DOI Artikel:
Euangelidēs, Dēmētrios E.: Epitymbioi stēlai tēs Samou
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14363#0081
ΑΕ 1924
Επιτύμβιοι στήλαι της Σάμου
71
φόρους ιστορικούς λόγους ή και δια λόγους εσωτερικής εξελίξεως τοϋ ρυθμοΰ ακολουθού-
σης πάντοτε τό γενικόν πνεΰμα της εποχής, κατά την πρώτην περίοδον των εκάστοτε άρχων
της τέχνης αυτη έκδηλοϋται δια γεωμετρικών μορφών. Σημειωτέον δτι κατά την εκάστοτε
νέαν έναρξιν τέχνης αί καλλιτεχνικά! μορφαΐ δεν όμοιάζουσιν εντελώς προς τάς της προη-
γουμένης ειμή μόνον κατά τον στοιχειώδη μορφολογικύν ρυθμόν, διότι είναι δυνατόν νά
διαφέρωσι κατά. τον πλοϋτον των θεμάτων π. χ. ή κατά την τελειότητα της τεχνικής κ.τ.λ-
Έν τούτοις ό θεμελιάιδης ρυθμός δ άντιπροσωπεύων την βαθυτέραν και δημιουργικήν βού-
λησιν — ή άφαίρεσις, ή γεωμετρικότης—εΐναι πάντοτε ύ αύτός. Παράβαλε την προελληνικήν
γεωμετρικήν διακοσμητικήν και πάλιν την κυρίως γεωμετρικήν Έλληνικήν. Κατά ταύτην
μάλιστα ή Ελληνική τέχνη και τάς Ιδίας αύτη νέας μορφάς και τάς κληρονομηθείσας υπο-
βάλλει εις τον αυτόν καλλιτεχνικόν νόμον τής άφαιρέσειος.
Άλλά βαθμηδόν ή σχέσις τοϋ άνθρωπου πρύς τον έξωτερικόν κόσμον γίνεται στενω-
τέρα, ή σύγχυσις έκ τής ποικιλίας των φαινομένων υποχωρεί εί; την έκ τής συχνής επαφής
σχετικήν γνωριμίαν, τό ένστικτον υποσκελίζει ή διάνοια. Ό άνθρωπος βυθίζεται είς αυτήν
την φύσιν, λαμβάνει μείζονα έπίγνωσιν έαυτοϋ και των πέριξ και άντι τοΰ φόβου, δν ήσθά-
νετο πρότερον, βλέπει νΰν σφριγώσαν ζωήν, κίνησιν. Βεβαίως και κοινωνικοί λόγοι συντε-
λοΰσι τά μέγιστα εις την έξέλιξιν ταύτην, ώς και ιστορικοί, δηλ. έδραίωσις σταθεράς τάξεως
πραγμάτων, άνάπτυξις οικονομικής δράσείος καΐ ευημερίας, επικοινωνία συχνή προς άλλους
λαούς κλπ. Αί νέαι αύται άναπτυσσύμεναι ψυχικαι άνάγκαι δημιουργοϋσιν ανάλογους καλλι-
τεχνικούς τρόπους, σχηματίζουσι καλλιτεχνικήν βούλησιν έμφυσώσαν νέχχν πνοήν ε'ις τός πα-
λαιάς μορφάς ή διαμορφοΰσαν και προσαρμόζουσανκαταλλήλως τάς άλλοθεν προσ?αχμβανο-
μένας. Τοϋτο εΐναι τό δεύτερον στάδιον τής έξελίξεοκ των διακοσμητικών μορφών Μετά
την γεωμετρικήν περίοδον ή Ελληνική τέχνη δεν εγκαταλείπει βεβαίως αμέσως τάς κτη-
θείσας αφηρημένος μορφάς, ούδέ Οά λησμονήση ποτέ την αρχήν τής σχηματικής και ουχί
φυσιομιμητικής δημιουργίας (πρβ. Ιιδννν, 13Ίβ Ν&ίιΠΎτίθάθΓ^ίΐΟθ ϊιι άθΓ ϋΙιβΓβη "τΐοοίιϊ-
δοΐιβιι Κυιΐ8ΐ σ. ο έ;.), αλλά και δεν αρκείται μόνον είς τοϋτο, εμφυσά νΰν εις τά πρώτα
δημιουργήματά της τούς έκ τής προϊούσης άναπτύξεως τοϋ άνθρωπου κερδηθέντας ζωι-
κούς νόμους, ους αύτύ τό ζωϊκόν του αίσθημα θέλει νά προΰάλη και εξω αύτοϋ ώς
ρυθμικούς νόμους. Ή διακοσμητική του γίνεται άπό αφηρημένης βαθμηδόν εκφρα-
στική, ή δέ φύσις χρησιμεύει ώς μέσον προς τοϋτο. Άντι νά μιμηθή αυτήν, την υπο-
τάσσει εις έ'κφρασιν τής οργανικής ζωής, προσδίδουσα αύτη τοιαύτην μορφήν, ώστε νά
παρέχη την ψευδαίσθησιν ζώντος οργανισμού. Ή νέα αύτη πνοή, ή δι' οργανικής ζωής
έμψύχωσις των μορφών, θά προσδιύση ενα των κυριωτέρων χαρακτήρων είς την Έλλη-
νικήν δ'.ακοσιιητικήν.
