκκλησίας δεόντως άπέΰεντο, μέρος εξ αύτοϋ στε'ι-
λαντες τω εύσεβώς αίτησαμένω και τά συμβεβη-
κότα μηνύσαντες, όπερ πάσης άπέλαβε χαράς ως
αύτό τοϋ μάρτυρος τό σώμα δεξάμενος. (Μϊ§ηβ
ΡαίΓθ1ο§·. Ογ. 116 σ. 1241).
Περι τής επιθυμίας ταύτης του Ιουστινιανού
υπάρχει και ή έξης άοήγησις τού Ιωάννου Σταυ-
ρακίου έν τω περί τών θαυμάτων τού Άγιου Δη-
μητρίου εργω αύτού (Μι§ίιθ ΡΟ αύτ. σ. 1139).
«Μετακαλείται ήμάς τά περι Ίουστινιανόν τον
μέγαν αύτοκράτορα. Ούτος άφύλακτον άλλως έχειν
τό τής βασιλείας σκήπτρον ύπελογίζετο ει μη πού
τι τών Δημητριακών λειψάνων συστρατηγοϋν αύτώ,
μάλλον δέ προμαχοϋν έπιφέροιτο. % 99. Γράμματα
τοίνυν αύτοϋ και προΰ'έματά ή Θεσσαλονικέων είχεν
εις έπήκοον μέρος που τής μαρτυρικής διαρτίας
τοϋ σώματος έξαιτούμενα. Γνωσιμαχοϋσιν ή πόλις
πάσα και τω πράγματι δυσχεραίνουσι, κάμπτονται
δε όμως τή αιτήσει τοϋ αύτοκράτορος ώς έκ πί-
7
Ό Ιουστινιανός έν Θεσσαλονίκη: ύπό Γ. Οικονόμου. 49
νην πρώτην εν Μακεδονία έμφάνισιν και πρόέλασιν
τών Σκλαβίνων προς έκπόρθησιν της θεσσαλονί-
κης και την ύπό του στρατηγού του Ιουστινιανού
Ι εοαανου αποτοοπην του κινουνου. Ιω εποαενω
ιι ΓΙ ιιι
έ'τει 552 ό Προκόπιος αύτ. 4, 21 αναφέρει τήν
και προς τήν θεσσαλονίκην έκστρατείαν άλλου
βαρβάρου έθνους, των Ούννων, οίτινες, οπως εκ
του τζερί κτισμάτων 4, 3 βιβλίου του Προκοπίου
εξάγεται έφθασαν μέχρι της Κασσανδρείας δηούν-
τες τήν χώραν και κυριεύοντες πόλεις, άφοΰ πα-
ρέκαμψαν, φαίνεται τήν δυσάλωτον Θεσσαλονίκην,
της οποίας ουδεμία γίνεται μνεία (Τ&£θ1 Τ1ΐ688α-
Ιοηΐοα Ι^ν έ.) και ή οποία, οπως ό συγγραφεύς
του 10ου αιώνος Ιωάννης Καμενιάτης § 8 καθ'
ό'λου περι των τυ/ών αυτής γράφων λέγει «.διέ-
φευγε τάς έπιβουλάς τω άσφαλεϊ τοϋ τείχους την
εφοδον ύπεκκλίνασα (γρ. ύπεκκλίνουσα) και τω
συνήθως αυτή και ΰ'ερμώς ύπερμαχοϋντι, λέγω δη
τω πανενδόξω μάρτυρι Δημητρίω την εαυτής σω-
τηρίαν καταπιστεύουσα. Εκ πολλών γαρ αυτών
κινδύνων αυτήν δ σωσίπατρις ούτος έρρύσατο και
το νικάν αύτή και μήπω τοϋ πολέμου τζειρα-
ν^είογι πολλάκις συμπαϋώς έδωρήσατο.
