DOI Artikel:
Sōtēriu, Geōrgios A.: O en Thēbais Byzantinos naos Grēgoriou tou Theologou
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14363#0019
Α Ε 1924
Ό εν Θήβαις ναός Γρηγορίου τοϋ Θεολόγου
9
χρόνου της κτίσεως τοϋ ναοϋ, διότι και τό δάπεδον αύτοΰ ευρίσκεται ε'ις το αύτο ΰψος
προς τον ναόν
Τουναντίον οί τέσσαρες τάφοι, οϊτινες ευρέθησαν εις άλλο διαμέρισμα προς ανατολάς
τοϋ πρώτου και κατά μήκος της νοτίας πλευράς τοϋ ναοϋ, ώς έχοντες δάπεδον ίκανώς
ύψηλότερον, είναι προφανώς μεταγενέστεροι-τρεις έκ τούτων είναι υπόγειοι διά μαρμάρινων
πλακών έκτισμένοι, ό δε άλλος υπέρ την γήνδιά πωρόλιθων (βλ. είκ. 11). Κατά τάς άνασκα-
φάς άνευρέθησαν και τμήματα έκ τουρκικών επιτύμβιων πλακών, εξ ου φαίνεται πιθανόν
ότι τό βυζαντινόν κτίσμα έχρησιμοποιήθη κατά τους τουρκικούς χρόνους ώς τζαμίον, τοϋτο
δε δύναται νά εξήγηση και τάς πολλάς αύτοϋ μετατροπάς, άς άνεφέραμεν ανωτέρου.
12. Μαρμάρινη σαρκοφάγος άνενρεϋείοα νοτίως τον ναΰδριον (οχέδ. Α. ΞνγγοπονΧον).
Τό ούτως άνευρεθέν ναΰδριον τοϋ 9ου αιώνος προβάλλει ε'ις ημάς ώς λαμπρόν
δείγμα ηγεμονικού παρεκκλησίου βυζαντινών χρόνοον και δύναται νά παράσχη ίδέαν τινά
τών παραδιδομένων παρεκκλησίων των ανακτόρων τοϋ Βυζαντίου ·, μίμησις τών οποίων
πιθανώτατα είναι και τό ναΰδριον τοϋτο Γρηγορίου τοϋ Θεολόγου, τό κτισθέν εν θήβαις
υπό τοϋ βασιλικού κανδιδάτου Βασιλείου πορά τό Ίδιαίτερον ϊσως μέγαρον αύτοϋ·
τοϋτο μάλιστα άφήκε νά ύποτεθη ή δεξιά τοϋ μεταγενεστέρου νάρθηκος και παρά την όδύν
άνεύρεσις αρχαίου κτίσματος, έφ' ου πιθανώτατα εΐχε τό βυζαντινόν μέγαρον θεμελιωθή
(πρβλ. κάτοψιν είκ. 4).
"Ενεκα της άσφαλοϋς χρονολογίας τοϋ βυζαντινού τούτου ναϋδρίου τών Θηβών
νομίζομεν, ΰτι πρέπει νά δοθη ιδιάζουσα σημασία εις την διάταξιν και τύν άρχιτεκτο-
νικόν του καθόλου τύπον.
Τό μεσαιωνικόν μνημείον τών Θηβών ανάγεται εις τον άρχιτεκτονικόν τύπον της
ανατολικής μονοκλίτου ύολωτής Βασιλικής, της έχουσης μακράς και στενάς τάς διαστάσεις.
Ώς είναι γνωστόν, δ τύπος ούτος πατρίδα έχει την Μεσοποταμίαν, ένθα εμφανί-
ζεται από τοϋ 5ου αιώνος, εξελισσόμενος και πλουτιζόμενος δι' ό/ψιδωμάτων ή τυφλών
1 Είναι γνωστόν, οτι έλλείπουσιν ακριβείς περίγραφα! του. Φανταστικήν άποκατάστασιν τών παρεκκλησίων τού-
της αρχιτεκτονικής διατάξεως τών πολυτελών παρεκκλη- των έπεχείρησεν ό ΕβθΓ8θΙ<:1 (1,6 βΓβηϋ ραΐίΐϊδ άβ Οοη-
σίων τοϋ Παλατιού Κωνσταντινουπόλεως τών μνημονευο- δΐίΐηΐϊηορίβ, Ρ3ΓΪ8, 1910. βλ. εις τόν έν τέλει πίνακα
μένων υπό τών βυζαντινών συγγραφέων και ιδίως υπό τοϋ σχήματα παρεκκλησίων Δάφνης" .τρβλ. και Ε άβ Ββγίϊθ.
Πορφυρογεννήτου έν τώ «περί βασιλείου τάξεως > έργω Ι,Ίΐ3ΐ>ΐΐ3ΐϊοη 1)γζ3ΐιΙίηο, Ρ3Π8. 1902, σελ. 99, 107 κ. αλλ.
