DOI Artikel:
Euangelidēs, Dēmētrios E.: Epitymbioi stēlai tēs Samou
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14363#0086
76 Δημ. Εναγγελίδου λε 1924
(είκ. 10) καΐ επί της είκ. 4. Αί έλικες έ'χουσι τον πόδα επί της στήλης πλαισιούσης αυτόν
ενταύθα δια καθέτου κανόνος. Ή άπόληξις αΰτη τοϋ ποδός της ελικος μόνον έν Σάμω
«πάντα επί των στηλών τούτων καΐ επί τοϋ ακρωτηρίου της αρχαϊκής μαρμάρινης σαρκο-
φάγου (ΥνΊβ^απά, Λίΐι. Μίίί. 1900 σ. 210, ένθα μάλιστα δεν διακρίνεται σαφώς, ώς έπι τής
σαρκοφάγου). Έπι των άλλων Ιωνικών και Αττικών στηλών ό πους των ελίκων περατοϋται
εις κύκλον, έπι δέ της στήλης της Τρωάδος εις ρόδακα, ούτινος τά φύλλα θά ήσαν δια
χρώματος δεδηλωμένα. Ή τοιαύτη μορφή τοϋ καθέτου ποδός τής έ'λικος (πρβ. και την
λαΰήν τοϋ Σαμιακού κατόπτρου Βοβίιίεα ενθ. άν. πίν. 13) προσδίδει εις τύ σύνολον της
στήλης μείζονα ενότητα, διότι δι' αύτοϋ ή στήλη έξακολουΟεϊ, συνεχίζεται και πέραν τοϋ
χωρίζοντος κανόνος, συναναβαίνει μετά της έπιστέψεως, μεθ' ης παρουσιάζεται στενώτε-
ρον συνδεδεμένη. Κατά την έτέραν άπόληξιν ή έπίστεψις λαμβάνει ιδίαν ύπόστασιν, δεν
ευρίσκεται εις όργανικήν σχέσιν προς τύ ύποκείμενον σώμα της στήλης και φαίνεται ώς
καθαρόν διακοσμητικόν τμήμα προοεπιτεθειμένον.
Αί έλικες άνερχόμεναι συσπειροϋνται άντιθετικώς προς τά έ'ξω άντίνωτοι και έξ
αυτών έκφύεται το άνθέμιον. Μόνον έπι της μαρμάρινης στήλης 1 έκ των πρώτων τούτων
ελίκων εξέρχονται» άλλα ι προς τά έσω συσπειρούμεναι, έφ' ών πιθανώτατα έπεκάθητο το
σύνηθες άνθέμιον. Τό. θέμα τοϋτο είναι άρχαιότατον ώς και ή σπείρα, απαντών ήδη έν τη
κρητομυκηναϊκή τέχνη, π.χ. έν Κρήτη: Εναη.8, ΤΙιθ Ρ&Ι&οβ οι Μίηοδ είκ. 528, ΒοβββΓί, Α11;
Κτβίει2 είκ 169, έν Κύπρω έπι χρυσοϋ διαδήματος: Μαιταν, Εχοαν. ϊη Ονρπίδ πίν. XII,
461 και XI, 183 κτλ. Κατά δέ τους αρχαϊκούς χρόνους ευρίσκομεν πάλιν τάς έσω έλισ-
σομένας σπείρας, ώς έπι τοϋ έπικράνου Σπάρτης: ΡϊβοΙιΙβΓ, «Ι&ΐιΐ'ύ. Αυινίνίαο, είκ.
69-70, επί τοϋ έπικράνου παραστάδος τοϋ Απολλώνιου Σελινούντος: Ροα^βΓθδ, 8ο1ίηοηίβ
σ. 2Γ)4, έπι πολλών ακροκεράμων έκ τής Ακροπόλεως: ννΊβ^&ηά, ΌΊβ ΡοΐΌδ&ι-οΙιίίβΙνΙιΐΓ
κτλ. είκ. 204,207-209 κτλ. Άλλά και έκ Σάμου είναι γνωστόν τό σχήμα απαντών επί έπι-
κρανίτιδος έν συνδυασμφ μετά λωτών: Αηϋαηϊίϊβδ οί Ιοηϊίΐ I πίν. VI, 1,2,3. Άλλ' επί των
αρχαϊκών τούτων παραδειγμάτων δεν πρόκειται κυρίως περί ελίκων, άλλά περί διπλών
σπειρών,ώς τό 8, έν ω επί των Σαμιακών στηλών έ'χομεν καθαράς αυτοτελείς έλικας ιδιαιτέ-
ρως έξ άλλήλων έκφυομένας. Έν γένει δέ παρατηρητέον ότι αί έλικες αύται εΐναι άπλαϊ
και έχουσιν απαλλαγή μάλιστα των συνήθως έκ των γωνιών έξερχομένων παραπληρωματι-
κών ανθέων, ώς επί τής στήλης Δορυλαίου, Τρο^άδος κτλ. Έχουσιν αποκτήσει λιτότητά.
