Hē En Athēnais Archaiologikē Hetaireia [Hrsg.]: Archaiologikē ephēmeris: periodikon tēs en Athēnais Archaiologikēs Hetaireias (1919)

Α Ε 1919

Τ

6 : Κατόψεις Βασιλικών: Άγιου Δημητρίου (Θεοοαλονίκης), Άγιου Μηνά (Αιγύπτου) κα'ι Νικοπόλεως (Ηπείρου).

παραθέτομεν ένταϋθα (εΐκ. Η) εχουσι τήν αυτήν ολας οέ τάς διαφοράς τάς 'παρατηρουμένας έν ταΐς

περίπου διάταξιν προς τήν Βασιλικήν τών Αθηνών, λεπτομερείαις (ώς εις τήν διάταξιν τοϋ Νάρθηκος

μεθ' ής δύνανται νά έπιδει^θώσιν ώς τά κυριώτατα και του εγκαρσίου κλίτους) καίαί τέσσαρες Βασιλι-

λείψανα της άπό Μ. Κωνσταντίνου μέχρις Ίου- και παρουσιάζουσιν ώς προς το διάγραμμα μεγά-

στινιανοΰ άναπτυ/Οείσης έν ταϊς άνατολικαΐς χώ- λας ομοιότητας, μηδ' αύτής της Βασιλικής του

ραις τέ/νης, ήν κυρίως έκ φιλολογικών πηγών Αγίου Δημητρίου εξαιρουμένης, ής τό άρχικον

γνωρίζομεν 1, μιμήσεις τών όποιων προφανώς σ/.ή[Λιχ' το παραμορφωμενον σήμερον δια τών προ-

εΐνε αί χριστιανικά! Βασιλικά! της Ρώμης και της σθηκών και προσκτισμάτων βαθμηδόν αναφαίνεται

Ραβέννης 3. Κυριώτατον χαρακτηριστικόν γνώρι- κατά τήν κατάρριψιν τών τουρκικών άσβεστωμά-

σμα τούτων εινε ή εις τρία κλίτη διά κιόνων των, ώς άλλαχοΟ θά προσαγάγωμεν τάς αποδείξεις,

διαίρεσις του κυρίως Ναου και το έκατέροοθεν Η κτίσις τών προς σύγκρισιν παρατεΟεισών ενταύθα

του ίερου Βήματος έγκάρσιον κλίτος μεΟ' Βασιλικών, ένεκα βάσιμων λόγων, ανάγεται ε!;

τον Ε' μ. Χ. α'ιώνα' δυνάμεθα άρα και τό ήμέτε-

1 Πρβλ. τά περί Ναοϋ τί]; Αναστάσεις έν ΊεροσολώΐΛοις παρ' ρον κτίσμα τών Αθηνών μετά πολλής πιΟανότη-

Ευσεβίω έν βίω Κωνσταντίνου Βιβλ. Γ . 41-43, περί Βασιλικής της , , , , , , , , ,

γρ, Ί?' .0 ' · <σ ^ ί η βι ι α· 37 · « * το; εις την αυτήν επογήν ν αναγαγωαεν ει: αοντ,ν

I υρου, Η,υσεριον, εν Εκκλ. Ιστορ. Βιρλ. 1 κεφ. α , 37 κ. ε. (εκο. · ■ ι ι /.ι ι ι , * [*"",'('

8ο1ην8ΐΊζ, 1908 σ. 380 κ. έ.) και τα περί Χαοϋ Θεοτόκου έν τήν σύγκρισιν αύτοΰ προς άλλα ό'μοια χριστιανικά

Ίεοοσολύαοΐί και Άγιου Σεργίου έν ΓάίΓη παο' άοναίοι; έκκλ. ίστο- ι .

'. ' -.·../.- κτίσματα στηοι-οαενοι.

ρικοι; λεγόμενα. 1 " . 1

2 Ώς ησαν αί άρχαϊα·. Βασιλικά· τοϋ Αγίου Πέτρου τη; Ρώ- Ετερον χαρακτηριστικόν γνώρισμα, ο'περ έ'χουσι

μης, τό μεγαλοπρεπέστερον τών χριστ. κτισμάτων της Λύσε,,,; και η πδσα{ σχεδόν αί προσαχ θεΐσαΐ ΗασΓλίκαϊ (πλήν της

πεντάκλιτος Βασιλική του 8· ΡηοΙο ίΐΙΟΓΙ Ιο ιηιΐΓ3 ή ί>πό Όνω· Ο ~- ΛΓ 11 , „. . , .

ρίου ιδρυθείσα και άπολέσασα τήν άρχαιοπρεπη όψιν της κατά τήν Β· ^ "ΙΧΟΚολεως, ής άλλως τε την ίστορίαν οέν

πυρκαϊαν τοϋ 1832, αί έ—ϊ τών τάφων τών κορυφαίων Αποστόλων γνωρίζομεν εισέτι) εινε ό'τι ή κτίσις αυτών οφείλεται

ίδρυθεϊσαι· πρβλ. και τήν έν Ραβέννη ομοίως μεγαλοπρεπή άλλα πα-
ραμορφι^μένην σήμερον Βασιλικήν τοϋ 8. ΑροΙΙΪΠΗΓβ 111 θΐ388θ

( ΗοΙΙΖ, I. ά. σ. 31 /.. ί. πρβλ. και διά τάς Βασιλικάς της Ραβέν- Περί τών μωσαϊκών τοΰ Αγίου Δημητρίου έν Άρχαιολ. Δελτ. ρωσσ.

νης, αυτόθι, σ. 69 κ. έ.). Εις τήν αυτήν τάίιν άνάγονται και αί έν Ίνστιτ. Κωνσταντινουπόλεως, Σόφια, τομ. XIV (1909),ρωσσ.) "Ηδη

έρειπίοις κείμεναι μεγάλαι Βασιλικοί της Συρίας και Μ. Ασίας, με- μετά τήν πτώσιν τών πλακών της όρΟομαρμαρώσεως τών μεταξύ τών

ταξύ τών οποίων αί Βασιλικά! της Σαναλασσοΰ και της έν Παμφυ- κιόνων τών κεντρικών κιονοστοιχιών πεσσών άνεφάνησαν -/αράγματα,

λία Πε'ργης εινε αί πλησιέστεοαι ποός τήν ήαετέραν (βλ. 811'Ζγ- δι' ων δύναται νά στηριχΟη ή ΰπο'Οεσις, ότι άρνικώς μόνον κίονες

§0ν78ΐίϊ. Κ1βϊΠ38Ϊβη, 1903 σ. 50 κ. I. και ΚοΙΙ, Κ!βίη33. Όβΐΐΐί- εχώριζον τόν τρίκλιτον Ναόν, μετά τόν Ζ' δε αιώνα προσετέθησαν

ΠίδΙβΓ 1908 σ. 47). . οί πεσσοί. Περί Υπερώου προφανώς δεν δύναται νά γίνη λο'γος έν-

3 Ότι και 6 Ναός τοΰ Άγιου Δημητρίου ητο αρχικώς τρίκλι- ταΰΟα, όπου γίνεται σύγκρισις της Β. τών Αθηνών προς τρεις ετέρας
τος Βασιλική, μεταβληθεϊσα εις πεντάκλιτον μετά τήν χαΰσιν αυτής Βασιλικός, ιόν αί δυο θεμέλια μόνον, ώς και ή ημετέρα, παρουσιά-
κατά τόν Ζ' αιώνα και άλλοι παρετήρησαν (Πρβλ. Οϋσπένσχη, ζουσι.