DOI Artikel:
Euangelidēs, Dēmētrios E.: Epitymbioi stēlai tēs Samou
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14363#0077
Α Ε 1924
Επιτύμβιοι στηλαι της Σάμου
67
ανθρωπινής μορφής εις τάς γενικάς αύτής γραμμάς. Τοιαύτας στήλας είχεν ύπ' όψει ύ
Όμηρος κατά την παρατήρησιν τοϋ Οι·α§Θΐκ1οι·£Ε (έ'νΟ. άν. σελ. 111 σημ. 89) λέγων Ν 437
«ώς τε στήλη ή δένδρεον ύψιπέτηλον»· (πρβ. και ΟοΙΠ^ηοπ, Ι^θδ δίαιιιβδ £αη0Γ&ίΓθ8 σ. 2)·
Ή πλάξ αΰτη έδήλου τον τόπον της κατοικίας τοϋ νεκρού, τό «εδος» αΰτοΰ, ώς φαίνεται
εκ της μορφής των στηλών Νεανδρίας (πρβ. ^νβίοΙίβιΊ, ϋβΓ Ββθίβηνοοβΐ σ. !)). Έν αύτή
-δέ ταύτη τη μορφή αύτής ή στήλη ήτο και δρος, άλλα δεν νομίζω δτι ήτο συγχρόνως καΐ
«.θύρα καΐ ιερός κίων και δένδρον ζωής και άναπαυτήριον τής ψυχής», ώς θέλει ό Ρ. Ι,.
Οοαοΐιοιιιΐ, (Εβν. ΑγοΙι. 1923 II σ. 237), μόνον δέ αναλόγως τής μορ-
φής, ην εκάστοτε είχε τό έπιτύμβιον σήμα, έσυμβόλιζε την άντίστοι-
χον εννοιαν.
Αλλά, όπως πολλά άλλα πράγματα, ουτω καΐτήν στήλην οφεί-
λει ή Ελλάς ε'ις την 'Λνατολήν και δή είς την Μεσοποταμίαν, όπου
άρχαιόταταεχομεν έν χρήσει την στήλην. Έν Άσσούρ έχουσιν ευρεθή
σειραι ολόκληροι στηλών ίκανώς υψηλών από δύο μέχρι τεσσάρων
μέτρων, εχουσαι συνήθως άπεστρογγυλωμένον τό άνω μέρος και άνή-
κουσαι εις την δευτέραν π. Χ. χιλιετηρίδα. Μία τών στηλών τούτων
έχει σχήμα οκταγώνου κίονος μετ' επιπέδων ραΟδώσεων και λήγει
άνω είς έπίστεψιν φέρουσαν φυτικά θέματα (Γδ. Αι·ο1ι. Απζ. 1913 σ. 79
ΑικΙγ&θ· πρ6. και ΜϊΙί. ύ«Γ άΘυΙδοΙιβη Οποηί Οθδβΐΐδοΐΐδίι Νο 42 σελ.
50). Δεν έ'χω δυστυχώς εικόνα τής άνω περιγραφείσης στήλης, άλλ'
ή έν 01ΐ0Γ3ίΐΙ)3ά ευρεθείσα (είκ· 7-=Ρβιτοι βί Οίπρϊβζ, Ηϊβιοϊγθ άο
Γ&γΙ, II είκ. 110) έχει ίδιαιτέραν σημασίαν. Είναι τετράγωνος μέ
άποκεκομμένας τάς γωνίας στΰλος μετά ραβδώσεων και στέιρεται άνω
υπό ελίκων αντιθετικών, έξ ών εξέρχεται άνθέμιον. Ή στήλη αΰτη
είναι ύ πρόδρομος τών Ιωνικών άνθεμωτών στηλών. Άλλ' οί "Ελλη-
νες παραλαβόντες τήν μορφήν διεμόρφωσαν αύτην είς ποικίλους
τύπους, ών άλλοι μεν έκράτησαν μόνον τό γενικόν σχήμα, άλλοι
δέ τήν διακόσμησιν ή και αμφότερα, έςελιχθέντα όμως είς θαυμάσια
διακοσμητικά δημιουργήματα.
Τό τετράγώνον σχήμα δυνάμεθα νά είκάσωμεν ότι εΐχον αί
Έρυθραϊαι επιτύμβιοι στηλαι, ών αί επιστέψεις έσώθησαν (Οβδίβι·.