2
Ό εν Θήβαις ναός Γρηγορίου τοϋ Θεολόγου
9
χρόνου της κτίσεως τοϋ ναοϋ, διότι και τό δάπεδον αύτοΰ ευρίσκεται ε'ις το αύτο ΰψος
προς τον ναόν
Τουναντίον οί τέσσαρες τάφοι, οϊτινες ευρέθησαν εις άλλο διαμέρισμα προς ανατολάς
τοϋ πρώτου και κατά μήκος της νοτίας πλευράς τοϋ ναοϋ, ώς έχοντες δάπεδον ίκανώς
ύψηλότερον, είναι προφανώς μεταγενέστεροι-τρεις έκ τούτων είναι υπόγειοι διά μαρμάρινων
πλακών έκτισμένοι, ό δε άλλος υπέρ την γήνδιά πωρόλιθων (βλ. είκ. 11). Κατά τάς άνασκα-
φάς άνευρέθησαν και τμήματα έκ τουρκικών επιτύμβιων πλακών, εξ ου φαίνεται πιθανόν
ότι τό βυζαντινόν κτίσμα έχρησιμοποιήθη κατά τους τουρκικούς χρόνους ώς τζαμίον, τοϋτο
δε δύναται νά εξήγηση και τάς πολλάς αύτοϋ μετατροπάς, άς άνεφέραμεν ανωτέρου.
12. Μαρμάρινη σαρκοφάγος άνενρεϋείοα νοτίως τον ναΰδριον (οχέδ. Α. ΞνγγοπονΧον).
Τό ούτως άνευρεθέν ναΰδριον τοϋ 9ου αιώνος προβάλλει ε'ις ημάς ώς λαμπρόν
δείγμα ηγεμονικού παρεκκλησίου βυζαντινών χρόνοον και δύναται νά παράσχη ίδέαν τινά
τών παραδιδομένων παρεκκλησίων των ανακτόρων τοϋ Βυζαντίου ·, μίμησις τών οποίων
πιθανώτατα είναι και τό ναΰδριον τοϋτο Γρηγορίου τοϋ Θεολόγου, τό κτισθέν εν θήβαις
υπό τοϋ βασιλικού κανδιδάτου Βασιλείου πορά τό Ίδιαίτερον ϊσως μέγαρον αύτοϋ·
τοϋτο μάλιστα άφήκε νά ύποτεθη ή δεξιά τοϋ μεταγενεστέρου νάρθηκος και παρά την όδύν
άνεύρεσις αρχαίου κτίσματος, έφ' ου πιθανώτατα εΐχε τό βυζαντινόν μέγαρον θεμελιωθή
(πρβλ. κάτοψιν είκ. 4).
"Ενεκα της άσφαλοϋς χρονολογίας τοϋ βυζαντινού τούτου ναϋδρίου τών Θηβών
νομίζομεν, ΰτι πρέπει νά δοθη ιδιάζουσα σημασία εις την διάταξιν και τύν άρχιτεκτο-
νικόν του καθόλου τύπον.
Τό μεσαιωνικόν μνημείον τών Θηβών ανάγεται εις τον άρχιτεκτονικόν τύπον της
ανατολικής μονοκλίτου ύολωτής Βασιλικής, της έχουσης μακράς και στενάς τάς διαστάσεις.
Ώς είναι γνωστόν, δ τύπος ούτος πατρίδα έχει την Μεσοποταμίαν, ένθα εμφανί-
ζεται από τοϋ 5ου αιώνος, εξελισσόμενος και πλουτιζόμενος δι' ό/ψιδωμάτων ή τυφλών
1 Είναι γνωστόν, οτι έλλείπουσιν ακριβείς περίγραφα! του. Φανταστικήν άποκατάστασιν τών παρεκκλησίων τού-
της αρχιτεκτονικής διατάξεως τών πολυτελών παρεκκλη- των έπεχείρησεν ό ΕβθΓ8θΙ<:1 (1,6 βΓβηϋ ραΐίΐϊδ άβ Οοη-
σίων τοϋ Παλατιού Κωνσταντινουπόλεως τών μνημονευο- δΐίΐηΐϊηορίβ, Ρ3ΓΪ8, 1910. βλ. εις τόν έν τέλει πίνακα
μένων υπό τών βυζαντινών συγγραφέων και ιδίως υπό τοϋ σχήματα παρεκκλησίων Δάφνης" .τρβλ. και Ε άβ Ββγίϊθ.
Πορφυρογεννήτου έν τώ «περί βασιλείου τάξεως > έργω Ι,Ίΐ3ΐ>ΐΐ3ΐϊοη 1)γζ3ΐιΙίηο, Ρ3Π8. 1902, σελ. 99, 107 κ. αλλ.
2