DOI Artikel:
Maltezos, Kōnstantinos: Hē dikastikē klepsydra kai hē diamemetrēmenē hēmera
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14367#0071
αε 1920
Κ. Μαλτέζος Η δικαστική κλεψύδρα και ή δια με μετρημένη ημέρα 61
τά αγγεία προς άκρίοειαν, ώστε τους αύλίσκους
ίσου; είναι, καί κατ ίσον άπορρεΐν... » Εκ της έν-
οιαφερούσης ταύτης περιγραφής βλέπομεν οτι, με-
σοΰντος του" Δου αιώνος ~. Χρ., ο Αινείας δεν άπο-
καλεϊ τά αγγεία ταύτα κλεψύδρας, μολονότι άνή-
κουσι τέλειος εις το είδος τών νεωτέρων κλεψυ-
δοών. Και εντεύθεν λοιπόν συνάγουιεν οτι εν ούδε-
μια περιπτώσει ή κλεψύδρα, κατά τον Δον αιώνα,
συνέκειτο απλώς ές άγγ&ίου άνοικτου φέροντος αύ-
λίσκον ή όπήν εις τόν πυθμένα" επίσης οτι έγίνω-
σκον έκτοτε νά κατασκευάζωσιν αύλίσκους ίσους καΐ
κατ Ισον απορρέοντας, οπερ ί/ει μεγίστην σημασίαν
οία την δικαστικήν κλεψύδραν.
Άλλ', ώς έδ-ιςα έν τη ρηθείση Μελέτη, οπως
ή νε<.υτέρα ούτω καί ή άρχαία δικαστική κλεψύδρα
έπληρουτο έγχεομένου ύδατος άπας* δι' έκαστον λό-
γον, ή δε κοινή κλεψύδρα ήτο αδύνατον νά πλη-
ρωμή δι' εγχύσεως ύδατος, άλλ' έπληρουτο βυθι
ίομένη κατακοού^ω^ έν ύδατι, αετά του τ,Ηαου
προς τά κάτω. Ενεκα τούτου, στηριζόμενος επί
της Άθ· .Πολιτ. εκδόσεως (1898) του Καίβθΐ
και ΛΥϊΠαιιιΟΛνΐίζ, έθεώρησα τότε ώς πιΟανώτερον
ότι ή δικαστ. κλεψύδρα είχεν άνωθεν αύλόν (εύθύν
ή καμπύλον), ομοίως ώς ή κοινή, κάτωθι δ' εφερεν
αύλίσκον εκρουν, αντί ήΟμου εκρού, ήδύνατο δε
νά πληοώται εκ τών άνω δι' ίδιας εύοείας οπτίς,
κλειομένης είτα δια πώματος. Έν ταύτη ό έφ1
νδωρ έπιλαμβάνει ουχί τον εκρουν αύλόν, αλλά
τον άνώτερον, προς έπίσχεσιν της ροής δια της
ατμοσφαιρικής πιέσεοχ «όταν ή ψήφισμα ή νόμον
ή μαρτυρίαν Ό γοαυ.υ.ατεύς άναγινώσκειν μέλλτ,.»
Ο II. Φωτιάδης, πραγματευθείς βοαδύτερον
ί'Αθ ηνά, XVI, 1904) Περί της διαμεμετρημένης
ημέρας και της δικαστ. κλεψύδρας κατ Αριστο-
τέλη, δεν παρεδέχΟη τό έμόν συμπέρασμα, άλλά
προέβαλε την ύπόθεσιν ότι ή δικαστ. κλεψύδρα
ητο άυ.οοοεύς, φέοων έσωτεοικώς σίμωνα, ού το έν
σκέλος διήκει μέχρι σχεδόν του πυθμένος, το δ'
έτερον, οιαπερών το τοίχωμα του άμφορέως παρά
τήν ράσιν, απολήγει εις αύλόν εκρουν, κλειόμενον
δια στρόφίγγος. Η τοιαύτη ομους όιάταςιςείς ουδέν
είδος κλεψύδρας εκ τών γνωστών αρχαίων τύπων
προσεγγίζει, άλλ' άποτελεΐ το γνωστόν τοις άρ-
χαίοις άγγεΐον τ^ παρ' 'Ήρωνι φερομενον ώς &α-
βήτης πνικτδς (Πνευματ. Α. 3,13 δρα και Φίλω-
νος Βυζ. Πνευμ. 9). Ή δε προσθήκη στρόφιγγος
αντιτίθεται προς πάσας τας σω'ου.ένα: ααοτυοίαί
περί της αρχαίας κλεψύορας και προς αυτό το
κείμενον τής Αθ. Πολιτείας.
