Hē En Athēnais Archaiologikē Hetaireia [Hrsg.]: Archaiologikē ephēmeris: periodikon tēs en Athēnais Archaiologikēs Hetaireias (1921)

ΑΕ 1-921

Λεζίνας: Βνζαντιακός ρνϋ'μός. 69

ό'τι ήδύνατό τις νά μεταβη άπό της Αγίας Σοφίας σωμεν το ούτω προκύπτον σχήμα έν δρθογωνίω

εις τήν θάλασσαν οι υπογείων οιωρυχων. περιβλήματι εχοντι προς ανατολάς κόγχην και

Άς φαντασθώμεν ήδη τήν έντύπωσιν του ε'ισ- προς δυσμάς δυο συνεχομένας στοάς, θα έ'χωμεν

ερχομένου εις τΌν θεσπέσιον τούτον ναόν. Αμα |ν γενικαΐς γραμμαΐς την κάτοψιν του Ναού"

τη εϊσόδω εις τον κατ εξοχήν ναον ή το μέσον τής Αγίας Σοφίας μετά της ωοειδούς μορ-

κλίτος χάρις εις τήν διάταξιν των ήμικυλίνορων φης του μέσου κλίτους, των τεσσάρων πλαγίων

και ήμιτρούλλων θέαμα έκπληκτικον - αρουσιά- κογχών, των εκατέρωθεν στοών και των δυο

ζεται προ των οφθαλμών. 1ά βλέμματα περιέρ- ναρθήκων.

-χονται ελευθέρως όλόκληρον τήν έ'κτασιν του εύ- Διά της μετατροπής 6'μως του κεντρικού όκτα-

ρέος τούτου χώρου' οί δύο ήμικύλινδροι, οί ούο γώνου εις επίμηκες Οκτάγωνον επιτυγχάνεται ή

ήμίτρουλλοι, Ό τροΟλλος, ή κόγχη του Αγίου ορθογώνιος μορφή τών Βασιλικών αρμόζουσα κάλ-

Γ>ήματος, άπαντα ταύτα άποκαλύπτονται συγ- λιον εις τάς άνάγκας της θρησκείας έπιτρέπουσα

χρόνως έν ολη των τή αναπτύξει. Πανταχού αί δε και τήν αύςησιν τών διαστάσεουν του κτιρίου

λεπτομέρειαι πλαισιουνται έντος μεγάλων διαι- άνευ μεγάλων τεχνικών δυσκολιών. Διά δε του

ρέσεοον, αί κύριαι γραμμαι παράγουσι μεγάλο- σχηματισμού κεντρικού τετραγώνου δημιουργεΐ-

πρεπή έντύπωσιν, αί δε λεπτομέρειαι πολλαπλά- ται κέντρον φωτός και άέρος, ευκολύνεται δε και ή

σιαζόμεναι μετά μέτρου έπαυξάνουσι το μεγαλεΐον. χρήσις μεγάλου τρούλλου.

Ό επισκέπτης υφίσταται συγ/ρόνως το αίοθημα Διά της ευφυούς συνεπώς διατάξεως του έσωτε-

του ηθικού και υλικού μεγαλείου, αισθάνεται δε ρικου της Αγίας Σοφίας επιτυγχάνεται ή άρμο-

έαυτον ενώπιον μιας τών μεγαλοπρεπέστατων έκ- νική ενωσις της ορθογωνίου μορφής της Έλληνι-

φράσεων της άνθρωπίνου δυνάμεως. στικής Βασιλικής μετά του συγκεντρικού συστή-
ματος τών προγενεστέρων κτιρίων (ανακτόρου Σαρ-

Γένεοις τής διατάξεως βιστάν, ΙΙραιτωρίου Μουσμία/ κλπ.), ένωσις παρα-

τοϋ Ναοϋ τής Αγίας Σοφίας. τηρούμενη εν τινι μέτρω έν ταΐς προ της Αγίας

Σοφίας έκκλησίαις της Μικρας Ασίας (Τριάδος

Έξ ολων τών Βυζαντιακών μνημείων τών Εφέσου, Φιλαδέλφειας κ.λ.π.). Εκείνο όμως το

ίδρυθέντων έν Κωνσταντινουπόλει προ της ίδρύ- όποιον δεν υπάρχει έν τω Ναω τών 'Αγίων Σεο-

σεως του Ναου της Αγίας Σοφίας, ό ναός τών γίου και Βάκχου, άπαντα δε εις προγενεστέρας της

'Αγίων Σεργίου και Βάκχου δύναται νά ληφθή ώς Αγίας Σοφίας εκκλησίας μόνον έν μικρά κλίμακι,

τύπος έξ ού προκύπτει ή διάταξις της Αγίας είναι ή μετά τόλμης άσυνήθους χρήσις ήμιτρούλ-

Σοφίας. λων προς καταπολέμησιν τών ωθήσεων τών άσκου-

"Οντως, έάν φαντασθώμεν τήν βόρειον καινό- μένων άνατολικώς και δυτικώς του κεντρικού τρούλ-

τιον πλευράν του κεντρικού οκταγώνου του Ναου λου" ο συνδυασμός ούτος δημιουργεί έν ορθώσει

τών Αγίων Σεργίων και Βάκχου έπιμηκυνομένας αυξουσαν πρόοδον άρμονικήν έν είδει ρυθμού μου-

έπι τοσούτον ώστε ν άπο^ώτιν ίσαι προς τήν διά- σικου. Ένώ δε έν τω Άγίω ΙΙέτρω της Ρώμης το

μετρον εγγεγραμμένου έν τω όκταγώνω τούτω ύπερβολικον μήκος του προ του κολοσσιαίου τρούλ-

κύκλου, Ό μεν μεταξύ τών όηθεισών πλευρών χώ- λου μέρους του μέσου κλίτους έξ ενός και ή άνύ-

ρος μετατρέπεται εις κεντρικόν τετράγωνον, το δε ψωσις της κορυφής του τρούλλου διά τοποθετή-

κεντρικόν Οκτάγωνον .μετατρέπεται εις έπίμηκες σίως τούτου έπί κυλινδρικής βάσεως (τυμπάνου)

οκτάγωνον. Τούτου γενομένου, έάν τά τμήματα, υψηλής έν ειδει κυκλοτεροΟς πύργου έξ ετέρου κα-

άνατολικον και δυτικόν του οκταγώνου εγγράψω· τατέμνουσι τήν ενότητα και παράγουσι δύο άντι-

μεν έν ήμικυχλίω έ'χοντι διάμετρον Γσην προς τήν θέτους εντυπώσεις τήν του Ναου εις βάθος και τήν

πλευράν του κεντρικού τετραγώνου, παραλείψω- τοΟ τρούλλου εις ύ'ψος, έν τω Ναω τής Άγιας Σο-

μεν δε διά τής φαντασίας τάς πλευράς τών έγγε- φίας τουναντίον οιχ τής συμμετρικής διατάξεως

ραμμένων τμημάτων του Οκταγώνου και έγκλεί- τών ήμιτρούλλων και τής τοποθετήσεως του τρούλ-

ι