DOI Artikel:
Orlandos, Anastasios K.: Hai Blachernai tēs Ēleias
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14364#0035
Ορλάνδος: Αί Βλαχέρναι τής Ηλείας. 25
των γείσα, ούτω καϊ οί κατά τάς γωνίας κιονί-
σκοι είναι στοιχεία χαρακτηριστικά τής ρωμανικής
αρχιτεκτονικής.
45: Διαμόρφωσες τής ΒΑ γωνίας τον φωτανωγοΰ.
Στέγαυ. Αί στέγαι του ναοΰ, καλυπτόμεναι δια
κοίλων κεράμων, είναι των μεν κλιτών τής σολέας
μονοκλινείς, του δέ φωταγωγοΟ άμφικλινεϊς. ΤοΟτ'
αύτό συμβαίνει καϊ εις τάς στέγας των προ των
/ογχών τοΟ ίεροΰ χώρων, αίτινες όμως εινε χαμη-
λότεραι τών άντιστοίχων στεγών τής σολέας, γεν-
νάται 0 ουτω εσωτερικώς ούχ'ι δυσάρεστος ποικι-
λία έν τή διαθέσει τών μαζών του κτιρίου (εϊκ
, ποικιλία έπιτ=.ινομένη και εκ τοΟ γεγονότος,
οτι οί τριγωνικοί τοίχοι τών αετωμάτων, εις ά κα-
ταλήγουσιν αί στέγαι του μέσου δρόμου, ήχθησαν
ύψηλότερον τής στέγης. Ή τοιαύτη διάταςις τών
αετωμάτων, καίπερ ούχ'ι άξιοσύστατος, ώς μη άντι-
κατοπτρίζουσα την πραγματικήν κατασκευήν, δεν
εινε ασυνήθης έν τή βυζαντινή τέχνη, έφαρμοζομένη
κυρίως εις βασιλικάς, ώς π. γ. έν Άγ. Θεοδώρα
"Αρτης 1, έν τή Κοιμήσει τής Θεοτόκου τής Κα-
λαμπάκας 2 και έν τή Κάτω Πανάγια τής "Αρ-
της 3. 'Αλλά την μεγίστην αυτής έφαρμογήν εύ-
ρεν ή χρήσις τών ανυψωμένων άετωμάτων έν τή
ρωμανική τέχνη τής Νοτίου Γαλλίας
1 Σαπιραίοϊβ: Μθιώοϊγθ βιιγ 1β8 3ηίϊς[ΐιϊ1β8 οΙΐΓβΙϊβηηββ
άθ 1ε ΟΓβΟΘ Αίίίβηββ 1902 ιϊχ. 90 Δελτ. Χριστ. Άρχ. Έταιρ.
Γ' 1903, 83, ΜίΙΙβϊ. βοοίβ θΓβος[ΐΐθ εΐχ. 14 χαί 82.
2 Φωτογρ. Λαμπάχη αριθμ. 2046 2047.
3 ΜίΙΙβϊ. ε. ά. σελ. 23.
■ί ΕηΙανί: ΑγοΙηΙθοΙιιγθ Γβ1ϊ§ίβΠ8β ΡβΓΪβ 1919 σ. 429
χαί είχ. 57, 147. Ρ. Σβοη: Ι,'αΓοΙιίΙβοΙϋΓθ τονηΆΠβ Ρ3Π8
*ίν. 1, 2. 6, 7, 8, 10, 21.
Στοά. Ό έξωνάρθης' είναι κάτω έσχηματισμένος
ώς στοά μετά πέντε ημικυκλικών τόξων (είκ. 46),
ων αί άντυγες είσέχουσι κατά 0.04 ύπό την έπι-
φάνειαν του τοίχου, σχηματιζομένης ουτω χαρα-
κτηριστικής σκιάς. Τα τόξα φέρονται έπΐ δύο πεσ-
σών καϊ δύο κιόνων (είκ. 46). Και τά μεν έπίκρανα
τών πεσσών εινε άπλα κυμάτια, τά δέ κιονόκρανα
τών κιόνων αποτελούνται τό μέν έκ μιας άντε-
στραμμένης αττικής ιωνικής βάσεως μετά πλίνθου
(ύψ. 0. 24), το δέ έξ ένός έπιθήματος σχήματος
αντεστραμμένης κολούρου πυραμίδος ύψ. 0.20. Τό
πλάτος του κενοΟ, ήτοι τά μετακιόνια διαστήματα,
βαίνουσιν έλαττούμενα έκατέρωθεν άπο τοΟ μέ-
σου (1, 41) προς τά άκρα (1, 23).
Τό Δυτικδν τμήμα.