Δια τήν διακοπήν τής ροής ό έφ' νδωρ είλη-
χώς κατ' Αριστοτέλη, ό επιμελητής τον νδατος
κατά Πολυδεύκη, είτε επελάμβανε τον άνώτερον
αύλόν, είτε εκλειεν αυτόν δι'ήλου, ώς επιτρέπεται
(κατ' έμήν γνώμην) νά συμπεράνωμεν έκ του ονο-
μαστικού του Πολυδεύχους. 'Αναγινώσκομεν οντοος
έν αύτώ (I, 61): «Δικάζων μεν ούν όποτε δέοι,
σκεύη άν εί'η δικαστικά, κλεψύδρα.... καί ήλίσκος
έπικρούειν την κλεψύδραν τόν γάρ ήλον καί ήλί-
σκον έν "Ηρωσιν Αριστοφάνης κέκληκεν.» Γό επι-
κρούειν ένταυθα φέρεται, ώς Φρονώ, υπό τήν έννοιαν
του έπισφίγγειν δια τής εισαγωγής του ήλου, του
διακόπτειν δηλ. άνωθεν τήν ροήν*1.
Ό 8αηάγ8, έν τή ρηθείση ανακοινώσει, περί
μεν τής προτεινομένης Οπό του Φωτιάδου δικαστι-
κής κλεψύδρας οοΟώς αποφαίνεται ότι <:ΐβ ΐιιοοη-
I - Τ ι - ι Ί ι
δϊδίθηί \νί11ι £1ιθ ΥύβΓ3.νγ αηά αΓθ1ιαθο1ο§ϊοα1
θνΐάθΐιοθ». Περί δε τής έμής έργασίας δέχεται
ώς όρΟήν τήν έςήγησιν ήν παρέχου περί τής κοινής
κλεψύδρας άλλά κατά τήν έφαρμογήν ταύτης
εις τήν δικαστικήν φρονεί ό'τι έπλανήΟην έκ
του υφισταμένου κειμένου τής ΆΟην. Πολιτείας,
έν τη υποθέσει αου ό'τι ή δικαστ. κλεψύδοα είνεν
i I i II/.
αύλίσκον εκρουν, άντί τρυπημάτουν.
Ο 8αηάγ8 ά.ώρΟωσε καί συνεπλήρωσε το άντί-
στοιχον μέρος τής ΆΟην Πολιτείας ($ 67) ώς έπε-
ται (Ι)* κάτωθι δε του κειαένου τούτου παοαΟέτοαεν
V ' ι Ιι
(Π) τό κείμενον έκ τής νεωτέρας έκδόσεως 1914 του
ΡΓ. Β1Ε188.
1 Ύπό άνάλογον ϊννοιαν εΰρηται τό ρήμα παρ' Άριστοφάνει έν
Θΐ^μοφορ'.αζούσαις, ένθα (στί-/. 1003) ό δεδεμένος προς ρ»;ν σανίδα
Μνησίλονος παρακαλεί τον φρουρούντα αυτόν τοςότην οπως χαλάσ>]
τόν ήλον, άλλ' εκείνος σφίγγει αυτόν ετι πλέον. Μνηαίλογος' Οϊμοι
κχκοδαίμων, μάλλον έπιχρούεις σύγε.» Κατχ οέ τον Σ/ολιαστήν
«τοΐίτο δ' ειπών πλέον αυτόν έπισφίγγε;».
Ό Φωτ'.άδης (αυτόθι ΰττοσ. 3 σελ. 65; τον ήλίσ/.ον του Πολυδεύ-
χους 03ο_)ρ = ΐ μ; τήν στροΒ'.γγα του σω^ήνος τή; εκροής.
2 Ό 8απάγ3 έν τή Ικδοσει του τής Αθηναίων Πολιτείας (1912)
γράφει οΓ)σαύτως «Ή προηγουμένη περιγραφή τής πιθανής συστάσεως
τής κλεψύδρας συνάγεται έκ δύο πήλινων αγγείων .."Αλλοτε ύπετίθετο
οτι ταύτα ησαν είδος οινηρύσεως, άλλά τό πρώτον έσυσ'/ετίσθησαν
ποός τήν κλεψύδραν υπό του Μαλτέζου». Σημειωτέον ότι έν τή Με-
λέτη μου (ΑΕ 1902) αναφέρω ού/ί δύο, άλλα πέντ; άγγεΐα, ων τό
εν χαλκουν μετ' εύθέος αύλού.
