DOI Artikel:
Euangelidēs, Dēmētrios E.: Epitymbioi stēlai tēs Samou
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14363#0080
70
Δημ. Εύαγγελίδον
ΑΕ 1924
αυτώ ν εχουσαι απόλυτον άξίαν άποτελοΰσι την πρώτη ν κυριαρχίαν της ποικιλίας των
φαινομένων. Ή απλούστατη και μάλλον αφηρημένη μορφή είναι ή γραμμή, ταύτης
όέ οί ποικίλοι κανονικοί συνδυασμοί — τά γεωμετρικά σχήματα — είναι ό πρώτος
πυρήν τών διακοσμητικών μορφών, δι' ών ό άνθρωπος καλύπτει τά προς χρήσιν
αυτού σκεύη αρχόμενος από τοΰ Ιδίου σώματος και προσδίδει οϋτω δια τών οιονεί
μαγικών τούτων συμβόλων ιερά ν και άπρόσβλητον αύτοΐς ιδιότητα (^οιτϊπ^θγ, Αθ8ίι·α-
Ιντίοη αηά ΕίηΕΓιΙιΙαη»- σ. 21 έ'ί και ΓΌπηρΓοοίΘΐηβ άβι' 0-οίΠν σ. 14 έξ.· Ρϊβοΐιεθγ. -ΙβΗγο.
1918 σ. 224 πρβ. και Ροϋίίθΐ· Β.Ο.Η. 1917 σ. 265 έξ.). Αί γεωμετρικά! αύται μορφαί,
άς προβάλλει επί τίνος επιφανείας άνευ βάθους άπομονών αύτάς από τοΰ απείρου και
ασύλληπτου χώρου, είναι εντελώς νέα δημιουργήματα, ανεξάρτητα πάσης φυσικής μορφής
και ύπείκουσιν ε'ις ιδίους μορφολογικούς νόμους. Αύται είναι τό κόσμημα, ή πρώτη έ'κ-
φρασις τοΰ καλλιτεχνικού αισθήματος τοΰ ανθρώπου, όπερ δεν εΐναι αποτέλεσμα μιμητικής
τάσεως αυτού, άλλα ψυχική άναγκαιότης θρησκοκαλλιτεχνικής δημιουργίας. Εις τον
•αύτόν κανόνα τής αφαιρέσεως τών γεωμετρικών μορφών υποβάλλονται και τά φυσικά
αντικείμενα (και ή ανθρωπινή μορφή), όταν και ταΰτα είσαχθώσιν εις την διακόσμησιν,
ότε ταΰτα λαμβάνοντα την μορφην τών γενικώς εκ τής άναμνήσεως άπαρτιζόντων την
νοητήν εικόνα στοιχείων μένουσι πάντοτε ύποτεταγμένα είς τον κυρίαρχον κανόνιστικόν
ρυθμόν τής αύστηράς σχηματικής διατυπώσεως.
Τύ πνεύμα τοΰ το τής ΐσοπεδώσεως, όπου ιό άτομον ούδένα ρόλον .παίζει ειμή ως
μέλος μιας μεγάλης (οργανωμένης ομάδος, είναι τύ διαπνέον και τήν όλην κοινωνικοοι-
κονομικών ζωήν τών χρόνων εκείνων, ήτις άποτελεϊ έ'να τών κυριοτέρων παραγόντων
τής διαμορφώσεως τών διαφόρων εκφάνσεων τοΰ πολιτισμού. Μετά τον νομαδικόν και
κυνηγετικόν βίον τοΰ παλαιολιθικού ανθρώπου ακολουθεί ή μονιμότερα πως έγκατάστα-
σις τής νεολιθικής περιόδου, ότε ή κοινωνική κατάστασις λαμβάνει τήν μορφην αγροτι-
κής δημοκρατίας, έν η κύριον γνώρισμα τών ποικίλων κοινωνικών φαινομένων είναι ό
ομαδικός χαρακτήρ. Τό άντίστοιχον συσχετικόν φαινόμενον τής κοινωνικής ταύτης μορ-
φής .έν τή τέχνη είναι τό πρωτογενές κόσμημα, τύ γεωμετρικόν, όπου έ'καστον διακοσμη-
τικόν στοιχεΐον άφηρημένον καθ' εαυτό και άνευ ζωής υπηρετεί άνωτέραν τινά Ίδέαν
τοΰ συνόλου.
