DOI article:
Lezinas, G.: Byzantiakos rhythmos
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14368#0062
ΑΕ 1921
Λεζίνας: Βυζαντίακος ρυθμός. ο5
δι' ορθογωνίου χώρου καλυπτομένου ύπό ήμικυ-
λινδρικοΟ θόλου. Τοιουτοτρόπως, το κεντρικον τε-
τράγωνον μετά των εις τάς τεσσάρας αύτού πλευ-
ράς αντιστοιχούντων τεσσάρων ορθογωνίων άπο-
τελεΐ σχήμα σταυρού περικεκλεισμένου ύπό τεσ-
σάρων τοίχων.
Οί ήμικυλινδρικοί θόλοι οί καλύπτοντες τά ορ-
θογώνια τά συνιστώντα τά σκέλη (τάς κεραίας) του
σταυρού κατεσκευάσΟησαν δια μεγάλων έπιμήκων
πλακών λιθίνων ών τά άκρα στηρίζονται ένθεν μεν
Ιπι μιας τών τεσσάρων κεντρικών αψίδων, ένθεν
-δέ επί άψΐδος ήμικυλινδρικής παραλλήλου τη κεν-
τρική και συναπτόμενης μετά του σχετικού εξω-
τερικού τοίχου τοΰ Πραιτωρίου. Τά άκρα τών
αψίδων τούτων εδράζονται ώς τά τών κεντρικών
επι κιόνων.
Το Πραιτώριον Μουσμίαχ δύναται νά θεωρηθή
ώς εν τών πρώτων κτιρίων μη Περσικών έν οίς
έγένετο χρησις τρούλλου προς κάλυψιν τετραγώ-
νου νώρου.
Ιδού έν συνάψει τά περι αστικών Βασιλικών.
β) Χριστιανικά! Βασιλικά!
Εξ δλων τών τύπων τών αστικών Βασιλικών ,
οί χριστιανοί Αρχιτέκτονες προύτίμησαν τον τύ-
πον τών μετά κογχών Βασιλικών, προσήρμοσαν
οέ τά διάφορα μέρη τούτων εις τάς άνάγκας της
νέας θρησκείας.
Ούτως, ή κεντρική αίθουσα τών Βασιλικών κα-
τέστη τό μέσον κλίτος τών χριστιανικών εκκλη-
σιών ή εγκάρσιος στοά ή δίδουσα εις την Βασι-
λικήν την μορφήν Τ μορφήν προτιμηθεΐσαν ιδιαι-
τέρως ύπό τών Χριστιανών, διότι τό ταΰ ήτο ή εί-
κών του σταυρού, απέβη το ίερον βήμα μετά της
Αγίας Τραπέζης έν τω κέντρω.
Ή κόγχη ήτις άλλοτε ήτο το Δικαστήριον,απέβη
το Πρεσβυτερεΐον (Σύνθρονον) ό'που αί έδραι τών
ιερέων και έν τώ υ,έσω αυτών ή του έπισκόπου.
Αί πλάγιαι στοαι έχρησιμοποιήθησαν διά τους
έκκλησιαζομένους. Και έάν μεν αύται ήσαν μόνον
έν τώ Ίσογείφ, οί άνδρες ώφειλον νά κατέχωσι την
προς τά δεξιά στοάν και αί γυναίκες τήν προς τά
αριστερά. Έάν δέ ήσαν διώροφοι, αί του άνω
ορόφου ήσαν διά τάς γυναίκας.
Αί θύραι τού μέσου κλίτους ώνομάσθησαν «Βα-
σιλικά! Πύλαι». Προκειμένου δέ περι τού προσα-
νατολισμού τών Βασιλικών, αί αποστολικά! δια-
ταγαι ώριζον ίνα αί έκκλησίαι ώσιν έστραμμέναι
κατ' ανατολάς. Φαίνεται δέ ό'τι ο προσανατολισμός
ούτος προύτιμήθη μόνον κατά τήν 5^ εκατονταε-
τηρίδα. Προ της εποχής ταύτης δεν είχον, φαίνε-
ται, σαφη ιοεαν περι του προσανατολισμού των
Βασιλικών, διότι αί άρχαΐαι αστικά! Βασιλικά!
είχον τάς προσόψεις ότέ μεν προς βορράν, ότέ δέ
προς Νότον, άλλοτε προ; ανατολάς και άλλοτε
προς δυσμάς.