Κ. Μαλτέζος Η δικαστική κλεψύδρα και ή δια με μετρημένη ημέρα 61
τά αγγεία προς άκρίοειαν, ώστε τους αύλίσκους
ίσου; είναι, καί κατ ίσον άπορρεΐν... » Εκ της έν-
οιαφερούσης ταύτης περιγραφής βλέπομεν οτι, με-
σοΰντος του" Δου αιώνος ~. Χρ., ο Αινείας δεν άπο-
καλεϊ τά αγγεία ταύτα κλεψύδρας, μολονότι άνή-
κουσι τέλειος εις το είδος τών νεωτέρων κλεψυ-
δοών. Και εντεύθεν λοιπόν συνάγουιεν οτι εν ούδε-
μια περιπτώσει ή κλεψύδρα, κατά τον Δον αιώνα,
συνέκειτο απλώς ές άγγ&ίου άνοικτου φέροντος αύ-
λίσκον ή όπήν εις τόν πυθμένα" επίσης οτι έγίνω-
σκον έκτοτε νά κατασκευάζωσιν αύλίσκους ίσους καΐ
κατ Ισον απορρέοντας, οπερ ί/ει μεγίστην σημασίαν
οία την δικαστικήν κλεψύδραν.
Άλλ', ώς έδ-ιςα έν τη ρηθείση Μελέτη, οπως
ή νε<.υτέρα ούτω καί ή άρχαία δικαστική κλεψύδρα
έπληρουτο έγχεομένου ύδατος άπας* δι' έκαστον λό-
γον, ή δε κοινή κλεψύδρα ήτο αδύνατον νά πλη-
ρωμή δι' εγχύσεως ύδατος, άλλ' έπληρουτο βυθι
ίομένη κατακοού^ω^ έν ύδατι, αετά του τ,Ηαου
προς τά κάτω. Ενεκα τούτου, στηριζόμενος επί
της Άθ· .Πολιτ. εκδόσεως (1898) του Καίβθΐ
και ΛΥϊΠαιιιΟΛνΐίζ, έθεώρησα τότε ώς πιΟανώτερον
ότι ή δικαστ. κλεψύδρα είχεν άνωθεν αύλόν (εύθύν
ή καμπύλον), ομοίως ώς ή κοινή, κάτωθι δ' εφερεν
αύλίσκον εκρουν, αντί ήΟμου εκρού, ήδύνατο δε
νά πληοώται εκ τών άνω δι' ίδιας εύοείας οπτίς,
κλειομένης είτα δια πώματος. Έν ταύτη ό έφ1
νδωρ έπιλαμβάνει ουχί τον εκρουν αύλόν, αλλά
τον άνώτερον, προς έπίσχεσιν της ροής δια της
ατμοσφαιρικής πιέσεοχ «όταν ή ψήφισμα ή νόμον
ή μαρτυρίαν Ό γοαυ.υ.ατεύς άναγινώσκειν μέλλτ,.»
Ο II. Φωτιάδης, πραγματευθείς βοαδύτερον
ί'Αθ ηνά, XVI, 1904) Περί της διαμεμετρημένης
ημέρας και της δικαστ. κλεψύδρας κατ Αριστο-
τέλη, δεν παρεδέχΟη τό έμόν συμπέρασμα, άλλά
προέβαλε την ύπόθεσιν ότι ή δικαστ. κλεψύδρα
ητο άυ.οοοεύς, φέοων έσωτεοικώς σίμωνα, ού το έν
σκέλος διήκει μέχρι σχεδόν του πυθμένος, το δ'
έτερον, οιαπερών το τοίχωμα του άμφορέως παρά
τήν ράσιν, απολήγει εις αύλόν εκρουν, κλειόμενον
δια στρόφίγγος. Η τοιαύτη ομους όιάταςιςείς ουδέν
είδος κλεψύδρας εκ τών γνωστών αρχαίων τύπων
προσεγγίζει, άλλ' άποτελεΐ το γνωστόν τοις άρ-
χαίοις άγγεΐον τ^ παρ' 'Ήρωνι φερομενον ώς &α-
βήτης πνικτδς (Πνευματ. Α. 3,13 δρα και Φίλω-
νος Βυζ. Πνευμ. 9). Ή δε προσθήκη στρόφιγγος
αντιτίθεται προς πάσας τας σω'ου.ένα: ααοτυοίαί
περί της αρχαίας κλεψύορας και προς αυτό το
κείμενον τής Αθ. Πολιτείας.
