DOI Artikel:
Euangelidēs, Dēmētrios E.: Epitymbioi stēlai tēs Samou
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14363#0083
Α Ε 1924
1?>
δύο κυρίως τών συνδυασμών τούτωλ', τάς δίπλας σπείρας μετά τοϋ παραπληρωματικοί) άνθους
και τάς αντιθετικός έλικας μετά έπιστέφοντος καταληκτικού άνθεμίου. Τον πρώτον, όστις
είναι και ή αρχαιότερα μορφή, βλέπομεν έπι πάντων σχεδόν τών άνατολιζόντων ιωνικών
αγγείων. Την δυναμικήν ταύτην μορφήν εύρίσκομεν έπίσης χρησιμοπΟιουμένην καΐείς αρχι-
τεκτονικός άνάγκας, δπου κατ' εξοχήν ή δυνατό νά δώση την ψευδαίσθησιν της όργανικότη-
τος. Γνωστά! είναι αί χυμώδεις έλικες τών κυπριακών έπικράνων, άτινα άσφαλώς θά συνετέ-
λεσαν εις την δίαμόρφωσιν τών αιολικών κιονόκρανων (ί'δ. Βϋΐιΐηΐίΐηη, Ζβΐίβοΐιπίΐ £Γιγ
ΟβΒοΙιίοΙιΙο άβΐ' Αι-οΙιϊΙθΙνΙιΐΓ, 1919 σ .'ί). Έπι τούτων όμως γενικώς δεν δύναται τις νά
άρνηθή τήν έπίδρασιν τών μεσοποταμιακών μορφών (πρ(>. το άσσυριακύν έπίκρανον
ν?0Γζ 8ρϊι·η1ο είκ. 131 προς το αίολικόν κιονόκρανον Β.Μ. 1915 είκ. 1 μέ τάς επαλλή-
λους έλικας, αϊτινες είναι αί πρόδρομοι τών ομοίως διαμεμορφωμένων ιωνικών έπικρά-
νων παραστάδων Α,Μ. 1912 σ. 201-202). Ώς προς τήν έπίδρασιν ταύτην αναφερόμεθα
ούχΐ εις τήν άρχιτεκτονικήν μορφήν τών μεσοποταμιακών μνημείων, ήτις είναι διάφορος,
άλλ' ε'ις τό διακοσμητικόν θέμα, διότι τών αιολικών κιονόκρανων ή αρχιτεκτονική μορφή
εΐναι ή έπιχωριάζουσα έν Μ. Ασία, διατηρηΟεϊσα έν τή λαϊκή τέχνη έπι πολλούς αιώνας,
ήτις τάς άπαξ διά τεχνικούς και πρακτικούς λόγους ευρεθείσας μορφάς κρατεί μέ μικρός επου-
σιώδεις αλλοιώσεις επί μακρότάτον χρόνον. Τοΰτο παρατηρείται έπι τών ξυλίνων κιονοκρά-
νων τών σωζόμενων εν Κουρδιστάν (ΗβΓζίθΙά, Λιη Τογ νοη Αεϊθυ σ 104 είκ. 2."!), ών ή
μορφή είναι αρχαιότατη και άτινα. ώς ορθώς λέγει ο ΗθΓζίθΙά (ένθ. άν. σ. 107), είναι τόσον
παλαιά όσον και ή ξυλοδομία και ή οικία και επομένως είναι γέννημα καθαρόν μικρασιατι-
κόν, προελθόν έκ τοπικών τεχνικών άναγκώνάνευ ούδεμιάς επιδράσεως διακοσμητικών θεμά-
των. Άλλα χαρακτηριστικυν της ελληνικής τέχνης εΐναι τάς ύλικάς αρχιτεκτονικός μορφάς
νά έμψυχώνχι διά της διακοσμήσεως εις οργανικός. Ούτω και ε'ις τήν ανεξαρτήτως έκ
της ξυλοδομίας γεννηθεΐσαν άρχιτεκτονικήν ταύτην μορφήν προσηρμόσθη ή ιδιάζουσα
εκείνη διακόσμησις, ίνα προσδώση αυτή όργανικήν έμφάνισιν. Άλλ' ή προσπάθεια αυτή
δέν επέτυχε τελείως, διότι ή διακόσμησις έμεινεν εξωτερική μή κατορθώσασα νά έν-
σωματωθη καΐ ζωντάνευα]] την τεκτονικήν μορφήν, επί τοΰ κιονοκράνου μάλιστα της
αιολικής Λαρίσης (Κ. Μ. 1915 είκ. 1) κατήντησεν εις καθαρόν διακοσμητικόν παί-
γνιον. Συγγενή διακόσιιησιν παρατηροΰμεν και επί τών παλαιοαττικών κιονοκράνων
Ακροπόλεως;
Ό έτερος τών συνδυασμών τών άντιθετικών ελίκων μετά έπιστέφοντος άνθεμίου
έχρησιμοποιήθη επιτυχώς ώς καταληκτική διακοσμητική μορφή κατ' αρχάς μέν έν τή
μικροτεχνία, εΐτα δέ και άλλαχοϋ. Έπι χαλκών ελασμάτων έπενδυόντων μικρούς στυλί-
σκους έκ φθαρτής ύλης έ'χομεν τοιαύτας μορφάς ώς έξ Ό/ιυμπίας, (Οίνιηρϊα IV σ. 112
αύτ. άρ. 7(>2, 7(1."). 7(!4 κτλ. έκ Δωδώνης Καΐ'αραηο8, Όοάοηο, 46, 1" έκ Σικελίας Μοη.