Τό δυτικον τμήμα τοΟ ναού περιλαμβάνει τον
έξωνάρθηκα και τόν υπεράνω αύτοΟ και τοΟ ίσω-
νάρθηκος υψηλόν δροφον (είκ 31). Ή τοιχοποιία
τών μερών τούτων διαφέρει τής τών άνατολικών,
διότι αποτελείται άπο κανονικάς πωρίνας στρώσεις
πολύ χαμηλοτέρας και βραχυτέρας τών τοΟ άνα-
τολικοΟ, συνδεομένας δι άφανοΟς σχεδόν κονιάμα-
τος, άνευ τής παρεμβολής πλίνθων.
Ανοίγματα. Λόγω του σχηματισμοί) τοΟ έξω-
νάρΟηκος ώς στοάς παράθυρα ευρίσκονται μόνον
κατά τον άνω δροφον. Και δη κατά τήν δυτικήν
πλευράν (είκ. 46) ύπάρχουσι δύο μεν ορθογώνια
άνοίγματα (0. 50x0, 65), περιβαλλόμενα ύπο
λείων πλαισίων και άντιστοιχοΟντα προς τά άκρα
μετακιόνια, και εν κυκλικον (διαμ. 0. 65) μετά
πλαισίου πάλιν, κατά τον άξονα τής προσόψεως.
Τά τρία ταΟτα παράθυρα προέρχονται εκ πολύ
ύστερωτέρων χρόνων,διότι τό άνω τμήμα τοΟ δυτι-
κοί) τοίχου, οίον παρουσιάζεται σήμερον, δέν εινε τό
άρχικόν. Μή συνδεθέν έξ άρχής όργανικώς προς
τον όπισθεν τοϊχον τοΟ παλαιού κτιρίου, έχον δέ
και πάχος μόλις 0. 45 δέν ήδυνήθη βέβαια νά άν-
τιστή εις τούς ισχυρούς σεισμούς τής Ηλείας καϊ
κατέπεσε, άνεκτίσθη δ* έπειτα πάλιν έν έ'τει 1771,
ώς μανθάνομεν έξ άναμνηστικής έπιγραφής έντει-
χισθείσης παρά τήν ΒΔ γωνίαν, αριστερά καν
υπεράνω τοΟ άκρου άριστεροΟ τάξου. Κ έπι-
γραφή έχαράχθη έπ'ι πλακός πώρινης, διαστάσεων
0.35x0.37, κοσμηθείσης άνω μεν δι'άστραγάλου,
4
49)
των γείσα, ούτω καϊ οί κατά τάς γωνίας κιονί-
σκοι είναι στοιχεία χαρακτηριστικά τής ρωμανικής
αρχιτεκτονικής.
45: Διαμόρφωσες τής ΒΑ γωνίας τον φωτανωγοΰ.
Στέγαυ. Αί στέγαι του ναοΰ, καλυπτόμεναι δια
κοίλων κεράμων, είναι των μεν κλιτών τής σολέας
μονοκλινείς, του δέ φωταγωγοΟ άμφικλινεϊς. ΤοΟτ'
αύτό συμβαίνει καϊ εις τάς στέγας των προ των
/ογχών τοΟ ίεροΰ χώρων, αίτινες όμως εινε χαμη-
λότεραι τών άντιστοίχων στεγών τής σολέας, γεν-
νάται 0 ουτω εσωτερικώς ούχ'ι δυσάρεστος ποικι-
λία έν τή διαθέσει τών μαζών του κτιρίου (εϊκ
, ποικιλία έπιτ=.ινομένη και εκ τοΟ γεγονότος,
οτι οί τριγωνικοί τοίχοι τών αετωμάτων, εις ά κα-
ταλήγουσιν αί στέγαι του μέσου δρόμου, ήχθησαν
ύψηλότερον τής στέγης. Ή τοιαύτη διάταςις τών
αετωμάτων, καίπερ ούχ'ι άξιοσύστατος, ώς μη άντι-
κατοπτρίζουσα την πραγματικήν κατασκευήν, δεν
εινε ασυνήθης έν τή βυζαντινή τέχνη, έφαρμοζομένη
κυρίως εις βασιλικάς, ώς π. γ. έν Άγ. Θεοδώρα
"Αρτης 1, έν τή Κοιμήσει τής Θεοτόκου τής Κα-
λαμπάκας 2 και έν τή Κάτω Πανάγια τής "Αρ-
της 3. 'Αλλά την μεγίστην αυτής έφαρμογήν εύ-
ρεν ή χρήσις τών ανυψωμένων άετωμάτων έν τή
ρωμανική τέχνη τής Νοτίου Γαλλίας
1 Σαπιραίοϊβ: Μθιώοϊγθ βιιγ 1β8 3ηίϊς[ΐιϊ1β8 οΙΐΓβΙϊβηηββ
άθ 1ε ΟΓβΟΘ Αίίίβηββ 1902 ιϊχ. 90 Δελτ. Χριστ. Άρχ. Έταιρ.