τινά μεγάλων γραμμών και επιφανειών, μόνον δέ μετά πολλής διακρίσεοος και μέτρου ανέ-
χονται μικρά παραπληρωματικά κοσμήματα,άτινα όργανικώς προσηρμοσμένα και έκκινοΰντα
έκ των γωνιών συνοδεύουσι την κίνησιν των γραμμών ή ύποβοηθοΰσι την διακοσμητι-
κή ν αυτών ζωήν. Οΰτοο τό κάτω άνοιγμα τών διισταμένων ελίκων πληροί άνθος λωτοϋ,
ούτινος τά μεν δύο άκρα φύλλα παχέα κατά την βάσιν και βαθμηδόν λεπτυνόμενα προσ-
κολλώνται στενώς και παρακολουθοϋσι τό φεΰγον έξωτερικόν περίγραμμα τών ελίκων
μέχρι τοϋ ποδός αυτών, τύ δέ μεσαΐον φύλλόν κατερχόμενον κατακορύφως συγκρατεί και
ενώνει τά δύο Αντιθέτως κινούμενα μέλι]. Τό εις την γωνίοέν τών έλίκοον εισχωρούν
τοϋτο φύλλον εΐναι σύνηθες έν τη ιωνική διακοσμητική (πρβ. και δίικίηϊοζίία, ,ΤαΙιιΊ).
1911 σ. 69). Έπι τής στήλης 2 αντί τοϋ μεσαίου φύλλου τοϋ λωτοϋ κρέμαται άνθέμιον
έξ επτά κοίλων φύλλων, ών κατά τό άκρον προβάλλει την κορυφήν διάμεσον λογχωτόν.
Εις την 'ΰάσιν τοϋ λωτοϋ προσαρμόζεται μικρός κάλυξ, έξ ού έξέρχεται λεπτόν
(είκ. 10) καΐ επί της είκ. 4. Αί έλικες έ'χουσι τον πόδα επί της στήλης πλαισιούσης αυτόν
ενταύθα δια καθέτου κανόνος. Ή άπόληξις αΰτη τοϋ ποδός της ελικος μόνον έν Σάμω
«πάντα επί των στηλών τούτων καΐ επί τοϋ ακρωτηρίου της αρχαϊκής μαρμάρινης σαρκο-
φάγου (ΥνΊβ^απά, Λίΐι. Μίίί. 1900 σ. 210, ένθα μάλιστα δεν διακρίνεται σαφώς, ώς έπι τής
σαρκοφάγου). Έπι των άλλων Ιωνικών και Αττικών στηλών ό πους των ελίκων περατοϋται
εις κύκλον, έπι δέ της στήλης της Τρωάδος εις ρόδακα, ούτινος τά φύλλα θά ήσαν δια
χρώματος δεδηλωμένα. Ή τοιαύτη μορφή τοϋ καθέτου ποδός τής έ'λικος (πρβ. και την
λαΰήν τοϋ Σαμιακού κατόπτρου Βοβίιίεα ενθ. άν. πίν. 13) προσδίδει εις τύ σύνολον της
στήλης μείζονα ενότητα, διότι δι' αύτοϋ ή στήλη έξακολουΟεϊ, συνεχίζεται και πέραν τοϋ
χωρίζοντος κανόνος, συναναβαίνει μετά της έπιστέψεως, μεθ' ης παρουσιάζεται στενώτε-
ρον συνδεδεμένη. Κατά την έτέραν άπόληξιν ή έπίστεψις λαμβάνει ιδίαν ύπόστασιν, δεν
ευρίσκεται εις όργανικήν σχέσιν προς τύ ύποκείμενον σώμα της στήλης και φαίνεται ώς
καθαρόν διακοσμητικόν τμήμα προοεπιτεθειμένον.