Αηί. (Ιοί Ιιϊηοθί 11)07 σ. 153 είκ. 10- έκ Δελφών ΓοιπΙΙθβ αβ ϋβίρΐιβδ V, .'ί πίν. XXI κτλ)^
ΈπΙ ακρωτηρίων άφθονιότατα έχρησιμοποιήθη τό θέμα τοΰτο, ών γνωστότατα είναι τά
παραδείγματα. Άλλ' ώς έπίστεψις στήλης εύρε τό θέμα Οαυμασίαν έφαρμογήν επί τών
έπιτυ,μβίων στηλών (ϊδε παραδείγματα ανωτέρω). Τάς δίπλας ταύτας έλικας μετά τοϋ
χαρακτηριστικού έπ' αυτών άνθεμίου όφείλομεν αναμφισβητήτως ν' άποδώσωιιεν εις τήν
μεσοποταμιακήν τέχνην. έν ή αύτη ή υπό άνθεμίου έπιστεφομένη στήλη άπαντα αύτουσία.
Ό Ρ· ΟαπΙιιβΓ ήδη (3οιι1ρΙιΐΓθθ1 Τοιηΐίδ οί Ηβΐΐαδ σ 120) παρετήρησε τήν συγγένειαν ταύ-
10
1?>
δύο κυρίως τών συνδυασμών τούτωλ', τάς δίπλας σπείρας μετά τοϋ παραπληρωματικοί) άνθους
και τάς αντιθετικός έλικας μετά έπιστέφοντος καταληκτικού άνθεμίου. Τον πρώτον, όστις
είναι και ή αρχαιότερα μορφή, βλέπομεν έπι πάντων σχεδόν τών άνατολιζόντων ιωνικών
αγγείων. Την δυναμικήν ταύτην μορφήν εύρίσκομεν έπίσης χρησιμοπΟιουμένην καΐείς αρχι-
τεκτονικός άνάγκας, δπου κατ' εξοχήν ή δυνατό νά δώση την ψευδαίσθησιν της όργανικότη-
τος. Γνωστά! είναι αί χυμώδεις έλικες τών κυπριακών έπικράνων, άτινα άσφαλώς θά συνετέ-
λεσαν εις την δίαμόρφωσιν τών αιολικών κιονόκρανων (ί'δ. Βϋΐιΐηΐίΐηη, Ζβΐίβοΐιπίΐ £Γιγ
ΟβΒοΙιίοΙιΙο άβΐ' Αι-οΙιϊΙθΙνΙιΐΓ, 1919 σ .'ί). Έπι τούτων όμως γενικώς δεν δύναται τις νά
άρνηθή τήν έπίδρασιν τών μεσοποταμιακών μορφών (πρ(>. το άσσυριακύν έπίκρανον
ν?0Γζ 8ρϊι·η1ο είκ. 131 προς το αίολικόν κιονόκρανον Β.Μ. 1915 είκ. 1 μέ τάς επαλλή-
λους έλικας, αϊτινες είναι αί πρόδρομοι τών ομοίως διαμεμορφωμένων ιωνικών έπικρά-
νων παραστάδων Α,Μ. 1912 σ. 201-202). Ώς προς τήν έπίδρασιν ταύτην αναφερόμεθα
ούχΐ εις τήν άρχιτεκτονικήν μορφήν τών μεσοποταμιακών μνημείων, ήτις είναι διάφορος,
άλλ' ε'ις τό διακοσμητικόν θέμα, διότι τών αιολικών κιονόκρανων ή αρχιτεκτονική μορφή
εΐναι ή έπιχωριάζουσα έν Μ. Ασία, διατηρηΟεϊσα έν τή λαϊκή τέχνη έπι πολλούς αιώνας,
ήτις τάς άπαξ διά τεχνικούς και πρακτικούς λόγους ευρεθείσας μορφάς κρατεί μέ μικρός επου-
σιώδεις αλλοιώσεις επί μακρότάτον χρόνον. Τοΰτο παρατηρείται έπι τών ξυλίνων κιονοκρά-