^ΙιγοβΙι 1912Ββϊθ1. σελ. 64 είκ. 50 και 01 και αύτ. 1913 ΒθίόΙ σελ. 57
είκ. 20 και 21). Αύται είναι άνεστραμμέναι κόλουροι πυραμίδες, δη- γ>
λαδή τετράγωνοι λίθοι εύρυνόμενοι προς τά άνω έκ τής τετραγώνου
τομής βάσεως, ένθα προσηριιόζετο ύ κορμός τής στήλης, όστις έπρεπε ^~
νά έχη τήν αυτήν τετράγωνον διαιιόρφωσιν έν τομή. Ή προσθία
επιφάνεια τών στέψεων τούτων σχηματίζει τραπέζιον, όπερ φέρει
άνάγλυπτον διακόσμησιν άντιτιθεμένων διπλών σπειρών, άνθεμίων,
λωτών, άστραγάλου κτλ. ^Αξιοσημείωτος είναι ή έν ΟθΒί.ΙβΙΐΓ. 1913
(ένθ. άν. είκ. 20), ής ή όιακόσμησις έχουσά τιτύ παραφορτωμένον σύγ-
κειται έκ μιας ζώνης ώοειδών φύλλων άνω, άποτελούσης οιονεί στέφον έπίκρανον, και έκ
τής κάτωθεν αύτής επιφανείας, ήτις κοσμείται υπό άλύσεως αστραγάλου και ετέρας ανθέων
Επιτύμβιοι στηλαι της Σάμου
67
ανθρωπινής μορφής εις τάς γενικάς αύτής γραμμάς. Τοιαύτας στήλας είχεν ύπ' όψει ύ
Όμηρος κατά την παρατήρησιν τοϋ Οι·α§Θΐκ1οι·£Ε (έ'νΟ. άν. σελ. 111 σημ. 89) λέγων Ν 437
«ώς τε στήλη ή δένδρεον ύψιπέτηλον»· (πρβ. και ΟοΙΠ^ηοπ, Ι^θδ δίαιιιβδ £αη0Γ&ίΓθ8 σ. 2)·
Ή πλάξ αΰτη έδήλου τον τόπον της κατοικίας τοϋ νεκρού, τό «εδος» αΰτοΰ, ώς φαίνεται
εκ της μορφής των στηλών Νεανδρίας (πρβ. ^νβίοΙίβιΊ, ϋβΓ Ββθίβηνοοβΐ σ. !)). Έν αύτή
-δέ ταύτη τη μορφή αύτής ή στήλη ήτο και δρος, άλλα δεν νομίζω δτι ήτο συγχρόνως καΐ
«.θύρα καΐ ιερός κίων και δένδρον ζωής και άναπαυτήριον τής ψυχής», ώς θέλει ό Ρ. Ι,.
Οοαοΐιοιιιΐ, (Εβν. ΑγοΙι. 1923 II σ. 237), μόνον δέ αναλόγως τής μορ-
φής, ην εκάστοτε είχε τό έπιτύμβιον σήμα, έσυμβόλιζε την άντίστοι-
χον εννοιαν.
Αλλά, όπως πολλά άλλα πράγματα, ουτω καΐτήν στήλην οφεί-
λει ή Ελλάς ε'ις την 'Λνατολήν και δή είς την Μεσοποταμίαν, όπου
άρχαιόταταεχομεν έν χρήσει την στήλην. Έν Άσσούρ έχουσιν ευρεθή
σειραι ολόκληροι στηλών ίκανώς υψηλών από δύο μέχρι τεσσάρων
μέτρων, εχουσαι συνήθως άπεστρογγυλωμένον τό άνω μέρος και άνή-
κουσαι εις την δευτέραν π. Χ. χιλιετηρίδα. Μία τών στηλών τούτων
έχει σχήμα οκταγώνου κίονος μετ' επιπέδων ραΟδώσεων και λήγει
άνω είς έπίστεψιν φέρουσαν φυτικά θέματα (Γδ. Αι·ο1ι. Απζ. 1913 σ. 79
ΑικΙγ&θ· πρ6. και ΜϊΙί. ύ«Γ άΘυΙδοΙιβη Οποηί Οθδβΐΐδοΐΐδίι Νο 42 σελ.
50). Δεν έ'χω δυστυχώς εικόνα τής άνω περιγραφείσης στήλης, άλλ'
ή έν 01ΐ0Γ3ίΐΙ)3ά ευρεθείσα (είκ· 7-=Ρβιτοι βί Οίπρϊβζ, Ηϊβιοϊγθ άο
Γ&γΙ, II είκ. 110) έχει ίδιαιτέραν σημασίαν. Είναι τετράγωνος μέ
άποκεκομμένας τάς γωνίας στΰλος μετά ραβδώσεων και στέιρεται άνω
υπό ελίκων αντιθετικών, έξ ών εξέρχεται άνθέμιον. Ή στήλη αΰτη
είναι ύ πρόδρομος τών Ιωνικών άνθεμωτών στηλών. Άλλ' οί "Ελλη-
νες παραλαβόντες τήν μορφήν διεμόρφωσαν αύτην είς ποικίλους
τύπους, ών άλλοι μεν έκράτησαν μόνον τό γενικόν σχήμα, άλλοι
δέ τήν διακόσμησιν ή και αμφότερα, έςελιχθέντα όμως είς θαυμάσια
διακοσμητικά δημιουργήματα.
Τό τετράγώνον σχήμα δυνάμεθα νά είκάσωμεν ότι εΐχον αί
Έρυθραϊαι επιτύμβιοι στηλαι, ών αί επιστέψεις έσώθησαν (Οβδίβι·.
^ΙιγοβΙι 1912Ββϊθ1. σελ. 64 είκ. 50 και 01 και αύτ. 1913 ΒθίόΙ σελ. 57
είκ. 20 και 21). Αύται είναι άνεστραμμέναι κόλουροι πυραμίδες, δη- γ>
λαδή τετράγωνοι λίθοι εύρυνόμενοι προς τά άνω έκ τής τετραγώνου
τομής βάσεως, ένθα προσηριιόζετο ύ κορμός τής στήλης, όστις έπρεπε ^~
νά έχη τήν αυτήν τετράγωνον διαιιόρφωσιν έν τομή. Ή προσθία
επιφάνεια τών στέψεων τούτων σχηματίζει τραπέζιον, όπερ φέρει
άνάγλυπτον διακόσμησιν άντιτιθεμένων διπλών σπειρών, άνθεμίων,
λωτών, άστραγάλου κτλ. ^Αξιοσημείωτος είναι ή έν ΟθΒί.ΙβΙΐΓ. 1913
(ένθ. άν. είκ. 20), ής ή όιακόσμησις έχουσά τιτύ παραφορτωμένον σύγ-
κειται έκ μιας ζώνης ώοειδών φύλλων άνω, άποτελούσης οιονεί στέφον έπίκρανον, και έκ
τής κάτωθεν αύτής επιφανείας, ήτις κοσμείται υπό άλύσεως αστραγάλου και ετέρας ανθέων