Αί άστικα! λοιπόν Βασιλικά! ύπήρξαν τά πρώτα
Ιερα του Αριστ.ιανισμου, εχρησιμευσαν οε και ως
υπόδειγμα πολλών άκολούθως ίδρυθεισών χριστια-
νικών έν Ρώμη, Συρία, Αίγύπτω, Μικοά Ασία
και Κωνσταντινουπόλει.
Χριστιανικά! Βασιλικά! Ρώμης.
Έν Ρώμη ίδρύθησαν πολλά! χριστιανικά! Βα-
σιλικαί, ών παραδείγματα φέρω τά έξης:
1ον Ιήν Βασιλικήν τού Κωνσταντίνου"
20ν Τήν Βασιλικήν τού Αγίου Παύλου εντός
τών τειχών
30ν Τήν Βασιλικήν της Αγίας Μαρίας της Μεί-
ζονος και 4ον Τήν Βασιλικήν τού Αγίου Πέτρου
ίη νΐηοοίΐδ.
1. Βασιλική τοϋ. Κωνσταντίνου (Σχ. 2).
Ή Βασιλική τού Κωνσταντίνου, δύναται νά
θεωρηθή ώς εν τών τελευταίων μνημείων της αρ-
χαίας τέχνης και μία τών αρχαιοτάτων μεταξύ τών
Βασιλικών αίτινες απέβησαν τά πρώτα ίερά του
Χριστιανισμού. Αί άναλογίαι είναι ώραιόταται,
ή οικοδομή λίαν έπιμεμελημένη, τό δέ σχέδιον άξιον
νά συγκριθή προς τά ωραιότερα της Ρωμαϊκής
Αρχιτεκτονικής.
Ή Βασιλική τού Κωνσταντίνου έπερατώθη τά
πρώτα ετη της 4ης έκατονταετηρίδος, διαιρείται
δ' εσωτερικώς εις τρία μέρη' το μέσον κλίτος και
τάς εκατέρωθεν στοάς' εχει κόγχην έναντι του μέ-
σου κλίτους και έςωτερικώς κοσμείται διά στοάς
έκτεινομένης έφ' όλης της προσόψεως τού κτιρίου.
Λεζίνας: Βυζαντίακος ρυθμός. ο5
δι' ορθογωνίου χώρου καλυπτομένου ύπό ήμικυ-
λινδρικοΟ θόλου. Τοιουτοτρόπως, το κεντρικον τε-
τράγωνον μετά των εις τάς τεσσάρας αύτού πλευ-
ράς αντιστοιχούντων τεσσάρων ορθογωνίων άπο-
τελεΐ σχήμα σταυρού περικεκλεισμένου ύπό τεσ-
σάρων τοίχων.
Οί ήμικυλινδρικοί θόλοι οί καλύπτοντες τά ορ-
θογώνια τά συνιστώντα τά σκέλη (τάς κεραίας) του
σταυρού κατεσκευάσΟησαν δια μεγάλων έπιμήκων
πλακών λιθίνων ών τά άκρα στηρίζονται ένθεν μεν
Ιπι μιας τών τεσσάρων κεντρικών αψίδων, ένθεν
-δέ επί άψΐδος ήμικυλινδρικής παραλλήλου τη κεν-
τρική και συναπτόμενης μετά του σχετικού εξω-
τερικού τοίχου τοΰ Πραιτωρίου. Τά άκρα τών
αψίδων τούτων εδράζονται ώς τά τών κεντρικών
επι κιόνων.
Το Πραιτώριον Μουσμίαχ δύναται νά θεωρηθή
ώς εν τών πρώτων κτιρίων μη Περσικών έν οίς
έγένετο χρησις τρούλλου προς κάλυψιν τετραγώ-
νου νώρου.
Ιδού έν συνάψει τά περι αστικών Βασιλικών.
β) Χριστιανικά! Βασιλικά!
Εξ δλων τών τύπων τών αστικών Βασιλικών ,
οί χριστιανοί Αρχιτέκτονες προύτίμησαν τον τύ-
πον τών μετά κογχών Βασιλικών, προσήρμοσαν
οέ τά διάφορα μέρη τούτων εις τάς άνάγκας της
νέας θρησκείας.