νων τών σωζόμενων εν Κουρδιστάν (ΗβΓζίθΙά, Λιη Τογ νοη Αεϊθυ σ 104 είκ. 2."!), ών ή
μορφή είναι αρχαιότατη και άτινα. ώς ορθώς λέγει ο ΗθΓζίθΙά (ένθ. άν. σ. 107), είναι τόσον
παλαιά όσον και ή ξυλοδομία και ή οικία και επομένως είναι γέννημα καθαρόν μικρασιατι-
κόν, προελθόν έκ τοπικών τεχνικών άναγκώνάνευ ούδεμιάς επιδράσεως διακοσμητικών θεμά-
των. Άλλα χαρακτηριστικυν της ελληνικής τέχνης εΐναι τάς ύλικάς αρχιτεκτονικός μορφάς
νά έμψυχώνχι διά της διακοσμήσεως εις οργανικός. Ούτω και ε'ις τήν ανεξαρτήτως έκ
της ξυλοδομίας γεννηθεΐσαν άρχιτεκτονικήν ταύτην μορφήν προσηρμόσθη ή ιδιάζουσα
εκείνη διακόσμησις, ίνα προσδώση αυτή όργανικήν έμφάνισιν. Άλλ' ή προσπάθεια αυτή
δέν επέτυχε τελείως, διότι ή διακόσμησις έμεινεν εξωτερική μή κατορθώσασα νά έν-
σωματωθη καΐ ζωντάνευα]] την τεκτονικήν μορφήν, επί τοΰ κιονοκράνου μάλιστα της
αιολικής Λαρίσης (Κ. Μ. 1915 είκ. 1) κατήντησεν εις καθαρόν διακοσμητικόν παί-
γνιον. Συγγενή διακόσιιησιν παρατηροΰμεν και επί τών παλαιοαττικών κιονοκράνων
Ακροπόλεως;
Ό έτερος τών συνδυασμών τών άντιθετικών ελίκων μετά έπιστέφοντος άνθεμίου
έχρησιμοποιήθη επιτυχώς ώς καταληκτική διακοσμητική μορφή κατ' αρχάς μέν έν τή
μικροτεχνία, εΐτα δέ και άλλαχοϋ. Έπι χαλκών ελασμάτων έπενδυόντων μικρούς στυλί-
σκους έκ φθαρτής ύλης έ'χομεν τοιαύτας μορφάς ώς έξ Ό/ιυμπίας, (Οίνιηρϊα IV σ. 112
αύτ. άρ. 7(>2, 7(1."). 7(!4 κτλ. έκ Δωδώνης Καΐ'αραηο8, Όοάοηο, 46, 1" έκ Σικελίας Μοη.
Αηί. (Ιοί Ιιϊηοθί 11)07 σ. 153 είκ. 10- έκ Δελφών ΓοιπΙΙθβ αβ ϋβίρΐιβδ V, .'ί πίν. XXI κτλ)^
ΈπΙ ακρωτηρίων άφθονιότατα έχρησιμοποιήθη τό θέμα τοΰτο, ών γνωστότατα είναι τά
παραδείγματα. Άλλ' ώς έπίστεψις στήλης εύρε τό θέμα Οαυμασίαν έφαρμογήν επί τών
έπιτυ,μβίων στηλών (ϊδε παραδείγματα ανωτέρω). Τάς δίπλας ταύτας έλικας μετά τοϋ
χαρακτηριστικού έπ' αυτών άνθεμίου όφείλομεν αναμφισβητήτως ν' άποδώσωιιεν εις τήν
μεσοποταμιακήν τέχνην. έν ή αύτη ή υπό άνθεμίου έπιστεφομένη στήλη άπαντα αύτουσία.
Ό Ρ· ΟαπΙιιβΓ ήδη (3οιι1ρΙιΐΓθθ1 Τοιηΐίδ οί Ηβΐΐαδ σ 120) παρετήρησε τήν συγγένειαν ταύ-
10