Άλλ' ούδααου των άοναίων πηγών άναφέρεται
οτι ό Ιουστινιανός ήλθέ ποτε εις Θεσσαλονίκην ή
παρέμεινεν έν αύτη, ούτω δε πρώτη ή ημετέρα
έπιγραφή διδάσκει τούτο γινομένης δεκτής της
μνημονευθείσης εκδοχής τοΟ 5ου στίχου, καθ' ήν
ό αυτοκράτωρ προσηυχήθη έν αύτή τή περιωνύμω
εκκλησία του Αγίου Δημητρίου. Ενισχύεται δε
ή έκδοχή έάν άναμνησθώμεν, όπερ φαίνεται δτι
διέφυγε τους έκδότας των έκ του άγιου Δημητρίου
τεμαχίων του Ιουστινιάνειου διαγράμματος, δτι ο
Ιουστινιανός ό Α'. ιδιαιτέρως συνδέεται προς τον
'Άγιον Δημήτριον έν τή γραπτή παραδόσει. Ές
έπιστολής του αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Εύσε-
βίου προς τον αύτοκράτορα Μαυρίκιον « λείψανόν τι
τοϋ Χριστόφορου μάρτυρος Δημητρίου πίστει τήν
έξ αύτοϋ συμμαχίαν βουλομένω καρπώσασύαι»
μανθάνομεν οτι και πρότεοον ο αύτοκοάτωο Ίου-
στινιανός είχε ζητήσει μέρος των λειψάνων του
Αγίου, ίνα εχη έν Κωνσταντινουπόλει, άλλα δεν
επέτυχε του σκοπού. Το χωρίον, εις το όποιον πα-
ραπέμπει, άλλα δεν παραθέτει ό Ταίβΐ Όθ Τ1ιβ8-
8α1. ΧίίΥΙ, είναι άξιον αναγραφής, διότι άποδει-
κνύει τον θαυμασμον του χύζο-/.ράζορος προς τον
'Αγιον. α1 Λ μέλει, βασιλεϋ, και δ της υγείας λήξεως
αυτοκράτωρ ημών γεγονώς Ιουστινιανός ταϊς
όμοίαις έχρήσατο συλλαβαϊς προς τους τηνικαϋτα
τον τής άρχιερωσύνης βρόνον ένταϋϋα διέποντας
αίς και νϋν προς ημάς τό ύμέτερον κράτος. 'Εφα-
μίλλως γαρ ύμϊν κάκεϊνος προς τον νπερένδοξον
άΰ'λοφόρον &είω κομιδτ} καϊ διαπύρω κατεί-
χετο ερωτι. Οΐ και βουληΰέντες τήν βασιλικήν
και ΰεάρεστον άποΰ'εραπεϋσαι ικετηρίαν εν τινι
τοϋ πανσέπτου αύτοϋ ναοϋ διορύξαντες τόπω, έν
ω και τό πανάγιον εύρίσκειν ωοντο λείψανον,
ύμνοις χρώμενοι και λαμπάσι και ΰυμιάμασι κα-
τήεσαν συμπαραλαβόντες και άλλους ιερείς άξιο-
Μους. Ως δε μέρος οι τοϋ διορύγματος ήνυσαν
και προ'&υμότερον έπεχείρουν είσέρχεσ§αι, άφνω
πυρ έκ τών έμπροσθεν όρώσιν έξιόν και έρχόμενον
έπ' αύτούς- ήκουσαν δε και φωνής- Παύσασ&ε πε-
ραιτέρω πειράζοντες. % 54 . Οί δε φόβω και τρόμω
ληφθέντες ύπέστρεψαν έν τάγει· πίστεως δε υπερ-
βολή τοϋ παραστήσαι τω βασιλεϊ τήν τε οίκείαν
ύπακοήν και τοϋ πράγματος τό έπικίνδυνον, κύ-
ψαντες, τον έν γή χοϋν, προ τοϋ φύάσαι τό πϋρ,
όσον οίοί τε γεγόνασιν, άνεδέξαντο τοϋ πυρός τήν
όσμήν μετ εύωδίας άφάτου συνεφελκόμενον, δν
και έν τω άγίω σκευοφυλακίω τής Μεγάλης ημών
έκκλησίας δεόντως άπέΰεντο, μέρος εξ αύτοϋ στε'ι-
λαντες τω εύσεβώς αίτησαμένω και τά συμβεβη-
κότα μηνύσαντες, όπερ πάσης άπέλαβε χαράς ως
αύτό τοϋ μάρτυρος τό σώμα δεξάμενος. (Μϊ§ηβ
ΡαίΓθ1ο§·. Ογ. 116 σ. 1241).
Περι τής επιθυμίας ταύτης του Ιουστινιανού
υπάρχει και ή έξης άοήγησις τού Ιωάννου Σταυ-
ρακίου έν τω περί τών θαυμάτων τού Άγιου Δη-
μητρίου εργω αύτού (Μι§ίιθ ΡΟ αύτ. σ. 1139).
«Μετακαλείται ήμάς τά περι Ίουστινιανόν τον
μέγαν αύτοκράτορα. Ούτος άφύλακτον άλλως έχειν
τό τής βασιλείας σκήπτρον ύπελογίζετο ει μη πού
τι τών Δημητριακών λειψάνων συστρατηγοϋν αύτώ,
μάλλον δέ προμαχοϋν έπιφέροιτο. % 99. Γράμματα
τοίνυν αύτοϋ και προΰ'έματά ή Θεσσαλονικέων είχεν
εις έπήκοον μέρος που τής μαρτυρικής διαρτίας
τοϋ σώματος έξαιτούμενα. Γνωσιμαχοϋσιν ή πόλις
πάσα και τω πράγματι δυσχεραίνουσι, κάμπτονται
δε όμως τή αιτήσει τοϋ αύτοκράτορος ώς έκ πί-
7