DOI Artikel:
Orlandos, Anastasios K.: Hai Blachernai tēs Ēleias
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14364#0042
32 Όρλάνδος: Αι Βλαχέρναι της "Ηλείας.
ΑΕ 192
58: Ύδρορρόη εκ τον ανω όρόφον τον νάρΰηκος.
Χρονολογία κατασκευής ιών δύο τμημάτων
τον ναοΰ.
Τά δύο τμήματα του ναοΟ, άτινα εξητάσαμεν,
δέν άνήκουσι προφανώς εις τήν αύτήν περίοδον,
άλλα κατεσκευάσθησαν το εν μετά τέ άλλο. Πρώ-
τον βεβαίως έκτίσθη το άνατολικόν, περιλαμβάνον
το ιερόν, τον κυρίως ναόν καΐ τόν έσωνάρθηκα,
είτα δέ το δυτικόν, μέ τον έςωνάρθηκα καΐ τους
άνω όράφους Ή μεταξύ τών δύο τούτων τμημά-
των διαχωριστική γραμμή είνε σαφέστατη κατά
τήν συνένωσιν της παραστάδος τοΟ έξωνάρθηκος
προς τον όπισθεν τοϊχον. Ή κατασκευή τοΟ νεω-
τέρου τμήματος εΐνε βέβαιον οτι επέβαλε και τήν
άλλαγήν τοΟ άρχικοΟ σχεδίου, δσον άφορα τον νάρ-
θηκα. Πράγματι, ώς εΐδομεν, το παράθυρον τοϋ
έσωνάρθηκος είχε κατασκευασθή άρχικώς πολύ
ύψηλότερον' ή άντυξ του έφθανε μέχρι του ύψους
της πώρινης ζώνης, ήτις έσχημάτιζετο γεϊσον τών
πλαγίων κλιτών, ώς δεικνύουσι σαφώς τά κατα-
λειφθέντα μετά το γέμισμα ίχνη της παλαιάς άν-
τυγος έπί της νοτιάς (είκ. 31) και της βορείου
πλευράς (είκ. 29.) Ό νάρθηξ λοιπόν του άρχι-
κοΟ ναου προωρίζετο νά είνε μονώροφος και υψη-
λότερος τών κλιτών. Πώς δε ήτο διαμεμορφωμένη
ή στέγη του δεν γνωρίζομεν ασφαλώς, άλλ αν
κρίνωμεν έξ άναλόγων παραδειγμάτων ναών, εχόν-
των έν μονόλοβον ύψηλόν. παράθυρον κατά τάς
πλευράς τοΟ νάρθηκος,Οά πάραδεχΟώμεν,δτι ή στέ-
γη του ήτο μονοκλινής μέ τήν κλίσιν άπ' ανα-
τολών προς δυσμάς, ώς εις πολλάς άλλας βασι-
λικάς. Το δε μεσαϊον τμήμα της προσόψεως του,
κατ' άναλογίαν προς τους άργολικούς ναούς, προς
ους μεγάλας παρουσιάζει ό ναός τών Βλαχερνών
ομοιότητας, θά έφερε πιθανώς ύψηλότερόν τινα κύ-
ον, έγκαρσίως προς τους τών άκρων τμημά-
των βαίνοντα και ισοϋψή ίσως προς τον της στέγης
της σολέας, θάέκοσμεΐτο δέ και διά προστωου, ομοί-
ου προς τά προ τών ιΐλαγίων πλευρών τεθειμενα,
ώς συμβαίνει και εις τήν Άγίαν Μονήν, Μέρμπακα
κτλ. Η παρατιθεμένη άναπαράστασις (είκ. 59)
τοΟ ναοΰ, ώς ούτος θά έσχεδιάσθη νά γίνη κατά
τους βυζαντινούς χρόνους, ανταποκρίνεται προς
τάς τεθείσας προϋποθέσεις.
Έν τούτοις έκ πολλών ενδείξεων άγεται τις
νά πιστεύση, ό'τι το σχέδιον τοΟ άρχικοΟ ναοΟ δεν
είχε προλάβει νά άχθη εις πέρας, ό'τε έπήλθον αί
τροποποιήσεις και συμπληρώσεις, ας βλέπομεν εις
τόν έςωνάρθηκα καί τόν δεύτερον όροφον. Εάν τό
άνατολικόν τμήμα του ναοΰ ήτο τελείως περατωμέ-
νον, δύσκολον είνε^νά παραδεχθώμεν, ότι τά γείσα
του, αί γωνίαι καΐοί θόλοιτών πλαγίων κλιτών θά
άφηροΟντο, ίνα κατασκευασθώσιν έκ νέου Ιτά τη,
βάσει τοΟ δυτικού τρόπου. Διά τούτο είνε πιθανώ-
τατον, ό'τι διαρκούσης εισέτι της κατασκευής τοΟ
άνατολικοΟ, τοΟ βυζαντινοί) δηλονότι τμήματος,
έπήλθε γεγονός τοιούτον, όπερ επέβαλε τήν άλλα-
γήν τοΟ τρόπου διά τά περαιτέρω έργα. Τό δέ γε-
γονός τοΰτο, αν κρίνωμεν έκ τοΟ ρυθμοΟ τών εκτε-
λεσθέντων έργων, πρέπει νά είνε ή ύπα τών Φράγ-
κων κατάκτησις της Πελοποννήσου
Ώς γνωστόν κατά τήν μεγάλην άναστάτωσιν,
ήτις έπήλθε λόγω της Φραγκικής επιδρομής, πολ-
λα'ι ορθόδοξοι μοναί ήρημώθησαν, τών μοναχών·
είτε τραπέντων εις φυγήν έκ φόβου, είτε έξωσθέν-
17 11 24
λινδρ
ΑΕ 192
58: Ύδρορρόη εκ τον ανω όρόφον τον νάρΰηκος.