Δια τήν διακοπήν τής ροής ό έφ' νδωρ είλη-
χώς κατ' Αριστοτέλη, ό επιμελητής τον νδατος
κατά Πολυδεύκη, είτε επελάμβανε τον άνώτερον
αύλόν, είτε εκλειεν αυτόν δι'ήλου, ώς επιτρέπεται
(κατ' έμήν γνώμην) νά συμπεράνωμεν έκ του ονο-
μαστικού του Πολυδεύχους. 'Αναγινώσκομεν οντοος
έν αύτώ (I, 61): «Δικάζων μεν ούν όποτε δέοι,
σκεύη άν εί'η δικαστικά, κλεψύδρα.... καί ήλίσκος
έπικρούειν την κλεψύδραν τόν γάρ ήλον καί ήλί-
σκον έν "Ηρωσιν Αριστοφάνης κέκληκεν.» Γό επι-
κρούειν ένταυθα φέρεται, ώς Φρονώ, υπό τήν έννοιαν
του έπισφίγγειν δια τής εισαγωγής του ήλου, του
διακόπτειν δηλ. άνωθεν τήν ροήν*1.
Ό 8αηάγ8, έν τή ρηθείση ανακοινώσει, περί
μεν τής προτεινομένης Οπό του Φωτιάδου δικαστι-
κής κλεψύδρας οοΟώς αποφαίνεται ότι <:ΐβ ΐιιοοη-
I - Τ ι - ι Ί ι
δϊδίθηί \νί11ι £1ιθ ΥύβΓ3.νγ αηά αΓθ1ιαθο1ο§ϊοα1
θνΐάθΐιοθ». Περί δε τής έμής έργασίας δέχεται
ώς όρΟήν τήν έςήγησιν ήν παρέχου περί τής κοινής
κλεψύδρας άλλά κατά τήν έφαρμογήν ταύτης
εις τήν δικαστικήν φρονεί ό'τι έπλανήΟην έκ
του υφισταμένου κειμένου τής ΆΟην. Πολιτείας,
έν τη υποθέσει αου ό'τι ή δικαστ. κλεψύδοα είνεν
i I i II/.
αύλίσκον εκρουν, άντί τρυπημάτουν.
Ο 8αηάγ8 ά.ώρΟωσε καί συνεπλήρωσε το άντί-
στοιχον μέρος τής ΆΟην Πολιτείας ($ 67) ώς έπε-
ται (Ι)* κάτωθι δε του κειαένου τούτου παοαΟέτοαεν
V ' ι Ιι
(Π) τό κείμενον έκ τής νεωτέρας έκδόσεως 1914 του
ΡΓ. Β1Ε188.
1 Ύπό άνάλογον ϊννοιαν εΰρηται τό ρήμα παρ' Άριστοφάνει έν
Θΐ^μοφορ'.αζούσαις, ένθα (στί-/. 1003) ό δεδεμένος προς ρ»;ν σανίδα
Μνησίλονος παρακαλεί τον φρουρούντα αυτόν τοςότην οπως χαλάσ>]
τόν ήλον, άλλ' εκείνος σφίγγει αυτόν ετι πλέον. Μνηαίλογος' Οϊμοι
κχκοδαίμων, μάλλον έπιχρούεις σύγε.» Κατχ οέ τον Σ/ολιαστήν
«τοΐίτο δ' ειπών πλέον αυτόν έπισφίγγε;».
Ό Φωτ'.άδης (αυτόθι ΰττοσ. 3 σελ. 65; τον ήλίσ/.ον του Πολυδεύ-
χους 03ο_)ρ = ΐ μ; τήν στροΒ'.γγα του σω^ήνος τή; εκροής.
2 Ό 8απάγ3 έν τή Ικδοσει του τής Αθηναίων Πολιτείας (1912)
γράφει οΓ)σαύτως «Ή προηγουμένη περιγραφή τής πιθανής συστάσεως
τής κλεψύδρας συνάγεται έκ δύο πήλινων αγγείων .."Αλλοτε ύπετίθετο
οτι ταύτα ησαν είδος οινηρύσεως, άλλά τό πρώτον έσυσ'/ετίσθησαν
ποός τήν κλεψύδραν υπό του Μαλτέζου». Σημειωτέον ότι έν τή Με-
λέτη μου (ΑΕ 1902) αναφέρω ού/ί δύο, άλλα πέντ; άγγεΐα, ων τό
εν χαλκουν μετ' εύθέος αύλού.