Γ' 1903, 83, ΜίΙΙβϊ. βοοίβ θΓβος[ΐΐθ εΐχ. 14 χαί 82.
2 Φωτογρ. Λαμπάχη αριθμ. 2046 2047.
3 ΜίΙΙβϊ. ε. ά. σελ. 23.
■ί ΕηΙανί: ΑγοΙηΙθοΙιιγθ Γβ1ϊ§ίβΠ8β ΡβΓΪβ 1919 σ. 429
χαί είχ. 57, 147. Ρ. Σβοη: Ι,'αΓοΙιίΙβοΙϋΓθ τονηΆΠβ Ρ3Π8
*ίν. 1, 2. 6, 7, 8, 10, 21.
Στοά. Ό έξωνάρθης' είναι κάτω έσχηματισμένος
ώς στοά μετά πέντε ημικυκλικών τόξων (είκ. 46),
ων αί άντυγες είσέχουσι κατά 0.04 ύπό την έπι-
φάνειαν του τοίχου, σχηματιζομένης ουτω χαρα-
κτηριστικής σκιάς. Τα τόξα φέρονται έπΐ δύο πεσ-
σών καϊ δύο κιόνων (είκ. 46). Και τά μεν έπίκρανα
τών πεσσών εινε άπλα κυμάτια, τά δέ κιονόκρανα
τών κιόνων αποτελούνται τό μέν έκ μιας άντε-
στραμμένης αττικής ιωνικής βάσεως μετά πλίνθου
(ύψ. 0. 24), το δέ έξ ένός έπιθήματος σχήματος
αντεστραμμένης κολούρου πυραμίδος ύψ. 0.20. Τό
πλάτος του κενοΟ, ήτοι τά μετακιόνια διαστήματα,
βαίνουσιν έλαττούμενα έκατέρωθεν άπο τοΟ μέ-
σου (1, 41) προς τά άκρα (1, 23).
Τό Δυτικδν τμήμα.
Τό δυτικον τμήμα τοΟ ναού περιλαμβάνει τον
έξωνάρθηκα και τόν υπεράνω αύτοΟ και τοΟ ίσω-
νάρθηκος υψηλόν δροφον (είκ 31). Ή τοιχοποιία
τών μερών τούτων διαφέρει τής τών άνατολικών,
διότι αποτελείται άπο κανονικάς πωρίνας στρώσεις
πολύ χαμηλοτέρας και βραχυτέρας τών τοΟ άνα-
τολικοΟ, συνδεομένας δι άφανοΟς σχεδόν κονιάμα-
τος, άνευ τής παρεμβολής πλίνθων.
Ανοίγματα. Λόγω του σχηματισμοί) τοΟ έξω-
νάρΟηκος ώς στοάς παράθυρα ευρίσκονται μόνον
κατά τον άνω δροφον. Και δη κατά τήν δυτικήν
πλευράν (είκ. 46) ύπάρχουσι δύο μεν ορθογώνια
άνοίγματα (0. 50x0, 65), περιβαλλόμενα ύπο
λείων πλαισίων και άντιστοιχοΟντα προς τά άκρα
μετακιόνια, και εν κυκλικον (διαμ. 0. 65) μετά
πλαισίου πάλιν, κατά τον άξονα τής προσόψεως.
Τά τρία ταΟτα παράθυρα προέρχονται εκ πολύ
ύστερωτέρων χρόνων,διότι τό άνω τμήμα τοΟ δυτι-
κοί) τοίχου, οίον παρουσιάζεται σήμερον, δέν εινε τό
άρχικόν. Μή συνδεθέν έξ άρχής όργανικώς προς
τον όπισθεν τοϊχον τοΟ παλαιού κτιρίου, έχον δέ
και πάχος μόλις 0. 45 δέν ήδυνήθη βέβαια νά άν-
τιστή εις τούς ισχυρούς σεισμούς τής Ηλείας καϊ
κατέπεσε, άνεκτίσθη δ* έπειτα πάλιν έν έ'τει 1771,
ώς μανθάνομεν έξ άναμνηστικής έπιγραφής έντει-
χισθείσης παρά τήν ΒΔ γωνίαν, αριστερά καν
υπεράνω τοΟ άκρου άριστεροΟ τάξου. Κ έπι-
γραφή έχαράχθη έπ'ι πλακός πώρινης, διαστάσεων
0.35x0.37, κοσμηθείσης άνω μεν δι'άστραγάλου,
4
49)