Χρονολογία κατασκευής ιών δύο τμημάτων
τον ναοΰ.
Τά δύο τμήματα του ναοΟ, άτινα εξητάσαμεν,
δέν άνήκουσι προφανώς εις τήν αύτήν περίοδον,
άλλα κατεσκευάσθησαν το εν μετά τέ άλλο. Πρώ-
τον βεβαίως έκτίσθη το άνατολικόν, περιλαμβάνον
το ιερόν, τον κυρίως ναόν καΐ τόν έσωνάρθηκα,
είτα δέ το δυτικόν, μέ τον έςωνάρθηκα καΐ τους
άνω όράφους Ή μεταξύ τών δύο τούτων τμημά-
των διαχωριστική γραμμή είνε σαφέστατη κατά
τήν συνένωσιν της παραστάδος τοΟ έξωνάρθηκος
προς τον όπισθεν τοϊχον. Ή κατασκευή τοΟ νεω-
τέρου τμήματος εΐνε βέβαιον οτι επέβαλε και τήν
άλλαγήν τοΟ άρχικοΟ σχεδίου, δσον άφορα τον νάρ-
θηκα. Πράγματι, ώς εΐδομεν, το παράθυρον τοϋ
έσωνάρθηκος είχε κατασκευασθή άρχικώς πολύ
ύψηλότερον' ή άντυξ του έφθανε μέχρι του ύψους
της πώρινης ζώνης, ήτις έσχημάτιζετο γεϊσον τών
πλαγίων κλιτών, ώς δεικνύουσι σαφώς τά κατα-
λειφθέντα μετά το γέμισμα ίχνη της παλαιάς άν-
τυγος έπί της νοτιάς (είκ. 31) και της βορείου
πλευράς (είκ. 29.) Ό νάρθηξ λοιπόν του άρχι-
κοΟ ναου προωρίζετο νά είνε μονώροφος και υψη-
λότερος τών κλιτών. Πώς δε ήτο διαμεμορφωμένη
ή στέγη του δεν γνωρίζομεν ασφαλώς, άλλ αν
κρίνωμεν έξ άναλόγων παραδειγμάτων ναών, εχόν-
των έν μονόλοβον ύψηλόν. παράθυρον κατά τάς
πλευράς τοΟ νάρθηκος,Οά πάραδεχΟώμεν,δτι ή στέ-
γη του ήτο μονοκλινής μέ τήν κλίσιν άπ' ανα-
τολών προς δυσμάς, ώς εις πολλάς άλλας βασι-
λικάς. Το δε μεσαϊον τμήμα της προσόψεως του,
κατ' άναλογίαν προς τους άργολικούς ναούς, προς
ους μεγάλας παρουσιάζει ό ναός τών Βλαχερνών
ομοιότητας, θά έφερε πιθανώς ύψηλότερόν τινα κύ-
ον, έγκαρσίως προς τους τών άκρων τμημά-
των βαίνοντα και ισοϋψή ίσως προς τον της στέγης
της σολέας, θάέκοσμεΐτο δέ και διά προστωου, ομοί-
ου προς τά προ τών ιΐλαγίων πλευρών τεθειμενα,
ώς συμβαίνει και εις τήν Άγίαν Μονήν, Μέρμπακα
κτλ. Η παρατιθεμένη άναπαράστασις (είκ. 59)
τοΟ ναοΰ, ώς ούτος θά έσχεδιάσθη νά γίνη κατά
τους βυζαντινούς χρόνους, ανταποκρίνεται προς
τάς τεθείσας προϋποθέσεις.
Έν τούτοις έκ πολλών ενδείξεων άγεται τις
νά πιστεύση, ό'τι το σχέδιον τοΟ άρχικοΟ ναοΟ δεν
είχε προλάβει νά άχθη εις πέρας, ό'τε έπήλθον αί
τροποποιήσεις και συμπληρώσεις, ας βλέπομεν εις
τόν έςωνάρθηκα καί τόν δεύτερον όροφον. Εάν τό
άνατολικόν τμήμα του ναοΰ ήτο τελείως περατωμέ-
νον, δύσκολον είνε^νά παραδεχθώμεν, ότι τά γείσα
του, αί γωνίαι καΐοί θόλοιτών πλαγίων κλιτών θά
άφηροΟντο, ίνα κατασκευασθώσιν έκ νέου Ιτά τη,
βάσει τοΟ δυτικού τρόπου. Διά τούτο είνε πιθανώ-
τατον, ό'τι διαρκούσης εισέτι της κατασκευής τοΟ
άνατολικοΟ, τοΟ βυζαντινοί) δηλονότι τμήματος,
έπήλθε γεγονός τοιούτον, όπερ επέβαλε τήν άλλα-
γήν τοΟ τρόπου διά τά περαιτέρω έργα. Τό δέ γε-
γονός τοΰτο, αν κρίνωμεν έκ τοΟ ρυθμοΟ τών εκτε-
λεσθέντων έργων, πρέπει νά είνε ή ύπα τών Φράγ-
κων κατάκτησις της Πελοποννήσου
Ώς γνωστόν κατά τήν μεγάλην άναστάτωσιν,
ήτις έπήλθε λόγω της Φραγκικής επιδρομής, πολ-
λα'ι ορθόδοξοι μοναί ήρημώθησαν, τών μοναχών·
είτε τραπέντων εις φυγήν έκ φόβου, είτε έξωσθέν-
17 11 24
λινδρ