Κατά τούς χρόνους τοΰ δημιουργικού ύργασμοΰ τής μεταγεωμετρικής περιόδου τής
Ελληνικής τέχνης τοΰ εβδόμου και τοϋ έκτου αιώνος, ύργασμοΰ έκδηλοοθέντος εις άπαντα τά.
πεδία τής εθνικής δράσεως, ώς παρατηρεί ο \νΠ&ιηο\νίΙζ (δίααΐ αηά Οοδβΐΐδοΐΐδίί άθΓ Οπο-
(:1ιοιΓ-' σ. Η'ό) βλέπομεν βλαστανούσας πάσας σχεδόν τάς καλλιτεχνικός μορφάς, άλλ' έμψυ-
χουμένας υπό τής εννοίας τής ύργανικότητος, ήτις μετά διακυμάνσεων διήκουσα δι' όλης
τής Ελληνικής τέχνης απετέλεσε τύν ρυθμιστήν τής καθ' ώρισμένην γραμμήν εξελίξεως
αύτής χωρίς νά μονιμοποιηθή και άποκρυσταλλωθή αυτί] είς τάς αύτάς μορφάς. Την μάλιστα
άπτήν άπυδει'Ειν τούτου παρέχει τό κόσμημα. Την έξέλιξιν και μετάπλασιν αύτοϋ βλέπομεν-
Επιτύμβιοι στήλαι της Σάμου
71
φόρους ιστορικούς λόγους ή και δια λόγους εσωτερικής εξελίξεως τοϋ ρυθμοΰ ακολουθού-
σης πάντοτε τό γενικόν πνεΰμα της εποχής, κατά την πρώτην περίοδον των εκάστοτε άρχων
της τέχνης αυτη έκδηλοϋται δια γεωμετρικών μορφών. Σημειωτέον δτι κατά την εκάστοτε
νέαν έναρξιν τέχνης αί καλλιτεχνικά! μορφαΐ δεν όμοιάζουσιν εντελώς προς τάς της προη-
γουμένης ειμή μόνον κατά τον στοιχειώδη μορφολογικύν ρυθμόν, διότι είναι δυνατόν νά
διαφέρωσι κατά. τον πλοϋτον των θεμάτων π. χ. ή κατά την τελειότητα της τεχνικής κ.τ.λ-
Έν τούτοις ό θεμελιάιδης ρυθμός δ άντιπροσωπεύων την βαθυτέραν και δημιουργικήν βού-
λησιν — ή άφαίρεσις, ή γεωμετρικότης—εΐναι πάντοτε ύ αύτός. Παράβαλε την προελληνικήν
γεωμετρικήν διακοσμητικήν και πάλιν την κυρίως γεωμετρικήν Έλληνικήν. Κατά ταύτην
μάλιστα ή Ελληνική τέχνη και τάς Ιδίας αύτη νέας μορφάς και τάς κληρονομηθείσας υπο-
βάλλει εις τον αυτόν καλλιτεχνικόν νόμον τής άφαιρέσειος.