Αί έλικες άνερχόμεναι συσπειροϋνται άντιθετικώς προς τά έ'ξω άντίνωτοι και έξ
αυτών έκφύεται το άνθέμιον. Μόνον έπι της μαρμάρινης στήλης 1 έκ των πρώτων τούτων
ελίκων εξέρχονται» άλλα ι προς τά έσω συσπειρούμεναι, έφ' ών πιθανώτατα έπεκάθητο το
σύνηθες άνθέμιον. Τό. θέμα τοϋτο είναι άρχαιότατον ώς και ή σπείρα, απαντών ήδη έν τη
κρητομυκηναϊκή τέχνη, π.χ. έν Κρήτη: Εναη.8, ΤΙιθ Ρ&Ι&οβ οι Μίηοδ είκ. 528, ΒοβββΓί, Α11;
Κτβίει2 είκ 169, έν Κύπρω έπι χρυσοϋ διαδήματος: Μαιταν, Εχοαν. ϊη Ονρπίδ πίν. XII,
461 και XI, 183 κτλ. Κατά δέ τους αρχαϊκούς χρόνους ευρίσκομεν πάλιν τάς έσω έλισ-
σομένας σπείρας, ώς έπι τοϋ έπικράνου Σπάρτης: ΡϊβοΙιΙβΓ, «Ι&ΐιΐ'ύ. Αυινίνίαο, είκ.
69-70, επί τοϋ έπικράνου παραστάδος τοϋ Απολλώνιου Σελινούντος: Ροα^βΓθδ, 8ο1ίηοηίβ
σ. 2Γ)4, έπι πολλών ακροκεράμων έκ τής Ακροπόλεως: ννΊβ^&ηά, ΌΊβ ΡοΐΌδ&ι-οΙιίίβΙνΙιΐΓ
κτλ. είκ. 204,207-209 κτλ. Άλλά και έκ Σάμου είναι γνωστόν τό σχήμα απαντών επί έπι-
κρανίτιδος έν συνδυασμφ μετά λωτών: Αηϋαηϊίϊβδ οί Ιοηϊίΐ I πίν. VI, 1,2,3. Άλλ' επί των
αρχαϊκών τούτων παραδειγμάτων δεν πρόκειται κυρίως περί ελίκων, άλλά περί διπλών
σπειρών,ώς τό 8, έν ω επί των Σαμιακών στηλών έ'χομεν καθαράς αυτοτελείς έλικας ιδιαιτέ-
ρως έξ άλλήλων έκφυομένας. Έν γένει δέ παρατηρητέον ότι αί έλικες αύται εΐναι άπλαϊ
και έχουσιν απαλλαγή μάλιστα των συνήθως έκ των γωνιών έξερχομένων παραπληρωματι-
κών ανθέων, ώς επί τής στήλης Δορυλαίου, Τρο^άδος κτλ. Έχουσιν αποκτήσει λιτότητά.
τινά μεγάλων γραμμών και επιφανειών, μόνον δέ μετά πολλής διακρίσεοος και μέτρου ανέ-
χονται μικρά παραπληρωματικά κοσμήματα,άτινα όργανικώς προσηρμοσμένα και έκκινοΰντα
έκ των γωνιών συνοδεύουσι την κίνησιν των γραμμών ή ύποβοηθοΰσι την διακοσμητι-
κή ν αυτών ζωήν. Οΰτοο τό κάτω άνοιγμα τών διισταμένων ελίκων πληροί άνθος λωτοϋ,
ούτινος τά μεν δύο άκρα φύλλα παχέα κατά την βάσιν και βαθμηδόν λεπτυνόμενα προσ-
κολλώνται στενώς και παρακολουθοϋσι τό φεΰγον έξωτερικόν περίγραμμα τών ελίκων
μέχρι τοϋ ποδός αυτών, τύ δέ μεσαΐον φύλλόν κατερχόμενον κατακορύφως συγκρατεί και
ενώνει τά δύο Αντιθέτως κινούμενα μέλι]. Τό εις την γωνίοέν τών έλίκοον εισχωρούν
τοϋτο φύλλον εΐναι σύνηθες έν τη ιωνική διακοσμητική (πρβ. και δίικίηϊοζίία, ,ΤαΙιιΊ).
1911 σ. 69). Έπι τής στήλης 2 αντί τοϋ μεσαίου φύλλου τοϋ λωτοϋ κρέμαται άνθέμιον
έξ επτά κοίλων φύλλων, ών κατά τό άκρον προβάλλει την κορυφήν διάμεσον λογχωτόν.
Εις την 'ΰάσιν τοϋ λωτοϋ προσαρμόζεται μικρός κάλυξ, έξ ού έξέρχεται λεπτόν