Έξ άλλου ή έξαΰλωσις τών φυσικών αντικειμένων, ήτις είναι ίδιον τοΰ πρωτογε-
νούς κοσμήματος, απομακρύνει αυτού πάσαν εννοιαν πραγματικότητος και έξυψοΐ αύτό
είς καθαράν μορφην έχουσαν ιδίαν ύπόστασιν. Και ενταύθα άρχεται τό πεδίον τής τέχνης
καθ' εαυτή ν, ήτις δημιουργεί ούχΐ τόσον διά τήν ούσίαν, όσον δια τήν μορφην χωρίς ν
άποβλέψη βαθμηδόν είς τύ περιεχόμενον. (Και τύ μορφολογίκόν τοΰτο στοιχεΐον εΐναι
τό επικρατούν κατά τά πρώτα (και μάλιστα τά δευτερογενή) στάδια τής τέχνης, ώς κατά
τήν γεωμετρικήν και τήν πρώϊμον άρχαϊκήν περίοδον, ότε ελάχιστοι πλαστικοί ή διακο-
σμητικοί τύποι χρησιμεύουσι προς παράστασιν πλείστων θεμάτων).
Και διά νά έπανέλθωμεν είς τάς άφηρημένας κανονικάς μορφάς, πρέπει νά παρατη-
ρήσωμεν ότι αύται άπαντώσι κατά τάς άρχάς πάσης τέχνης, ής δυνάμεθα οπωσδήποτε νά
παρακολουθήσωμεν. τήν έξέλιξιν. Επειδή δε έν τή ιστορία τής τέχνης πολλάκις γίνεται νέα
ούτως ειπείν, έναρξις αύτής (πρβ. Ροιιΐδβη έν ,ϊβΙτγο. 1906 σ. 186, ΒβοηιΐΗ, Ι.βδ Ιοΐδ βί 1β8
Γγ11ιηιβ8 άβίι-β Γ&Γί, σ. 131, \νδ1ί£1ϊη, Κιιιΐ8ΐ:§Θ8θ1ιΐο1τΙΠο1ΐΘ Οιηιηάϋβ£>'πίίβδ σ. 252) διά δια-
Δημ. Εύαγγελίδον
ΑΕ 1924
αυτώ ν εχουσαι απόλυτον άξίαν άποτελοΰσι την πρώτη ν κυριαρχίαν της ποικιλίας των
φαινομένων. Ή απλούστατη και μάλλον αφηρημένη μορφή είναι ή γραμμή, ταύτης
όέ οί ποικίλοι κανονικοί συνδυασμοί — τά γεωμετρικά σχήματα — είναι ό πρώτος
πυρήν τών διακοσμητικών μορφών, δι' ών ό άνθρωπος καλύπτει τά προς χρήσιν
αυτού σκεύη αρχόμενος από τοΰ Ιδίου σώματος και προσδίδει οϋτω δια τών οιονεί
μαγικών τούτων συμβόλων ιερά ν και άπρόσβλητον αύτοΐς ιδιότητα (^οιτϊπ^θγ, Αθ8ίι·α-
Ιντίοη αηά ΕίηΕΓιΙιΙαη»- σ. 21 έ'ί και ΓΌπηρΓοοίΘΐηβ άβι' 0-οίΠν σ. 14 έξ.· Ρϊβοΐιεθγ. -ΙβΗγο.
1918 σ. 224 πρβ. και Ροϋίίθΐ· Β.Ο.Η. 1917 σ. 265 έξ.). Αί γεωμετρικά! αύται μορφαί,
άς προβάλλει επί τίνος επιφανείας άνευ βάθους άπομονών αύτάς από τοΰ απείρου και
ασύλληπτου χώρου, είναι εντελώς νέα δημιουργήματα, ανεξάρτητα πάσης φυσικής μορφής
και ύπείκουσιν ε'ις ιδίους μορφολογικούς νόμους. Αύται είναι τό κόσμημα, ή πρώτη έ'κ-
φρασις τοΰ καλλιτεχνικού αισθήματος τοΰ ανθρώπου, όπερ δεν εΐναι αποτέλεσμα μιμητικής
τάσεως αυτού, άλλα ψυχική άναγκαιότης θρησκοκαλλιτεχνικής δημιουργίας. Εις τον
•αύτόν κανόνα τής αφαιρέσεως τών γεωμετρικών μορφών υποβάλλονται και τά φυσικά
αντικείμενα (και ή ανθρωπινή μορφή), όταν και ταΰτα είσαχθώσιν εις την διακόσμησιν,
ότε ταΰτα λαμβάνοντα την μορφην τών γενικώς εκ τής άναμνήσεως άπαρτιζόντων την
νοητήν εικόνα στοιχείων μένουσι πάντοτε ύποτεταγμένα είς τον κυρίαρχον κανόνιστικόν
ρυθμόν τής αύστηράς σχηματικής διατυπώσεως.
