DOI Artikel:
Sōtēriu, Geōrgios A.: O en Thēbais Byzantinos naos Grēgoriou tou Theologou
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14363#0026
10
Γ. Α. Σωτηρίου
ΑΕ 1924
εν τούτοις διετηρήθη και εις την καθαράν του μορφήν εις την βυζαντινήν διακοσμη-
τικήν 1. Τοιαύτας ριζικός μεταβολάς των ελληνιστικών θεμάτων παρατηροϋμεν κυρίως εις
την κοπτικήν και την άνατολικήν τέχνην καθόλου, 3 εις έπίδρασιν της όποιας οφείλει
και τό ήμέτερον θέμα την μεταβο?^ήν του- τούτο μάλιστα δεικνύει και τό ορθόν εις
σχήμα βέλους φύλ?ιον, χαρακτηριστικόν της ανατολικής τέχνης 3.
Ή σχέσις προς τό παλαιόν θέμα, ήτοι τό έλληνιστικόν άνθέμιον, ήτις έκ πρώτης
όψεως φαίνεται τολμηρά, καταδεικνύεται, όταν παρακολουθήσωμεν τάς παραλλαγάς τοϋ
θέματος τούτου εις έτερα χριστιανικών
χρόνων γλυπτά. Εις τό Βυζαντινόν
Μουσεϊον Αθηνών λ. χ. απόκειται έπι-
στύλιον εις δύο τεμάχια — τό κεντρικόν
τμήμα και εν τών άκρων αύτοϋ (είκ. 24)
— φέρον λυροειδή όμοια προς τό άνευ-
ρεθέν έν Θήβαις άνάγλυφον με τινας
διαφοράς· έ'χομεν δηλαδή ένταϋθα όλι-
γώτερα φύλλα, ό έν τω μέσω κλαδίσκος
24. Τμήματα επιστνλίου τοϋ Βυζαντινού Μουσείου 'Δϋηνών. τθΰ κίΟΟΟΰ εΐναί απλούστερος, κυρίως
δε λείπει τό διαχωρίζον τά λυροειδή
ορθόν φύλλον κισσοϋ. Ή έλλειψις τούτου άφίνει τά δύο ήμίση τοϋ λυροειδοϋς
ν άποτελέσωσι πλήρες φοινικοειδές· οΰτω δ" έκ
πρσ>της όψεως νομίζομεν, ότι έ'χομεν ενώπιον
ημών έναλλαγήν φοινικοειδών και ορθών φύλλων
ήτοι χονδροειδή άπεικόνισιν τοϋ έ?ιληνιστικοϋ άνθε-
μίου' ή έκατέροοθεν μόνον τοϋ σταυρού άρχή καΐ
τό τέλος τοϋ κοσμήματος δεικνύουσιν εις ημάς ότι
ό τεχνίτης ειχεν ύπ' όψει λυροειδή σχέδια, ούχι δέ
πλήρη φοινικοειδή. "Ομοια γλυπτά, αναγόμενα ένεκα
τής τέχνης των εϊς τον 9ον ή καΐ τον 80ν ακόμη αιώνα
εύρίσκομεν καΐ εις άλλα μέρη τής Ελλάδος· ένταϋθα
προσάγομεν,νέτερα έπιστύλια έκ τέμπλου, ευρισκό-
μενα έν Χαλκίδι (είκ. 25) και έχοντα διάκοσμον
όμοιον προς τον τής είκ. 24 4.
25. 1 Ε'Λίοτϋλια έκ ιιαοιιαοίνοιν βυζαντινών ί £ ^ - η /
, , - „τ > ν , Ιην σχεσιν ηοη των διακοσμητικών θεμάτων
τέμπλων του Μοναειον Λα/.χιοος, ' 11 Γ
των προς τό έλληνιστικόν άνθέμιον αντιλαμβανό-
μεθα, όταν παραβάλλωμεν ταύτα προς άλλα παλαιοχριστιανικά έπιστύλια τοϋ 5ου ή και
τοϋ 4ου πιθανώς αιώνος, ως εΐνε έπιστύλιον τού Βυζαντινού Μουσείου (είκ. 26)5 κοσμού-
1 Βλ. Γ. Σοηηρίου, Όδηγός τοϋ Βυζαντινού Μουσείου Πίν. XXII.
πίν. 3 και σελ. 9,25 κ. έ. πρβλ, και δείγματα παλαιό- 3 λνιιΙΓί, ΑΙίοΙίΓ. ΚυΠδί, ε. ά. σελ. 206.
'/οιστιανικής εποχής έν δίζι^'^ΟΛνδΙίϊ, Καισαριανή, ΑΕ. 4 Πρβλ. Ν. Γιαννόπουλον, έν ΔΧΑΕ. Τόμ. Β'. τεϋ-
1902, σελ. 82 κ. έ. είκ. 10-20 χος 3/4 (1924) σελ. 99 και 112.
2 Πρβ. λνιιΙΓί, ΑΙΙοΙιγ. ιιιΐ(1 ϊ>γζ. ΚιιιΐΒί, ΒογΙϊπ, 1913. 5 Βλ. Όδηγόν Βυζαντινού Μουσείου, ε. ά. σελ. 17·
σελ. 271 κ. αλλ. Βλέπε και παραδείγματα έκ Μεσοποταμίας πρβλ. και ΑΕ. 1917, σελ. 74 (Λ. Ξυγγοπούλου, Έπιπε-
έν 8ίζι·γ£0νν'5ΐπ, Αιηκία, έ. ά. σ. 250 είκ. 178, 186 και δογλυφία).