Ούτως, ή κεντρική αίθουσα τών Βασιλικών κα-
τέστη τό μέσον κλίτος τών χριστιανικών εκκλη-
σιών ή εγκάρσιος στοά ή δίδουσα εις την Βασι-
λικήν την μορφήν Τ μορφήν προτιμηθεΐσαν ιδιαι-
τέρως ύπό τών Χριστιανών, διότι τό ταΰ ήτο ή εί-
κών του σταυρού, απέβη το ίερον βήμα μετά της
Αγίας Τραπέζης έν τω κέντρω.
Ή κόγχη ήτις άλλοτε ήτο το Δικαστήριον,απέβη
το Πρεσβυτερεΐον (Σύνθρονον) ό'που αί έδραι τών
ιερέων και έν τώ υ,έσω αυτών ή του έπισκόπου.
Αί πλάγιαι στοαι έχρησιμοποιήθησαν διά τους
έκκλησιαζομένους. Και έάν μεν αύται ήσαν μόνον
έν τώ Ίσογείφ, οί άνδρες ώφειλον νά κατέχωσι την
προς τά δεξιά στοάν και αί γυναίκες τήν προς τά
αριστερά. Έάν δέ ήσαν διώροφοι, αί του άνω
ορόφου ήσαν διά τάς γυναίκας.
Αί θύραι τού μέσου κλίτους ώνομάσθησαν «Βα-
σιλικά! Πύλαι». Προκειμένου δέ περι τού προσα-
νατολισμού τών Βασιλικών, αί αποστολικά! δια-
ταγαι ώριζον ίνα αί έκκλησίαι ώσιν έστραμμέναι
κατ' ανατολάς. Φαίνεται δέ ό'τι ο προσανατολισμός
ούτος προύτιμήθη μόνον κατά τήν 5^ εκατονταε-
τηρίδα. Προ της εποχής ταύτης δεν είχον, φαίνε-
ται, σαφη ιοεαν περι του προσανατολισμού των
Βασιλικών, διότι αί άρχαΐαι αστικά! Βασιλικά!
είχον τάς προσόψεις ότέ μεν προς βορράν, ότέ δέ
προς Νότον, άλλοτε προ; ανατολάς και άλλοτε
προς δυσμάς.
Αί άστικα! λοιπόν Βασιλικά! ύπήρξαν τά πρώτα
Ιερα του Αριστ.ιανισμου, εχρησιμευσαν οε και ως
υπόδειγμα πολλών άκολούθως ίδρυθεισών χριστια-
νικών έν Ρώμη, Συρία, Αίγύπτω, Μικοά Ασία
και Κωνσταντινουπόλει.
Χριστιανικά! Βασιλικά! Ρώμης.
Έν Ρώμη ίδρύθησαν πολλά! χριστιανικά! Βα-
σιλικαί, ών παραδείγματα φέρω τά έξης:
1ον Ιήν Βασιλικήν τού Κωνσταντίνου"
20ν Τήν Βασιλικήν τού Αγίου Παύλου εντός
τών τειχών
30ν Τήν Βασιλικήν της Αγίας Μαρίας της Μεί-
ζονος και 4ον Τήν Βασιλικήν τού Αγίου Πέτρου
ίη νΐηοοίΐδ.
1. Βασιλική τοϋ. Κωνσταντίνου (Σχ. 2).
Ή Βασιλική τού Κωνσταντίνου, δύναται νά
θεωρηθή ώς εν τών τελευταίων μνημείων της αρ-
χαίας τέχνης και μία τών αρχαιοτάτων μεταξύ τών
Βασιλικών αίτινες απέβησαν τά πρώτα ίερά του
Χριστιανισμού. Αί άναλογίαι είναι ώραιόταται,
ή οικοδομή λίαν έπιμεμελημένη, τό δέ σχέδιον άξιον
νά συγκριθή προς τά ωραιότερα της Ρωμαϊκής
Αρχιτεκτονικής.
Ή Βασιλική τού Κωνσταντίνου έπερατώθη τά
πρώτα ετη της 4ης έκατονταετηρίδος, διαιρείται
δ' εσωτερικώς εις τρία μέρη' το μέσον κλίτος και
τάς εκατέρωθεν στοάς' εχει κόγχην έναντι του μέ-
σου κλίτους και έςωτερικώς κοσμείται διά στοάς
έκτεινομένης έφ' όλης της προσόψεως τού κτιρίου.