Τύ πνεύμα τοΰ το τής ΐσοπεδώσεως, όπου ιό άτομον ούδένα ρόλον .παίζει ειμή ως
μέλος μιας μεγάλης (οργανωμένης ομάδος, είναι τύ διαπνέον και τήν όλην κοινωνικοοι-
κονομικών ζωήν τών χρόνων εκείνων, ήτις άποτελεϊ έ'να τών κυριοτέρων παραγόντων
τής διαμορφώσεως τών διαφόρων εκφάνσεων τοΰ πολιτισμού. Μετά τον νομαδικόν και
κυνηγετικόν βίον τοΰ παλαιολιθικού ανθρώπου ακολουθεί ή μονιμότερα πως έγκατάστα-
σις τής νεολιθικής περιόδου, ότε ή κοινωνική κατάστασις λαμβάνει τήν μορφην αγροτι-
κής δημοκρατίας, έν η κύριον γνώρισμα τών ποικίλων κοινωνικών φαινομένων είναι ό
ομαδικός χαρακτήρ. Τό άντίστοιχον συσχετικόν φαινόμενον τής κοινωνικής ταύτης μορ-
φής .έν τή τέχνη είναι τό πρωτογενές κόσμημα, τύ γεωμετρικόν, όπου έ'καστον διακοσμη-
τικόν στοιχεΐον άφηρημένον καθ' εαυτό και άνευ ζωής υπηρετεί άνωτέραν τινά Ίδέαν
τοΰ συνόλου.
Έξ άλλου ή έξαΰλωσις τών φυσικών αντικειμένων, ήτις είναι ίδιον τοΰ πρωτογε-
νούς κοσμήματος, απομακρύνει αυτού πάσαν εννοιαν πραγματικότητος και έξυψοΐ αύτό
είς καθαράν μορφην έχουσαν ιδίαν ύπόστασιν. Και ενταύθα άρχεται τό πεδίον τής τέχνης
καθ' εαυτή ν, ήτις δημιουργεί ούχΐ τόσον διά τήν ούσίαν, όσον δια τήν μορφην χωρίς ν
άποβλέψη βαθμηδόν είς τύ περιεχόμενον. (Και τύ μορφολογίκόν τοΰτο στοιχεΐον εΐναι
τό επικρατούν κατά τά πρώτα (και μάλιστα τά δευτερογενή) στάδια τής τέχνης, ώς κατά
τήν γεωμετρικήν και τήν πρώϊμον άρχαϊκήν περίοδον, ότε ελάχιστοι πλαστικοί ή διακο-
σμητικοί τύποι χρησιμεύουσι προς παράστασιν πλείστων θεμάτων).
Και διά νά έπανέλθωμεν είς τάς άφηρημένας κανονικάς μορφάς, πρέπει νά παρατη-
ρήσωμεν ότι αύται άπαντώσι κατά τάς άρχάς πάσης τέχνης, ής δυνάμεθα οπωσδήποτε νά
παρακολουθήσωμεν. τήν έξέλιξιν. Επειδή δε έν τή ιστορία τής τέχνης πολλάκις γίνεται νέα
ούτως ειπείν, έναρξις αύτής (πρβ. Ροιιΐδβη έν ,ϊβΙτγο. 1906 σ. 186, ΒβοηιΐΗ, Ι.βδ Ιοΐδ βί 1β8
Γγ11ιηιβ8 άβίι-β Γ&Γί, σ. 131, \νδ1ί£1ϊη, Κιιιΐ8ΐ:§Θ8θ1ιΐο1τΙΠο1ΐΘ Οιηιηάϋβ£>'πίίβδ σ. 252) διά δια-