4 1 20
•V· :- "'ι ': ■ , ·λ· ·';-^'-,. -,.
Γ. Α. Σωτηρίου
ΑΕ 1924
εν τούτοις διετηρήθη και εις την καθαράν του μορφήν εις την βυζαντινήν διακοσμη-
τικήν 1. Τοιαύτας ριζικός μεταβολάς των ελληνιστικών θεμάτων παρατηροϋμεν κυρίως εις
την κοπτικήν και την άνατολικήν τέχνην καθόλου, 3 εις έπίδρασιν της όποιας οφείλει
και τό ήμέτερον θέμα την μεταβο?^ήν του- τούτο μάλιστα δεικνύει και τό ορθόν εις
σχήμα βέλους φύλ?ιον, χαρακτηριστικόν της ανατολικής τέχνης 3.
Ή σχέσις προς τό παλαιόν θέμα, ήτοι τό έλληνιστικόν άνθέμιον, ήτις έκ πρώτης
όψεως φαίνεται τολμηρά, καταδεικνύεται, όταν παρακολουθήσωμεν τάς παραλλαγάς τοϋ
θέματος τούτου εις έτερα χριστιανικών
χρόνων γλυπτά. Εις τό Βυζαντινόν
Μουσεϊον Αθηνών λ. χ. απόκειται έπι-
στύλιον εις δύο τεμάχια — τό κεντρικόν
τμήμα και εν τών άκρων αύτοϋ (είκ. 24)
— φέρον λυροειδή όμοια προς τό άνευ-
ρεθέν έν Θήβαις άνάγλυφον με τινας
διαφοράς· έ'χομεν δηλαδή ένταϋθα όλι-
γώτερα φύλλα, ό έν τω μέσω κλαδίσκος
24. Τμήματα επιστνλίου τοϋ Βυζαντινού Μουσείου 'Δϋηνών. τθΰ κίΟΟΟΰ εΐναί απλούστερος, κυρίως
δε λείπει τό διαχωρίζον τά λυροειδή
ορθόν φύλλον κισσοϋ. Ή έλλειψις τούτου άφίνει τά δύο ήμίση τοϋ λυροειδοϋς
ν άποτελέσωσι πλήρες φοινικοειδές· οΰτω δ" έκ
πρσ>της όψεως νομίζομεν, ότι έ'χομεν ενώπιον
ημών έναλλαγήν φοινικοειδών και ορθών φύλλων
ήτοι χονδροειδή άπεικόνισιν τοϋ έ?ιληνιστικοϋ άνθε-
μίου' ή έκατέροοθεν μόνον τοϋ σταυρού άρχή καΐ
τό τέλος τοϋ κοσμήματος δεικνύουσιν εις ημάς ότι
ό τεχνίτης ειχεν ύπ' όψει λυροειδή σχέδια, ούχι δέ
πλήρη φοινικοειδή. "Ομοια γλυπτά, αναγόμενα ένεκα
τής τέχνης των εϊς τον 9ον ή καΐ τον 80ν ακόμη αιώνα
εύρίσκομεν καΐ εις άλλα μέρη τής Ελλάδος· ένταϋθα
προσάγομεν,νέτερα έπιστύλια έκ τέμπλου, ευρισκό-
μενα έν Χαλκίδι (είκ. 25) και έχοντα διάκοσμον
όμοιον προς τον τής είκ. 24 4.
25. 1 Ε'Λίοτϋλια έκ ιιαοιιαοίνοιν βυζαντινών ί £ ^ - η /
, , - „τ > ν , Ιην σχεσιν ηοη των διακοσμητικών θεμάτων
τέμπλων του Μοναειον Λα/.χιοος, ' 11 Γ
των προς τό έλληνιστικόν άνθέμιον αντιλαμβανό-
μεθα, όταν παραβάλλωμεν ταύτα προς άλλα παλαιοχριστιανικά έπιστύλια τοϋ 5ου ή και
τοϋ 4ου πιθανώς αιώνος, ως εΐνε έπιστύλιον τού Βυζαντινού Μουσείου (είκ. 26)5 κοσμού-
1 Βλ. Γ. Σοηηρίου, Όδηγός τοϋ Βυζαντινού Μουσείου Πίν. XXII.
πίν. 3 και σελ. 9,25 κ. έ. πρβλ, και δείγματα παλαιό- 3 λνιιΙΓί, ΑΙίοΙίΓ. ΚυΠδί, ε. ά. σελ. 206.
'/οιστιανικής εποχής έν δίζι^'^ΟΛνδΙίϊ, Καισαριανή, ΑΕ. 4 Πρβλ. Ν. Γιαννόπουλον, έν ΔΧΑΕ. Τόμ. Β'. τεϋ-
1902, σελ. 82 κ. έ. είκ. 10-20 χος 3/4 (1924) σελ. 99 και 112.
2 Πρβ. λνιιΙΓί, ΑΙΙοΙιγ. ιιιΐ(1 ϊ>γζ. ΚιιιΐΒί, ΒογΙϊπ, 1913. 5 Βλ. Όδηγόν Βυζαντινού Μουσείου, ε. ά. σελ. 17·
σελ. 271 κ. αλλ. Βλέπε και παραδείγματα έκ Μεσοποταμίας πρβλ. και ΑΕ. 1917, σελ. 74 (Λ. Ξυγγοπούλου, Έπιπε-
έν 8ίζι·γ£0νν'5ΐπ, Αιηκία, έ. ά. σ. 250 είκ. 178, 186 και δογλυφία).
4 1 20
•V· :- "'ι ': ■ , ·λ· ·';-^'-,. -,.