Άλλά βαθμηδόν ή σχέσις τοϋ άνθρωπου πρύς τον έξωτερικόν κόσμον γίνεται στενω-
τέρα, ή σύγχυσις έκ τής ποικιλίας των φαινομένων υποχωρεί εί; την έκ τής συχνής επαφής
σχετικήν γνωριμίαν, τό ένστικτον υποσκελίζει ή διάνοια. Ό άνθρωπος βυθίζεται είς αυτήν
την φύσιν, λαμβάνει μείζονα έπίγνωσιν έαυτοϋ και των πέριξ και άντι τοΰ φόβου, δν ήσθά-
νετο πρότερον, βλέπει νΰν σφριγώσαν ζωήν, κίνησιν. Βεβαίως και κοινωνικοί λόγοι συντε-
λοΰσι τά μέγιστα εις την έξέλιξιν ταύτην, ώς και ιστορικοί, δηλ. έδραίωσις σταθεράς τάξεως
πραγμάτων, άνάπτυξις οικονομικής δράσείος καΐ ευημερίας, επικοινωνία συχνή προς άλλους
λαούς κλπ. Αί νέαι αύται άναπτυσσύμεναι ψυχικαι άνάγκαι δημιουργοϋσιν ανάλογους καλλι-
τεχνικούς τρόπους, σχηματίζουσι καλλιτεχνικήν βούλησιν έμφυσώσαν νέχχν πνοήν ε'ις τός πα-
λαιάς μορφάς ή διαμορφοΰσαν και προσαρμόζουσανκαταλλήλως τάς άλλοθεν προσ?αχμβανο-
μένας. Τοϋτο εΐναι τό δεύτερον στάδιον τής έξελίξεοκ των διακοσμητικών μορφών Μετά
την γεωμετρικήν περίοδον ή Ελληνική τέχνη δεν εγκαταλείπει βεβαίως αμέσως τάς κτη-
θείσας αφηρημένος μορφάς, ούδέ Οά λησμονήση ποτέ την αρχήν τής σχηματικής και ουχί
φυσιομιμητικής δημιουργίας (πρβ. Ιιδννν, 13Ίβ Ν&ίιΠΎτίθάθΓ^ίΐΟθ ϊιι άθΓ ϋΙιβΓβη "τΐοοίιϊ-
δοΐιβιι Κυιΐ8ΐ σ. ο έ;.), αλλά και δεν αρκείται μόνον είς τοϋτο, εμφυσά νΰν εις τά πρώτα
δημιουργήματά της τούς έκ τής προϊούσης άναπτύξεως τοϋ άνθρωπου κερδηθέντας ζωι-
κούς νόμους, ους αύτύ τό ζωϊκόν του αίσθημα θέλει νά προΰάλη και εξω αύτοϋ ώς
ρυθμικούς νόμους. Ή διακοσμητική του γίνεται άπό αφηρημένης βαθμηδόν εκφρα-
στική, ή δέ φύσις χρησιμεύει ώς μέσον προς τοϋτο. Άντι νά μιμηθή αυτήν, την υπο-
τάσσει εις έ'κφρασιν τής οργανικής ζωής, προσδίδουσα αύτη τοιαύτην μορφήν, ώστε νά
παρέχη την ψευδαίσθησιν ζώντος οργανισμού. Ή νέα αύτη πνοή, ή δι' οργανικής ζωής
έμψύχωσις των μορφών, θά προσδιύση ενα των κυριωτέρων χαρακτήρων είς την Έλλη-
νικήν δ'.ακοσιιητικήν.
Κατά τούς χρόνους τοΰ δημιουργικού ύργασμοΰ τής μεταγεωμετρικής περιόδου τής
Ελληνικής τέχνης τοΰ εβδόμου και τοϋ έκτου αιώνος, ύργασμοΰ έκδηλοοθέντος εις άπαντα τά.
πεδία τής εθνικής δράσεως, ώς παρατηρεί ο \νΠ&ιηο\νίΙζ (δίααΐ αηά Οοδβΐΐδοΐΐδίί άθΓ Οπο-
(:1ιοιΓ-' σ. Η'ό) βλέπομεν βλαστανούσας πάσας σχεδόν τάς καλλιτεχνικός μορφάς, άλλ' έμψυ-
χουμένας υπό τής εννοίας τής ύργανικότητος, ήτις μετά διακυμάνσεων διήκουσα δι' όλης
τής Ελληνικής τέχνης απετέλεσε τύν ρυθμιστήν τής καθ' ώρισμένην γραμμήν εξελίξεως
αύτής χωρίς νά μονιμοποιηθή και άποκρυσταλλωθή αυτί] είς τάς αύτάς μορφάς. Την μάλιστα
άπτήν άπυδει'Ειν τούτου παρέχει τό κόσμημα. Την έξέλιξιν και μετάπλασιν αύτοϋ βλέπομεν-